Biến tướng lễ cúng cô hồn

Theo phong tục của người Việt, những ngày trong tháng 7 âm được nhiều hộ gia đình và cơ sở kinh doanh lựa chọn để tổ chức lễ cúng cô hồn. Tục lệ này khá phổ biến ở các địa phương phía Nam. Theo đó, gia chủ bày mâm lễ và để người dân tham gia giật đồ cúng được xem là nét sinh hoạt tâm linh.

Chen lấn, xô đẩy, trèo rào, xô đổ cổng để giật đồ cúng cô hồn.

Tuy nhiên, theo thời gian, tục lệ này ngày càng bị biến tướng, gây phản cảm và ảnh hưởng đến trật tự xã hội. Không khó để bắt gặp những video, hình ảnh ghi lại khung cảnh hỗn loạn trong mùa lễ cúng cô hồn. Cảnh tượng chen lấn, xô đẩy, trèo rào, xô đổ cổng, thậm chí cầm dao lao vào cướp đồ cúng... xuất hiện đầy rẫy trên mạng xã hội. Có gia chủ chưa kịp khấn vái thì bàn lễ đã bị hất tung…

TS. Dương Hoàng Lộc - Trưởng bộ môn Nhân học Tôn giáo, trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia TPHCM) – nhận định: “Đây là hành vi không phù hợp, phản văn hóa”.

Mâm cao cỗ đầy kích thích lòng tham

Trước đây, lễ cúng được làm ở đình, chùa, tư gia với lễ vật đơn giản như cháo trắng loãng, bỏng nổ, các loại bánh kẹo… Ngày nay khi đời sống phát triển hơn, mâm cúng cũng phong phú, đa dạng hơn như cúng gà, vịt, heo quay, đủ loại bánh kẹo, hoa quả, vàng mã, tiền thật…

TS. Dương Hoàng Lộc cho rằng việc làm lễ, bầy mâm cúng linh đình trước cửa nhà kích thích lòng tham của người khác. Lễ vật, mâm cúng nên đơn giản, gọn gàng theo truyền thống và tiền trong mâm lễ nên để dành cho những người nghèo, khó khăn trong cuộc sống.

TS. Lộc khẳng định bản chất của cúng cô hồn ngày xưa thể hiện tính nhân văn của con người Việt Nam. “Lễ cúng cô hồn được thực hiện khi mọi người đều suy nghĩ về những vong linh đói khát, không nơi nương tựa, không ai thờ cúng… thể hiện sự quan tâm không chỉ người sống mà còn những người đã khuất. Điều này khơi gợi sự nhân văn của mỗi người”, TS. Lộc nói.

Vị chuyên gia này cho rằng, để ngăn chặn những biến tướng của lễ cúng cô hồn trong xã hội, chính quyền địa phương cần định hướng bằng việc xây dựng nếp sống văn hóa, văn minh. “Quan trọng là động viên, khuyến khích và nhắc nhở người dân thực hiện nghi lễ phù hợp với truyền thống, tránh rườm rà, mê tín dị đoan. Mâm cúng chỉ nên giản dị với bánh, trái, hoa quả nhưng thể hiện sự thành tâm. Bởi cốt lõi của nghi lễ nằm ở tấm lòng, và chính điều đó gián tiếp lan tỏa tinh thần nhân văn, nhân ái trong cộng đồng. Thay vì bày biện mâm cỗ xa hoa, tốn kém, mỗi người có thể dành sự sẻ chia, giúp đỡ cho người nghèo, người có hoàn cảnh khó khăn để lan tỏa tinh thần nhân ái trong xã hội”, TS. Lộc đề xuất.

PGS.TS Bùi Hoài Sơn - Ủy viên chuyên trách Ủy ban Văn hóa, Xã hội của Quốc hội - cho rằng tục lệ cúng cô hồn cần được thực hành một cách hợp lý để đảm bảo trật tự công cộng và tôn trọng người dân xung quanh. Theo đó, chính quyền địa phương nên đưa ra các quy định, hướng dẫn cụ thể để đảm bảo tính an toàn và trật tự công cộng như xác định các khu vực cụ thể để thực hiện việc giật đồ cúng, giới hạn số lượng người tham gia. “Bên cạnh đó, có thể xem xét việc thay đổi hình thức thực hành sao cho phù hợp với văn minh đô thị hiện đại để nghi lễ vừa giữ được giá trị truyền thống, vừa phù hợp với cuộc sống hiện tại, không kích thích thói xấu của con người”, ông Sơn đề xuất.

Gia Linh - Ngọc Ánh