Mìn Loóng Phạt – Tết kết thúc vụ mùa của người Cống ở Nậm Nhùn

Cũng như nhiều gia đình ở bản Táng Ngá, xã Nậm Chà, ông Lý Văn Hạc, một người dân ở bản cho biết, năm nay cũng như mọi năm, gia đình ông và các hộ khác đang khẩn trương chuẩn bị cho tết truyền thống sau khi kết thúc mùa thu hoạch (thường là vào dịp tháng 11 âm lịch).

Bản của người Cống ở Táng Ngá, xã Nậm Chà, huyện Nậm Nhùn trong ngày Tết “Mìn Loóng Phạt”.

Dịp Tết này mùa màng đã xong, bản làng người Cống lại đông vui, mọi người có thời gian, gia đình và con cái tập trung, anh em họ hàng ở xa cũng có thời gian đến thăm nhau. Do đó Tết không chỉ ý nghĩa ở việc hoàn thành mùa vụ, mà cũng là dịp để mọi người ngồi lại cùng ăn bữa cơm sum vầy, xem lại kết quả lao động cả năm và cầu mong cho 1 năm lao động sản xuất mới sắp tới.

Tết là dịp mùa màng đã xong, người dân có thời gian nghỉ ngơi sau một năm lao động vất vả.

Dân tộc Cống ở xã Nậm Chà, huyện Nậm Nhùn (Lai Châu) là một trong những dân tộc rất ít người có dân số dưới 10 nghìn người ở nước ta. Người Cống nơi đây còn lưu giữ được những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc mình thể hiện rõ nét ở phong tục tập quán, nghi lễ, lễ hội, canh tác nông nghiệp.

Người Cống còn lưu giữ được những giá trị văn hóa truyền thống thể hiện rõ nét ở phong tục nghi lễ...

Trước đây, Tết “Mìn Loóng Phạt” của người Cống xã Nậm Chà được tổ chức riêng ở mỗi gia đình. Ngày nay, Tết trở thành lễ hội chung của bản, đây là dịp để người Cống tạ ơn thần linh đã phù hộ cho mùa màng tươi tốt, bội thu, và cũng là dịp để vui chơi sau những tháng ngày vất vả, bận rộn vì việc mưu sinh và mùa màng…

Ngày nay, Tết Mìn Loóng Phạt đã trở thành lễ hội chung của bản.

Theo ông Lý A Chém, Trưởng bản Táng Ngá, đối với cái Tết này, cái gì có thể thiếu, riêng “hoa mào gà” là loại hoa không thể thiếu. Người Cống quan niệm là cây hoa này được ông bà tổ tiên và thần linh ban cho, để làm bạn với các loại cây trồng ở trên nương bảo vệ che chở cho các loại cây trồng khỏi sự phá hoại của sâu bệnh, chim chóc, chuột sóc, thú rừng phá hoại.

Hoa mào gà là loại hoa không thể thiếu, nó là biểu tượng linh thiêng của người Cống.

Đúng sáng sớm ngày đón Tết “Mìn Loóng Phạt”, mọi thành viên trong gia đình, dòng họ ai cũng dậy sớm ra suối gần bản để tắm hoặc gội đầu, vì người Cống quan niệm là làm như thế để gội đi những xui xẻo, bệnh tật, vất vả để chuẩn bị đón một ngày mới trong năm.

Ngày Tết mọi người đều dậy sớm ra suối tắm gội và lấy nước mang về.

Mỗi thành viên mang về một ít nước sạch về nhà với hy vọng cầu mong cho sự may mắn, tiếp đó các thành viên người Cống chuẩn bị một mâm cơm để cúng tổ tiên kết thúc một mùa vụ. Khi dâng cúng tổ tiên tất cả mọi thành viên trong gia đình, dòng tộc phải có mặt đầy đủ. Và chỉ sau khi cúng tổ tiên xong thì các sản vật như lúa, ngô, khoai, sắn, gừng, bí mới được mang về sử dụng.

Mỗi người ra suối đều mang về một ít nước sạch với hy vọng cầu mong sự may mắn.

Trong phần nghi lễ, tất cả các lễ vật dâng cúng được bày lên mâm và đặt vào nơi thờ cúng tổ tiên. Lễ vật gồm có lợn, gà, hoa quả, bí xanh, bí đỏ, khoai sọ, gừng, khoai lang, củ đậu, cá suối nướng, xôi, rượu trắng… Và đặc biệt có cây tre đan phên hình mắt cáo, trên đó gắn trang trọng những bông hoa mào gà theo tầng lớp; cây hoa là biểu tượng linh vật của ngày lễ.

Lễ vật dâng cũng tổ tiên là sản vật do bà con lao động sản xuất mà ra.

Chủ lễ phải là nam giới, người có uy tín trong cộng đồng. Khi chủ lễ cúng tất cả bà con trong bản lần lượt quỳ phía sau vái lễ. Sau khi chủ lễ đọc hoàn thành bài khấn, sẽ ra dấu bằng hoạt động cầm túm gừng gõ vào trống chiêng một hồi để báo hiệu phần lễ đã hoàn tất. Khi ấy cả bản sẽ hòa vào phần hội, cùng múa xòe, tham gia các trò chơi dân gian, cùng uống rượu cần, đánh trống, chiêng và múa hát.

Đặc biệt trong phần hội này mỗi người mang theo một ít gạo có thể ném vào nhau hoặc vung ra chung quanh để cảm tạ ông bà tổ tiên và các thần linh đã ban cho họ một vụ mùa no đủ và bội thu, con người khỏe mạnh, vạn vật phát triển… sau đó họ cùng ăn một bữa cơm chung mang tính chất đoàn kết cộng đồng.

Một số hình ảnh trong Tết hoa mào gà của người Cống:

Sau phần lễ mọi người cùng vui chơi, múa xòe.

Cùng nhau uống rượu cần.

Họ ném gạo vào nhau để lấy may.

Họ cùng ăn bữa cơm cộng đồng đoàn kết.

Ngày nay ngoài dân bản thì người dân ở nơi khác cũng đến dự, xem lễ và chung vui.

TUẤN HƯNG