Mường Luân bảo tồn văn hóa dân tộc Lào gắn với phát triển du lịch

Sau sắp xếp đơn vị hành chính, xã Mường Luân có diện tích tự nhiên 170,91km², gồm 44 bản với hơn 16.000 nhân khẩu. 6 dân tộc anh em cùng sinh sống đã tạo nên một bức tranh văn hóa đa sắc. Mỗi cộng đồng mang theo một kho tàng văn hóa riêng, hòa quyện nhưng không hòa tan, tạo nên chiều sâu hiếm có cho một vùng đất còn nhiều tiềm năng chưa được khai mở hết. Nằm trên trục giao thông quốc lộ 12B, nối liền Điện Biên với Sơn La và bắc qua sông Mã, Mường Luân sở hữu lợi thế quan trọng về kết nối, giao thương và giao lưu văn hóa. Khoảng cách gần 90km từ trung tâm hành chính tỉnh không còn là trở ngại, mà dần trở thành hành trình trải nghiệm cho du khách muốn tìm đến những không gian nguyên sơ, đậm đà bản sắc.

Điểm nhấn lớn nhất, cũng là “linh hồn” của du lịch Mường Luân, chính là quần thể di tích Tháp Mường Luân và Tháp Chiềng Sơ. Được xây dựng từ thế kỷ XV, Tháp Mường Luân là chứng nhân lịch sử cho mối quan hệ đoàn kết, gắn bó Việt – Lào qua nhiều thế kỷ. Năm 1981, di tích này được công nhận là Di tích lịch sử cấp Quốc gia, khẳng định giá trị kiến trúc nghệ thuật và chiều sâu văn hóa – tâm linh đặc biệt.

Tháp cổ Mường Luân tại bản Mường Luân 1, xã Mường Luân.

Từ di tích cổ kính ấy, các lễ hội đặc sắc dần được khôi phục và thổi thêm sức sống mới. Tiêu biểu là Tết té nước Bun Huột Nặm của dân tộc Lào, một lễ hội mang đậm ý nghĩa tâm linh, cầu chúc mưa thuận gió hòa, con người mạnh khỏe, mùa màng bội thu. Ông Lò Văn Khến, người dân bản Mường Luân 1, nhớ lại: Tết Bun Huột Nặm từng được tổ chức đều đặn cho đến những năm 1975 – 1976. Do tác động của chiến tranh và biến động lịch sử, hai bức tượng Phật dưới chân tháp bị mất, nghi lễ quan trọng nhất không còn, lễ hội dần mai một theo năm tháng.

“Đầu năm 2025 vừa qua, UBND xã Mường Luân (cũ) đã quyết định phục dựng lại lễ hội. Đây là niềm vui lớn của bà con, bởi Bun Huột Nặm là hồn cốt văn hóa – tâm linh của người Lào ở Mường Luân” - ông Khến chia sẻ.

Tết té nước Bun Huột Nặm được phục dựng dưới chân tháp cổ Mường Luân vào đầu năm 2025.

Lễ hội diễn ra trong hai ngày, gồm phần lễ và phần hội. Trong nghi lễ tắm Phật, tượng Phật được rước xuống dòng Sông Mã, tắm bằng nước thơm trong sự thành kính của cộng đồng. Khi tượng được an vị trở lại nơi linh thiêng, người Lào tổ chức lễ cúng, bày tỏ lòng biết ơn thần linh và tổ tiên. Sau đó là không gian hội rộn ràng với điệu múa lăm vông, lời ca dân gian, trò chơi truyền thống. Du khách và người dân cùng buộc chỉ cổ tay cầu may, cùng xuống sông té nước vào nhau, gửi gắm những lời chúc an lành cho năm mới. Chính sự hòa đồng, cởi mở ấy đã tạo nên sức hút rất riêng cho du lịch lễ hội Mường Luân.

Song song với lễ hội, việc bảo tồn các nghề truyền thống, đặc biệt là nghề dệt thổ cẩm của phụ nữ Lào, đang được xem là “mạch nguồn” bền bỉ nuôi dưỡng du lịch cộng đồng. Trong căn nhà sàn nhỏ bên sườn đồi bản Mường Luân 1, tiếng khung cửi vang đều theo nhịp tay bà Lò Thị Bun. Từng sợi bông, sợi tơ tằm được chọn lựa kỹ lưỡng, nhuộm màu tự nhiên, dệt nên những tấm vải mang hoa văn đặc trưng, kể câu chuyện về núi rừng, sông nước và đời sống tinh thần của người Lào.

