Lục Ngạn - những đêm không ngủ

Trắng đêm trong vườn vải

Gần hai giờ sáng, dưới ánh trăng mờ ảo, tôi len lỏi cùng người dân thôn Muối, xã Giáp Sơn (Lục Ngạn) lên đồi hái vải. Những tia sáng nhấp nháy từ đèn pin của bà con trên khắp các vườn đồi tạo thành một hiệu ứng kỳ thú. Tiếng rì rào nói chuyện, tiếng í ới gọi nhau hòa lẫn tiếng côn trùng xua đi sự tĩnh lặng của màn đêm.

Người dân thôn Muối, xã Giáp Sơn thu hoạch vải.

Đêm nay, cũng như bao gia đình khác ở vùng đất vải thiều, gia đình ông Trần Văn Kiên gồm 9 người cùng lên đồi bẻ vải. Hành trang mang theo là đèn pin, rổ nhựa, chiếc xe máy thồ thêm vài chiếc sọt lớn. Không chỉ có người lớn, các cháu ông Kiên đang trong kỳ nghỉ hè cũng lên đồi hỗ trợ thu hái vải. Người nào việc nấy, trẻ nhỏ, người già ở dưới tuốt lá, phân loại, bó túm và chuyển vải vào sọt, còn việc trèo cây bẻ vải, cắt cuống do người nhanh chân, khỏe tay hơn đảm nhận. Giữa đêm, chỉ với ánh đèn yếu ớt nhưng tất cả các thao tác được mọi người thực hiện khá chuyên nghiệp nên chưa đến 5 giờ sáng, những sọt vải lớn đã đầy ắp.

Ông Kiên chia sẻ: “Gia đình tôi có hơn 270 cây vải, năm nay dù nắng hạn đầu vụ nhưng cây vẫn đậu quả sai trĩu, mã đẹp, bán được giá cao. Hơn nữa, thời gian thu hoạch tại vườn nhà tôi diễn ra rất ngắn (chỉ khoảng 20 ngày) nên gia đình phải huy động hết nhân lực tập trung thu hoạch. Thường cả nhà phải đi bẻ vải từ lúc 2 giờ sáng, bình quân một buổi sáng bán tầm 7 tạ”.

Khi đủ sọt vải nặng 3 tạ, ông Kiên chở xe máy khoảng 4 km ra điểm cân ở thị trấn Phì Điền bán cho thương nhân. Theo kinh nghiệm của ông Kiên và những người trồng vải ở Lục Ngạn, việc thu hái sớm giúp quả đẹp mã, tươi ngon hơn, thuận tiện cho thương nhân thường nhập hàng vào buổi sớm. Do đó, cùng một vườn vải nhưng nếu đi bán muộn, các thương nhân đã gom đủ hàng thì giá vải thường thấp hơn, thậm chí khó bán. Việc thu hoạch ban đêm cũng giúp tránh cái nóng gay gắt, khắc nghiệt của mùa hè. Năm nay vải thiều được mùa, chất lượng tương đối đồng đều, không sâu cuống, mã đẹp hơn. Với một sọt vải sớm khoảng 3 tạ, ông Kiên bán giá 28 nghìn đồng/kg, thu hơn 8 triệu đồng.

Người dân thôn Muối, xã Giáp Sơn chong đèn thu hoạch vải thiều.

Ở cánh đồng phía dưới, khi trăng đã lặn, trời tang tảng sáng cũng là lúc gia đình ông Trương Văn Hai cùng ở thôn Muối chuẩn bị chở gần 2 tạ vải ra điểm cân trên quốc lộ 31 bán cho thương nhân đem đi xuất khẩu. Để có sọt vải này, cả 3 người trong gia đình ông Hai đã có một đêm thức trắng. “Bán xong chuyến đầu, chúng tôi sẽ về ăn sáng rồi tranh thủ ngủ một giấc, đến khoảng 15 giờ lại ra vườn bẻ thêm chuyến nữa để bán buổi chiều cho xe cóc vào thôn thu mua đưa đi tiêu thụ trong nước. Cả năm vất vả chăm sóc nhưng chỉ có hơn 20 ngày thu hoạch, nếu không nhanh vải sẽ xuống mã, thậm chí thối, rụng nên mệt mấy cũng phải gắng sức”, ông Hai chia sẻ.

Bẻ vải ban đêm, người nông dân đối mặt với những khó khăn, nguy hiểm như trèo cây bị gãy cành, muỗi, côn trùng cắn, thậm chí mỗi khi mưa gió, sấm sét rất nguy hiểm... Dù vậy, trước áp lực thời vụ, gia đình nào cũng phải bố trí nhân lực hoặc thuê thêm người nhanh chóng thu hoạch vải thiều, đồng thời có phương án trang bị bảo hộ lao động như quần áo, giày, găng tay, áo mưa... phục vụ thu hái vải.

