Ly kỳ tích chuyện 'thần rắn' ở đền Đức Hoàng

Huyền tích thần rắn

Cách thị trấn Yên Thành, huyện Yên Thành (Nghệ An) khoảng 5km, đền Đức Hoàng tọa lạc ở xã Phúc Thành. Ngôi đền nằm thế sơn thủy hữu tình, trên gò đồi cao, hướng mặt ra sông. Hằng ngày, người dân vẫn thường lui tới, thắp hương, xin phù hộ và vãn cảnh đền theo tín ngưỡng dân gian.

Cổng Đền Đức Hoàng vẫn còn giữ được nét cổ kính.

Ông Nguyễn Văn Tập (SN 1957), Tổ trưởng Tổ Di tích Đền Hoàng cho biết, Đền Đức Hoàng nằm trên địa bàn xã Phúc Thành, huyện Yên Thành, thờ Thần Sát Hải đại tướng quân Hoàng Tá Thốn (võ tướng thời Trần), Phò tá cho Trần Quốc Tuấn, ba lần đánh bại quân Nguyên Mông năm 1288.

Ngày xưa, đền được xây dựng 3 gian nhà tranh, nhưng sự linh thiêng của đền, tín ngưỡng của nhân dân, qua nhiều đời, được sự đóng góp tiền bạc của dân, đã tôn tạo lại đền Đức Hoàng.

Tuy nhiên, theo ông Tập, ngôi đền này thửa xưa thờ thần rắn gắn với tích chuyện anh em nhà rắn.

Chính đền Đức Hoàng được tôn tạo khá khang trang.

Ông Tập kể, ngày xưa vùng đất này có cặp vợ chồng già hơn 50 tuổi nhưng vẫn chưa có con, họ cũng đến các đền cầu con.

Một đêm nọ, người vợ nằm ngủ chiêm bao thấy cặp trâu bạc thì người vợ đuổi đi nhưng về nhà phát hiện còn sợi lông trâu trên tay. Ít lâu sau, người vợ mang thai nhưng rồi hạ sinh ra 2 bọc trứng rắn.

Sau đó, 2 anh nhà rắn ra đời. Tuy vậy, cặp vợ chồng cũng coi 2 anh em nhà rắn như con của mình và ngược lại anh em nhà rắn cũng xem ông bà là bố mẹ.

Một ngày nọ, khi người chồng cùng anh em rắn ra đồng đào đất thì không may, người chồng đào đứt đuôi rắn em. Ngay sau đó, rắn em bỏ nhà đi theo hướng Bàu Canh đến một vùng đất cao ráo, phong cảnh hữu tình trên bờ bàu Canh để lại 3 giọt máu. Hai vợ chồng và dân làng đã đi tìm khi đến đây thấy vậy thì lập đến thờ và nhân dân trong vùng gọi là đền Canh (đền Hạ).

Rồi rắn tiếp tục đi lên ngàn Thượng (thuộc vùng đất Quỳnh Tam, Quỳnh Lưu ngày nay) thì kiệt sức, mệt quá không đi được nữa và đành nằm lại và tạ thế tại đây. Nơi đây về sau nổi lên một ngôi mộ to đẹp, người dân ở đây đã lập nên đền Thượng như ngay nay.

Người dân dâng lễ ở Thượng điện.

Hàng năm, đến ngày 20/2 âm lịch hàng năm được cho là ngày giỗ và tổ chức rước từ đền Thượng về đền Canh để làm lễ.

Còn rắn anh đi theo hướng bàu Ác, làng Diệu Ốc, xã Đại Trung (nay là xã Phúc Thành) và tạ thế tại đây. Nhân dân trong vùng đã xây dựng lên ngôi đền thờ ngài và gọi là đền Đức Hoàng.

