Lễ cúng tổ tiên của người Lô Lô nơi cực Bắc Tổ quốc

Linh thiêng Lễ cúng tổ tiên của người Lô Lô nơi cực Bắc Tổ quốc

Di sản từ cội nguồn

Trong không gian linh thiêng của bản Lô Lô Chải (xã Lũng Cú, tỉnh Tuyên Quang), đồng bào Lô Lô trang trọng tổ chức lễ cúng tổ tiên - nghi lễ có lịch sử hàng trăm năm. Đây là dịp để con cháu tưởng nhớ, bày tỏ lòng biết ơn với tổ tiên và cầu mong sự phù hộ, bình an.

Sáng 13/9, tại nhà văn hóa bản Lô Lô Chải đã diễn ra Lễ cúng tổ tiên.

Ông Sình Dỉ Gai - Phó Bí thư Chi bộ, Trưởng thôn Lô Lô Chải chia sẻ với phóng viên Báo Sức khỏe & Đời sống: "Với người Lô Lô, lễ cúng tổ tiên là nghi lễ vô cùng quan trọng và thiêng liêng, gắn liền với đời sống tâm linh của cộng đồng. Đây không chỉ là dịp tưởng nhớ công lao tổ tiên mà còn là ngày hội lớn, quy tụ con cháu từ khắp nơi trở về, thắt chặt tình đoàn kết dòng họ.

Năm nay, chúng tôi phối hợp với chính quyền địa phương tổ chức lễ với quy mô lớn hơn, nhằm khơi dậy niềm tự hào, đồng thời truyền dạy cho thế hệ trẻ ý thức gìn giữ và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc nơi cực Bắc của Tổ quốc".

Ông Sình Dỉ Gai.

Theo các bậc cao niên, lễ cúng tổ tiên của người Lô Lô đã có từ 300 - 400 năm trước, gắn với lịch sử hình thành và bảo vệ vùng đất biên giới. Trong một thời gian dài, do điều kiện kinh tế - xã hội, lễ này bị gián đoạn. Năm 2012, nghi lễ này đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia, thuộc loại hình tập quán xã hội và tín ngưỡng.

Một điểm độc đáo trong lễ cúng tổ tiên của người Lô Lô là sự xuất hiện của Ma cỏ – hình tượng mang tính huyền thoại.

Ông Sình Dỉ Gai cho biết thêm: "Từ năm 2018, với sự quan tâm của chính quyền và sự đồng lòng của bà con, chúng tôi từng bước phục dựng nghi lễ. Không chỉ giữ hình thức, lễ còn được bảo tồn nguyên vẹn các yếu tố truyền thống: từ nghi thức cúng tế, trang phục, lễ vật đến điệu múa và tiếng trống đồng. Nhờ đó, lễ cúng tổ tiên đã trở thành di sản sống, góp phần nuôi dưỡng bản sắc dân tộc".

Ba phần chính của nghi lễ

Lễ cúng tổ tiên được tổ chức hằng năm vào ngày 24/7 Âm lịch, gồm ba phần chính: Lễ hiến tế, Lễ tưởng nhớ và Lễ tiễn đưa tổ tiên.

Lễ hiến tế - Mở đầu trang trọng

Những vị cao niên trong bản cùng thầy cúng thực hiện nghi thức mở đầu: đánh trống đồng, dâng lễ vật. Lễ vật bắt buộc gồm bò, lợn, gà, rượu, xôi, tượng trưng cho lòng thành kính và mong ước ấm no, hạnh phúc.

Tiếng trống đồng vang vọng giữa núi rừng không chỉ khơi gợi niềm tự hào về cội nguồn mà còn là lời mời tổ tiên về dự lễ.

Ma cỏ và điệu múa thiêng

Một điểm độc đáo trong lễ cúng tổ tiên của người Lô Lô là sự xuất hiện của Ma cỏ – hình tượng mang tính huyền thoại. Người hóa trang Ma cỏ mặc trang phục kết từ loại cỏ rừng dài, mềm, dai, che kín cơ thể. Trong quan niệm người Lô Lô, Ma cỏ là người dẫn đường, kết nối tổ tiên với con cháu, giúp linh hồn người đã khuất tìm đường trở về.

Trong Lễ cúng tổ tiên của người Lô Lô, Ma cỏ mang ý nghĩa vô cùng đặc biệt và thiêng liêng.

Người được chọn làm Ma cỏ sẽ khoác bộ trang phục đan từ loại cỏ rừng dài, mềm và dai, che kín toàn thân. Trong quan niệm của người Lô Lô, Ma cỏ tượng trưng cho tổ tiên thuở hồng hoang, khi con người sống trong rừng, lấy cỏ cây làm quần áo.

Ma cỏ được xem là người dẫn đường cho linh hồn tổ tiên, kết nối cõi âm và cõi dương. Khi tổ chức lễ cúng, sự xuất hiện của Ma cỏ là điều bắt buộc để linh hồn người đã khuất có thể tìm đường trở về cùng con cháu. Nếu không có Ma cỏ, nghi lễ sẽ không được coi là trọn vẹn.

Ma cỏ chính là linh hồn của nghi lễ, làm nên nét độc đáo, khác biệt của lễ cúng tổ tiên người Lô Lô, góp phần tạo nên giá trị văn hóa đặc sắc của vùng cực Bắc Tổ quốc.

Điệu múa thiêng diễn ra trong tiếng trống đồng rộn rã, phụ nữ trong bản khoác lên mình trang phục truyền thống sặc sỡ, uyển chuyển theo nhịp trống. Mỗi nhịp trống, mỗi bước múa đều gửi gắm niềm tin, lời cầu chúc bình an và mùa màng tươi tốt cho bản làng.

Không khí hội hè sau nghi lễ

Sau phần lễ trang nghiêm, không gian lễ hội trở nên sôi động với trò chơi dân gian truyền thống.

Trong đó, đặc sắc nhất là trò đá lợn – hoạt động có nguồn gốc từ thời săn bắt lợn rừng. Ngày nay, trò chơi này không còn mang tính săn bắn mà trở thành hình thức vui chơi, rèn luyện sức khỏe và khơi dậy tinh thần đoàn kết. Bên cạnh đó còn có đẩy gậy, kéo co, thu hút đông đảo thanh niên từ 18 đến 35 tuổi tham gia.

Trò chơi kéo co, kéo co nắm tay, đá lợn.

Bảo tồn và lan tỏa giá trị di sản

Lễ cúng tổ tiên của người Lô Lô không chỉ là nghi thức tín ngưỡng thiêng liêng mà còn là dịp gắn kết cộng đồng, giáo dục thế hệ trẻ về đạo lý "uống nước nhớ nguồn".

Sự hồi sinh của nghi lễ này cho thấy bản sắc văn hóa Lô Lô vẫn được bảo tồn và tiếp nối, trở thành điểm tựa tinh thần nơi địa đầu Tổ quốc.

"Đây là di sản quý báu, là niềm tự hào không chỉ của người Lô Lô mà của cả vùng cực Bắc. Chúng tôi mong muốn lễ hội sẽ được gìn giữ, lan tỏa đến mai sau, để mỗi tiếng trống đồng, mỗi điệu múa thiêng còn mãi ngân vang giữa núi rừng Lũng Cú", ông Sình Dỉ Gai xúc động nói.

Lễ cúng tổ tiên hôm nay không chỉ tái hiện truyền thống, mà còn khẳng định sức sống bền bỉ của văn hóa dân tộc Lô Lô, góp phần làm phong phú kho tàng di sản văn hóa Việt Nam.

Tuấn Anh