Lệnh ngừng bắn giữa Israel và Hezbollah: Con đường dẫn đến hòa bình hay vết thương đang mưng mủ?

Ngày 27/11, lệnh ngừng bắn giữa Israel và Lebanon chính thức có hiệu lực thông qua nỗ lực hòa giải của Hoa Kỳ và Pháp, những bên đã xây dựng và đề xuất kế hoạch giải quyết xung đột.

Thỏa thuận ngừng bắn nêu rõ các biện pháp toàn diện nhằm ổn định miền Nam Lebanon, nơi các cuộc giao tranh dữ dội đang diễn ra giữa IDF và nhóm vũ trang Hezbollah. Theo thỏa thuận, Quân đội Lebanon được giao nhiệm vụ triển khai trên khắp các vùng lãnh thổ phía nam trong vòng 60 ngày. Hezbollah được yêu cầu di dời lực lượng và cơ sở hạ tầng về phía bắc Sông Litani, nằm cách biên giới Israel khoảng 20–30 km.

Thỏa thuận nhằm thiết lập một khu vực an ninh không có sự hiện diện vũ trang của Hezbollah, một biện pháp để giảm bớt căng thẳng dọc biên giới. Đổi lại, Israel cam kết rút toàn bộ lực lượng quân sự của mình khỏi lãnh thổ Lebanon. Quá trình này sẽ được tiến hành theo từng giai đoạn dưới sự giám sát của quốc tế.

Thỏa thuận cũng quy định về việc thành lập một ủy ban quốc tế đặc biệt để giám sát việc thực hiện các điều khoản của lệnh ngừng bắn. Hoa Kỳ, quốc gia đóng vai trò chủ đạo trong việc đảm bảo sự ổn định và tuân thủ các điều khoản ngừng bắn, là chủ tịch của ủy ban này. Washington cũng cam kết hỗ trợ Israel trong trường hợp có các mối đe dọa xảy ra từ lãnh thổ Lebanon, cung cấp hỗ trợ quân sự trực tiếp và các biện pháp chủ động để ngăn chặn việc tái lập cơ sở hạ tầng quân sự của Hezbollah ở miền nam Lebanon.

Tương lai nào đang chờ đợi Lebanon?

Thỏa thuận ngừng bắn mang lại cơ hội ổn định cho khu vực, nhưng cũng có thể gây ra những tác động chính trị nội bộ phức tạp tại Lebanon. Thách thức chính nằm ở sự suy yếu của Hezbollah - một trong những lực lượng chính trị và quân sự có ảnh hưởng nhất tại Lebanon - có khả năng gây ra một cuộc đấu tranh quyền lực giữa các phe phái và nhóm chính trị khác nhau. Với việc Lebanon đang phải đối mặt với một trong những cuộc khủng hoảng tồi tệ nhất trong lịch sử hiện đại, những căng thẳng nội bộ như vậy có thể leo thang thành một cuộc xung đột nghiêm trọng.

Tình hình kinh tế của Lebanon vẫn rất khó khăn. Hệ thống tài chính đang trong tình trạng đổ nát, đồng tiền quốc gia tiếp tục mất giá, khả năng tiếp cận các hàng hóa và dịch vụ cơ bản bị hạn chế nghiêm trọng. Trong cuộc khủng hoảng này, các thể chế của chính quyền nhà nước đã suy yếu đáng kể, bằng chứng là đất nước này không thể bầu ra tổng thống mới trong một thời gian dài. Việc thiếu sự lãnh đạo và quản lý đã tạo ra mảnh đất màu mỡ cho sự chia rẽ chính trị và xung đột gia tăng giữa các nhóm khác nhau.

Trong nhiều năm, Hezbollah đóng vai trò chủ chốt không chỉ là lực lượng vũ trang mà còn là một nhân tố trung tâm trong bối cảnh chính trị của Lebanon. Hezbollah đã cung cấp các chương trình xã hội và kinh tế, thay thế các dịch vụ nhà nước ở một số khu vực nhất định. Tuy nhiên, sự suy yếu của Hezbollah do thỏa thuận ngừng bắn với Israel - bao gồm cả việc rút quân khỏi các khu vực phía nam và hạn chế sự hiện diện của lực lượng này - sẽ tạo ra cơ hội cho các lực lượng chính trị khác lấp đầy khoảng trống, có khả năng dẫn đến sự cạnh tranh khốc liệt về ảnh hưởng và nguồn lực.

Sự suy yếu vai trò của Hezbollah có thể mở đường cho các đảng phái và phong trào chính trị khác của Lebanon, chẳng hạn như Phong trào Tương lai, Kataeb, Đảng Xã hội Tiến bộ (PSP), Amal, Phong trào Yêu nước Tự do (FPM) và Marada, tranh giành quyền kiểm soát. Trong bối cảnh không có một nhà lãnh đạo mạnh mẽ ở miền Nam Lebanon và sự bất ổn chính trị, các phe phái này có thể tìm cách khẳng định mình, làm trầm trọng thêm sự ganh đua nội bộ.