Mong mùa vải “xuôi chèo, mát mái”

Với người trồng vải Lục Ngạn, tháng 6 có lẽ là thời gian đặc biệt hơn cả, không chỉ bởi đây là lúc bà con bận rộn, vất vả nhất trong năm mà mọi nếp sinh hoạt dường như bị đảo lộn theo mùa vụ. Đây cũng là mùa của niềm vui, của những trái ngon, quả ngọt đến kỳ thu hái, rồi theo đó mỗi nhà đều có thêm nguồn thu nhập. Thế nên chuyện thức đêm, ngủ ít hơn ngày thường cũng là điều dễ hiểu. Mặc dù phải lao động trong đêm, thời tiết oi bức, thậm chí không kịp ăn bữa sáng nhưng các thành viên trong gia đình ông Kiên, ông Hai cũng như rất nhiều hộ dân khác trên đất vải thiều vẫn nở những nụ cười thật tươi, đơn giản bởi sau khi bán mỗi sọt vải kia là thành quả lao động, họ sẽ có cả triệu đồng.

Các nhà vườn ở Lục Ngạn đón mùa quả bội thu.

Nếu ở trong vườn đồi, nông dân phải thâu đêm hái quả thì ở các điểm thu mua vải gần quốc lộ 31, các thương nhân, người lao động cũng thức tới khuya để đóng hàng đưa lên xe mang đi tiêu thụ. Dưới cái nóng oi ả ngày hè, những thanh niên vạm vỡ khẩn trương bê từng hộp vải, khối đá lạnh toát chuyển lên xe cho kịp chuyến hàng giao cho khách, công việc thường diễn ra sôi động đến 12 giờ đêm mới hoàn thành.

Năm 2025, diện tích vải thiều toàn huyện Lục Ngạn đạt hơn 10,3 nghìn ha, sản lượng tăng mạnh so với mọi năm. Thời vụ thu hoạch khá ngắn, bắt đầu từ đầu tháng 6 đến cuối tháng 7 dẫn đến những áp lực lớn về thời vụ, đòi hỏi người dân cần khẩn trương thu hoạch.

Theo các tài liệu, cây vải thiều đầu tiên bén rễ trên đất Lục Ngạn vào năm 1953, từ đó đến nay vẫn sinh trưởng, phát triển tốt. Trải qua thời gian, vải thiều vẫn là cây được ưu tiên số một trong chỉ đạo phát triển sản xuất, góp phần xóa đói, giảm nghèo tiến đến làm giàu cho người nông dân. Trải qua nhiều thăng trầm, bà con Lục Ngạn với bàn tay cần cù, khối óc sáng tạo và ý chí bền bỉ đã gìn giữ, phát triển loại cây này thành thương hiệu nông sản nổi tiếng của Việt Nam được xuất khẩu sang hàng chục quốc gia trên thế giới. Vải thiều Lục Ngạn đã được cấp chỉ dẫn địa lý và đăng ký bảo hộ nhãn hiệu sản phẩm ở các nước: Lào, Campuchia, Hàn Quốc, Trung Quốc, Nhật Bản, Singapore, Úc và Hoa Kỳ.

Năm nay, diện tích vải thiều toàn huyện Lục Ngạn đạt hơn 10,3 nghìn ha, sản lượng tăng mạnh so với mọi năm, diện tích sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP là hơn 6,9 nghìn ha (đạt 66,96% diện tích). Dù vậy, thời vụ thu hoạch vải thiều khá ngắn, bắt đầu từ đầu tháng 6 đến cuối tháng 7 dẫn đến những áp lực lớn về thời vụ, đòi hỏi người dân cần khẩn trương thu hoạch.

Buổi sớm ở vùng vải Lục Ngạn.

Ông Đào Công Hùng, Quyền Chủ tịch UBND huyện Lục Ngạn cho hay: Mùa vải chín đã trở thành mùa sôi động và được quan tâm, mong chờ nhất trong năm ở Lục Ngạn. Nông dân trồng vải thực sự là những nghệ nhân làm vườn chuyên nghiệp để tạo ra sản phẩm có chất lượng vượt trội, an toàn. Hiện nay, nhiều doanh nghiệp đăng ký thu mua, ký kết hợp đồng tiêu thụ vải thiều Lục Ngạn để xuất khẩu và tiêu thụ trong nước. Từ đầu vụ đến nay, cả huyện đã thu hoạch, tiêu thụ được khoảng 8 nghìn tấn quả tươi, trong đó hơn 60% được tiêu thụ trong nước, còn lại là xuất khẩu với giá bán tương đối cao. Các cơ quan chức năng của huyện luôn tích cực hỗ trợ bà con thu hoạch, tiêu thụ vải thiều.

Một bầu không khí khẩn trương, rộn ràng nhưng tràn đầy hạnh phúc của mùa vải len lỏi vào từng mái nhà, xóm nhỏ và trên mỗi gương mặt người nông dân Lục Ngạn. Việc thu hoạch diễn ra từ lúc nửa đêm cho đến khi những xe vải lần lượt lăn bánh đến điểm cân vào buổi sáng sớm, tuy vất vả nhưng bù lại giá bán ổn định sẽ tiếp thêm động lực để nông dân bám trụ với vườn đồi, nâng niu cây vải.

Chỉ một đêm thức cùng người dân thu hoạch vải thiều mới cảm nhận rõ hơn, đằng sau hương vị ngọt ngào của trái cây ấy chính là tình yêu lớn lao với đồng đất quê hương. Biết bao giọt mồ hôi, công sức đã đổ xuống đổi lấy hy vọng về cuộc sống thêm đủ đầy, khấm khá, chắc chắn rằng những “nghệ nhân” làm vườn nơi đây sẽ viết thêm những câu chuyện đầy tự hào về loài cây ăn quả này.

Bài, ảnh: Nguyễn Hưởng