Sau này người ta đã tôn tạo hai ngôi đền và hàng năm tế lễ, hương khói để xin các ngài phù hộ tai qua nạn khỏi. Ngay nay người ta quen gọi là "rắn cụt bàu Canh, rắn lành bàu Ác" để chỉ về câu chuyện ly kỳ về hai anh em "rắn thần" này.

Di tích lịch sử cấp Quốc gia

Ngày nay, người dân tôn sùng thờ Thần sát Hải đại tướng quân Hoàng Tá Tốn làm chủ đền.

Đền thờ gồm 3 điện: Thượng điện là nơi đặt tượng và thờ chủ đền là ông Hoàng Tá Tốn; Trung điện là nơi đặt tượng thờ Công chúa Liễu Hạnh, Thích ca mẫu ni phật, Bách Thần (thần rắn) và Bạch Y công chúa; Hạ điện là nơi thắp hương chung.

Ông Nguyễn Văn Tập làm lễ dâng theo yêu cầu của người dân.

Theo sử sách ghi lại đền Đức Hoàng thờ tướng Hoàng Tá Thốn tự Hoàng Minh, hiệu Tô Đại Liêu, quê làng Vạn Phần (nay là xã Diễn Vạn, huyện Diễn Châu), người có công lớn trong cuộc kháng chiến chống giặc Nguyên Mông ở thế kỷ XIII.

Văn bia và phả tộc họ Hoàng (ở Vạn Tràng) ghi chép: Sát Hải Đại Vương Hoàng Tá Thốn sinh năm Giáp Dần (1254) vào đời vua Trần Thái Tông, ở làng Vạn Phần, phủ Diễn Châu, Nghệ An. Thời niên thiếu, ông có sức khỏe phi thường, giỏi võ và đặc biệt tài bơi lội.

Đền Đức Hoàng được công nhận Di tích lịch sử cấp quốc gia.

Khi quân Nguyên Mông xâm lược nước ta, ông được sung vào đội thủy binh thiện chiến của nhà Trần, được Hưng Đạo Đại Vương chiêu làm nội thư gia, giúp việc binh thư dưới trướng. Ông đã có nhiều công lao trong đánh giặc ngoại xâm, lừng lẫy nhất là cuộc chiến trước sông Bạch Đằng năm Mậu Tý 1288.

Ông được cấp ấn phủ, thống lĩnh hàng vạn quân cùng tàu thuyền, dùng chiến thuật đục thuyền địch nên quân Nguyên bị đại bại, tướng giặc Thoát Hoan phải chạy về nước, ô Mã Nhi bị bắt sống. Sau chiến công lẫy lừng đó, vua Trần Nhân Tông sắc phong là "Sát hải đại vương".

Sau khi quân Nguyên Mông rút về nước, ông tiếp tục thống lĩnh các đạo thủy quân trấn giữ 12 cửa biển. Trong một lần đi tuần ven biển, ông ngã bệnh và qua đời vào đúng ngày mùng một Tết Nguyên đán tại Cửa Trào, Hoằng Hóa, Thanh Hóa ngày nay, triều đình đã đưa thi hài của ngài về an táng tại quê nhà.

Trung Điện thờ Công chúa Liễu Hạnh, Thích ca mẫu ni phật, Bách Thần (thần rắn) và Bạch Y công chúa.

Đền Đức Hoàng có quy mô kiến trúc không lớn nhưng lại mang vẻ cổ kính, linh thiêng. Nơi đây trở thành nơi sinh hoạt văn hóa tâm linh, đậm đà bản sắc văn hóa của người dân địa phương.

Lễ hội đền Đức Hoàng được tổ chức hàng năm vào ngày 30/1, 1/2 (âm lịch) thu hút đông đảo người dân địa phương và du khách tới thăm viếng. Với những giá trị lịch sử văn hóa, năm 2000, Đền Đức Hoàng được Bộ Văn Hóa công nhận là Công trình di tích lịch sử - văn hóa cấp Quốc gia.

Văn Bình