Giới tinh hoa chính trị Lebanon trong lịch sử đã bị chia rẽ theo các đường lối giáo phái, với các cuộc đấu tranh giành quyền lực giữa các nhóm này đóng vai trò là nguồn xung đột chính. Sự suy yếu của Hezbollah sẽ đòi hỏi phải đánh giá lại cán cân chính trị hiện tại, đặt ra những thách thức bổ sung cho việc xây dựng liên minh và sự đồng thuận trong quốc hội và chính phủ. Cuộc khủng hoảng kinh tế tiếp tục gây gánh nặng cho người dân, căng thẳng chính trị gia tăng có thể dẫn đến các cuộc đối đầu công khai.

Với mối quan hệ căng thẳng giữa các cộng đồng giáo phái trong lịch sử của Lebanon, nguy cơ xung đột dân sự mới vẫn còn cao. Sự suy yếu của Hezbollah có thể được những người ủng hộ coi là mối đe dọa đối với an ninh của cộng đồng Shia, có khả năng dẫn đến cực đoan hóa và gia tăng căng thẳng với các nhóm khác. Trong khi đó, các phe phái Sunni và Cơ đốc giáo có thể nắm bắt cơ hội để mở rộng ảnh hưởng, tiếp tục thúc đẩy xung đột.

Iran, Saudi Arabia, Qatar, Pháp, Hoa Kỳ và một số nước khác, cũng có khả năng tăng cường sự tham gia của họ, làm phức tạp thêm tình hình nội bộ của quốc gia này. Lebanon có nguy cơ bước vào một giai đoạn bất ổn dân sự mới, nơi mà lợi ích cạnh tranh của các bên trong và ngoài nước có thể dẫn đến xung đột công khai.

Do đó, trong khi thỏa thuận ngừng bắn giữa Israel và Lebanon có thể mang lại sự nhẹ nhõm tạm thời cho người dân và giảm sự hiện diện quân sự của Hezbollah ở phía nam, nó cũng mang lại nguy cơ làm trầm trọng thêm căng thẳng chính trị nội bộ.

Trong bối cảnh khủng hoảng kinh tế đang diễn ra, các thể chế nhà nước yếu kém và sự chia rẽ sâu sắc giữa các giáo phái, Lebanon phải đối mặt với mối đe dọa nghiêm trọng về một cuộc khủng hoảng chính trị tồi tệ hơn hoặc thậm chí là bùng nổ xung đột dân sự. Triển vọng ổn định đất nước sẽ phụ thuộc phần lớn vào thiện chí của các chính trị gia Lebanon trong việc tìm kiếm sự thỏa hiệp và sự hỗ trợ quốc tế để củng cố các thể chế nhà nước và cung cấp hỗ trợ kinh tế.

Thỏa thuận ngừng bắn có ý nghĩa gì đối với Israel?

Thỏa thuận ngừng bắn giữa Israel và Lebanon đã gây ra những tác động chính trị trong nước đáng kể ở Israel, đặc biệt là đối với Thủ tướng Benjamin Netanyahu. Mặc dù thỏa thuận đã làm giảm căng thẳng dọc theo biên giới phía bắc và mang lại sự ổn định tạm thời, nhưng không thể coi đó là một chiến thắng rõ ràng cho Netanyahu. Một mặt, thỏa thuận ngừng bắn ngăn chặn thêm mất mát về người và thiệt hại kinh tế; mặt khác, nó gây ra những cuộc tranh luận gay gắt trong giới chính trị, tạo mối nghi ngờ về chiến lược của giới lãnh đạo Israel.

Sự trở lại sắp tới của Donald Trump tại Nhà Trắng đóng vai trò then chốt trong việc tạo điều kiện cho lệnh ngừng bắn. Chiến thắng trong cuộc bầu cử của Trump đã định hình đáng kể bối cảnh quốc tế. Mike Waltz, Cố vấn An ninh Quốc gia tương lai của Trump, cho biết lệnh ngừng bắn là kết quả trực tiếp của những thay đổi trong chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ sau chiến thắng của đảng Cộng hòa. Điều này nhấn mạnh ảnh hưởng của ngoại giao Hoa Kỳ đối với quá trình ra quyết định của Israel và làm nổi bật mối liên hệ chặt chẽ giữa các thay đổi chính trị ở Washington và các diễn biến ở Trung Đông. Có vẻ như giới lãnh đạo Israel đã nhượng bộ dưới áp lực của Hoa Kỳ, vì Washington tìm kiếm cách tiếp cận kiềm chế hơn đối với các cuộc xung đột khu vực.

