Một vòng thăm những địa chỉ đỏ

Tháng 8/1945, cách mạng thành công, nước Việt Nam dân chủ cộng hòa được thành lập. Trong bộn bề công việc phải giải quyết, báo chí Việt Nam mới chưa kịp hình thành thì toàn quốc kháng chiến chống Pháp bùng nổ. Đảng, Chính phủ lại lui về Việt Bắc tiến hành công cuộc trường kỳ kháng chiến. Hai nhiệm vụ tối quan trọng tính từ cuối 1946 là kháng chiến cùng đồng thời với kiến quốc. 9 năm kháng chiến gian khổ, cùng với sự phát triển chung, báo chí cách mạng cũng hình thành, phát triển từ chiến khu.

Lán Khuổi Nặm, xã Trường Hà, huyện Hà Quảng (Cao Bằng) - nơi đặt Tòa soạn Báo Việt Nam Độc Lập (năm 1941).

Có thể thấy, với việc hoàn thiện xây dựng Di tích lịch sử cấp quốc gia Trường dạy làm báo Huỳnh Thúc Kháng tại xã Tân Thái, huyện Đại Từ vào ngày 9/8/2024, tỉnh Thái Nguyên và các tỉnh khu vực Việt Bắc cơ bản đã “vẽ xong” bản đồ di tích lịch sử báo chí kháng chiến ra đời và phát triển trên vùng đất này. Tại tỉnh Thái Nguyên, đậm đặc di tích là ở huyện Định Hóa. Trong đó, xã Điềm Mặc có Di tích nơi thành lập Hội Nhà báo Việt Nam (21/4/1950); Tòa soạn Báo Cứu quốc; nơi thành lập ngành nhiếp ảnh, điện ảnh Việt Nam. Xã Sơn Phú là nơi đóng quân của Nhà xuất bản Sự thật và Đài Tiếng nói Việt Nam. Xóm nhỏ Khau Diều, xã Định Biên ngày 20/10/1950 chứng kiến sự ra đời của Báo Quân đội Nhân dân. Cũng tại đây thời kỳ ấy còn là nơi đứng chân của Nhà xuất bản Vệ Quốc quân.

Ngược lên chừng 15 cây số, tại bản Khuôn Nhà, xã Quy Kỳ, ngày 11/3/1951 Báo Nhân Dân ra số đầu; Nhà in Lê Hồng Phong (nay là Công ty trách nhiệm hữu hạn Một thành viên In Tiến Bộ) cũng đóng ở đây. Là trung tâm của ATK trong kháng chiến, xã Phú Đình là nơi Báo Sự Thật đứng chân từ đầu năm 1947, còn xã Bình Thành là nơi ở của Ban Giao thông liên lạc Trung ương - tiền thân của ngành Thông tin và Truyền thông ngày nay.

Ở huyện Đại Từ, ngoài Trường dạy làm báo Huỳnh Thúc Kháng tại xã Tân Thái thì tại xóm Chòi, xã Mỹ Yên là nơi đặt trụ sở của Hội Văn nghệ Cứu quốc và Tòa soạn Tạp chí Văn nghệ; xã Cao Vân (nay là xã Cù Vân) đặt trụ sở Báo Lao động… Xã Phủ Lý, huyện Phú Lương thời ấy có Tòa soạn và Nhà in Báo Cứu quốc; Cơ sở in Báo Cờ Giải phóng từng bí mật hoạt động tại phường Tiên Phong, thành phố Phổ Yên…

Bản đồ báo chí xuất bản ở Việt Bắc trong kháng chiến chống Pháp.

Không đậm đặc như Thái Nguyên nhưng trong hành trình tìm hiểu các địa chỉ đỏ của báo chí cách mạng, chúng tôi ghi nhận tỉnh Tuyên Quang cũng là địa phương góp phần quan trọng vào hoạt động báo chí kháng chiến. Một thời kỳ, xã Tân Trào là nơi đặt Tòa soạn Báo Cứu quốc, Nhà xuất bản Sự thật; xã Minh Thanh có Tòa soạn Báo Tiền phong; xã Trung Yên có Trụ sở Việt Nam Thông tấn xã; xã Hào Phú một thời kỳ Báo Lao động đặt trụ sở…

Huyện Yên Sơn và Chiêm Hóa của tỉnh Tuyên Quang cũng ghi dấu những giai đoạn đặt trụ sở các cơ quan báo chí… Tỉnh Bắc Kạn là nơi đứng chân của Đài Phát thanh quốc gia, tòa soạn và nhà in Báo Cứu quốc. Tỉnh Cao Bằng còn in đậm dấu ấn nơi Bác Hồ cho ra đời tờ Việt Nam Độc lập (ngày 1/8/1941 tại xã Trường Hà, huyện Hà Quảng) và nơi in Báo Việt Nam Độc lập tại xã Hồng Việt, huyện Hòa An…

Trong mấy chục năm qua, hầu hết các địa chỉ đỏ của báo chí nước nhà đều đã được khẳng định, vinh danh. Một số được xây dựng thành khu di tích; một số mới dừng ở đặt bia lưu niệm để giáo dục truyền thống cho các thế hệ.

Hữu Minh