Bà Lò Thị Bun bày tỏ: “Dân tộc Lào chúng tôi từ xa xưa đã xác định không bao giờ bỏ nghề dệt, nên dù đã già tôi vẫn tham gia dệt vải, thêu họa tiết và mong muốn con cháu đời sau sẽ học hỏi để lưu giữ, bảo tồn nghề dệt thổ cẩm của dân tộc”.

Dân tộc Lào, bản Mường Luân 1, xã Mường Luân giữ gìn nghề làm trang phục truyền thống.

Bên cạnh du lịch văn hóa và lịch sử, Mường Luân còn sở hữu tiềm năng lớn về du lịch sinh thái và tâm linh. Địa hình đồi núi xen kẽ suối, hồ thủy điện tạo nên cảnh quan đa dạng. Trên địa bàn có ba hồ thủy điện, suối khoáng bản Mường Luân và suối nước nóng bản Pá Vạt đã được doanh nghiệp khảo sát, thiết kế. Chùa Linh Phước Tự cũng đã được tỉnh cho chủ trương đầu tư, mở ra hướng phát triển du lịch tâm linh kết hợp nghỉ dưỡng.

Nhận diện rõ lợi thế ấy, Đảng bộ xã Mường Luân đã ban hành Nghị quyết phát triển văn hóa, du lịch giai đoạn 2025–2030, lấy bản sắc văn hóa dân tộc Lào làm trọng tâm. Mục tiêu đến năm 2030, Mường Luân trở thành điểm đến du lịch phía Đông của tỉnh, phát triển trên nền tảng bảo tồn di sản, bảo vệ môi trường sinh thái, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho Nhân dân, giữ vững an ninh trật tự.

Người dân Mường Luân lấy nước khoáng về sinh hoạt.

Các chỉ tiêu cụ thể được đặt ra khá rõ ràng: Tốc độ tăng trưởng khách du lịch bình quân đạt từ 5.000 lượt/năm trở lên; duy trì, mở rộng Lễ hội Té Nước thu hút trên 3.000 lượt khách mỗi năm, trong đó khoảng 200 khách lưu trú; phấn đấu xây dựng bản Mường Luân 1 trở thành bản du lịch cộng đồng, hình thành khu nghỉ dưỡng suối nước nóng Pá Vạt, dịch vụ chèo thuyền trên lòng hồ thủy điện Mường Luân 1, 2 và Chiềng Sơ; tổ chức các đội văn nghệ quần chúng phục vụ tại di tích tháp cổ và phát triển du lịch chùa tâm linh.

Theo Bí thư Đảng ủy xã Vũ Ngọc Hoành, nhiệm vụ then chốt là nâng cao chất lượng dịch vụ, khai thác hiệu quả du lịch lịch sử gắn với giá trị Di tích Quốc gia Tháp Mường Luân, Tháp Chiềng Sơ; đồng thời phát triển mô hình du lịch cộng đồng, gìn giữ văn hóa phi vật thể, ẩm thực truyền thống, các sản phẩm OCOP. Việc thu hút đầu tư du lịch sinh thái, khám phá thiên nhiên và tổ chức các mùa du lịch cao điểm như Lễ hội Té Nước, Lễ hội đua thuyền lòng hồ thủy điện sẽ tạo cú hích quan trọng cho kinh tế địa phương.

Du khách tới tham quan, tìm hiểu tháp cổ Chiềng Sơ, xã Mường Luân.

Từ những nếp nhà sàn bên triền đồi, từ tiếng khung cửi cần mẫn, từ dòng Sông Mã mát lành trong ngày hội té nước, Mường Luân đang từng bước biến di sản thành tài sản, biến bản sắc thành lợi thế cạnh tranh. Con đường phát triển du lịch nơi đây không vội vã, mà chậm rãi, chắc chắn, bắt đầu từ việc trân trọng những giá trị đã và đang có. Và chính sự gìn giữ bền bỉ bản sắc dân tộc Lào ấy đang mở ra một tương lai nhiều hứa hẹn cho Mường Luân trên bản đồ du lịch vùng cao Tây Bắc.

Bài, ảnh: Diệp Chi