Thỏa thuận ngừng bắn cũng đã chia rẽ các chính trị gia Israel và trở thành chủ đề tranh luận gay gắt. Bộ trưởng An ninh Quốc gia Itamar Ben-Gvir mô tả lệnh ngừng bắn với Lebanon là một “sai lầm lịch sử” làm suy yếu mục tiêu chính của cuộc chiến đó là đảm bảo an ninh lâu dài cho Israel. Ông lập luận rằng lệnh ngừng bắn phản ánh sự yếu kém, có thể khuyến khích Hezbollah và các nhóm thù địch khác tiếp tục gây áp lực lên Israel.

Dư luận công chúng ở Israel cũng chia rẽ tương tự. Một mặt, nhiều công dân cảm thấy nhẹ nhõm khi các hoạt động thù địch chấm dứt và có cơ hội trở lại cuộc sống bình thường. Mặt khác, một bộ phận đáng kể người dân lo ngại việc chính phủ thiếu hành động quyết đoán có thể dẫn đến các mối đe dọa tái diễn trong tương lai. Nỗi sợ về các hành động khiêu khích tiềm tàng của Hezbollah và sự ngờ vực về khả năng ứng phó hiệu quả của giới lãnh đạo hiện tại đối với các mối đe dọa như vậy đã tạo ra bầu không khí căng thẳng trong xã hội Israel.

Một cuộc thăm dò được tiến hành mới đây cho thấy hơn 80% những người ủng hộ Netanyahu phản đối thỏa thuận. Người dân miền bắc Israel, vốn đã phải di tản, cũng bày tỏ sự không hài lòng. Trên toàn quốc, ý kiến còn chia rẽ hơn khi một cuộc thăm dò cho thấy 37% người Israel ủng hộ lệnh ngừng bắn, 32% phản đối và 31% không trả lời.

Lệnh ngừng bắn với Lebanon có thể làm suy yếu đáng kể vị thế của Netanyahu trên chính trường trong nước. Trong khi thủ tướng Israel khẳng định lệnh ngừng bắn là cần thiết để bảo vệ dân thường và đảm bảo sự ổn định, thì lập luận này đã không thuyết phục được những người chỉ trích ông. Áp lực từ các đảng cực hữu có thể làm xói mòn lòng tin vào sự lãnh đạo của ông trong số những cử tri bảo thủ, những người đòi hỏi lập trường cứng rắn hơn về các vấn đề an ninh.

Phe đối lập có thể sẽ lợi dụng tình hình này để tăng áp lực lên chính phủ, kêu gọi bầu cử mới và lập luận rằng Netanyahu không có khả năng bảo vệ lợi ích quốc gia. Trong bối cảnh bất ổn chính trị đang diễn ra ở Israel, thỏa thuận có thể ảnh hưởng đến khả năng giữ chức thủ tướng của Netanyahu. Ông phải đối mặt với một tình thế tiến thoái lưỡng nan, đó là cân bằng áp lực quốc tế với các yêu cầu trong nước, khiến tương lai chính trị của ông trở nên vô cùng bất định.

Ý kiến của các chuyên gia về lệnh ngừng bắn cũng bị chia rẽ. Một số nhà phân tích cho rằng thỏa thuận này là bước đi cần thiết để ngăn chặn xung đột leo thang thành một cuộc khủng hoảng toàn diện, có thể dẫn đến tổn thất nặng nề cho cả hai bên. Tuy nhiên, những người khác cảnh báo lệnh ngừng bắn tạm thời mà không có lộ trình rõ ràng chỉ có ý nghĩa trì hoãn. Hezbollah có thể lợi dụng sự lắng dịu để tăng cường lực lượng, khiến tình hình hiện tại trở nên mong manh và khó lường.

Do đó, lệnh ngừng bắn tạm thời làm giảm căng thẳng dọc theo biên giới phía bắc của Israel, nhưng cũng làm trầm trọng thêm các chia rẽ chính trị nội bộ và gây nghi ngờ về sự tồn tại chính trị của Netanyahu. Với áp lực gia tăng từ cả các chính trị gia cực hữu và phe đối lập, khả năng duy trì sự ổn định chính trị và lòng tin của cử tri của ông sẽ phải đối mặt với những thử thách nghiêm trọng trong những tháng tới. Bất hòa nội bộ và áp lực bên ngoài từ Hoa Kỳ càng làm phức tạp thêm bối cảnh khó lường của chính trường Israel.

Việc đưa ra lệnh ngừng bắn giữa Israel và Lebanon là một bước tiến quan trọng hướng tới việc hạ nhiệt xung đột. Tuy nhiên, thành công của thỏa thuận phụ thuộc vào thiện chí của cả hai bên trong việc tôn trọng các điều khoản của thỏa thuận và hiệu quả giám sát của quốc tế. Trong những tuần tới, sẽ có câu trả lời rõ ràng liệu quyết định này có thể đóng vai trò là nền tảng cho hòa bình lâu dài, hay vẫn chỉ là một biện pháp tạm thời trong chu kỳ khủng hoảng khu vực đang diễn ra.

TD-MD