Mỹ vẫn là thị trường lớn nhất, nhưng không còn dễ đoán

Sau ba thập kỷ phát triển, Mỹ hiện vẫn là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam. Tính đến hết tháng 8/2025, Việt Nam là đối tác thương mại lớn thứ 7 của Mỹ, với tổng kim ngạch xuất nhập khẩu đạt khoảng 132,4 tỷ USD, tăng 40,9% so với cùng kỳ năm 2024. Trong đó, xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ đạt 122,7 tỷ USD, chiếm xấp xỉ 5,3% tổng nhập khẩu của Mỹ.

Toàn cảnh Diễn đàn

Tuy nhiên, mức tăng trưởng mạnh trong nửa đầu năm 2025 không hoàn toàn phản ánh sức cầu bền vững. Việc Mỹ áp dụng các mức thuế cao từ tháng 8/2025 đã khiến các nhà nhập khẩu tăng mua trước, tiềm ẩn rủi ro tồn kho lớn và khả năng xuất khẩu suy giảm trong các quý tiếp theo, kịch bản từng xảy ra sau đại dịch.

Khi xuất khẩu sang Mỹ trở thành rủi ro hệ thống

Ông Trần Toàn Thắng - Trưởng ban Quốc tế và Chính sách hội nhập, Viện Chiến lược và Chính sách kinh tế - tài chính cho rằng mức độ phụ thuộc lớn vào thị trường Mỹ đang trở thành một rủi ro rõ nét đối với nhiều ngành xuất khẩu chủ lực của Việt Nam.

Với ngành gỗ, kim ngạch xuất khẩu năm 2024 đạt khoảng 8,8 tỷ USD, trong đó Mỹ là thị trường chi phối. Việt Nam hiện là nhà xuất khẩu đồ nội thất bằng gỗ lớn nhất châu Á sang Mỹ, đã xây dựng được danh tiếng về chất lượng và nguồn gốc bền vững. Tuy nhiên, theo ông Thắng, nếu các mức thuế cao được duy trì, nguy cơ hủy đơn hàng và gián đoạn chuỗi cung ứng dài hạn là rất cao.Về lâu dài, Việt Nam có thể mất thị phần vào tay các đối thủ cạnh tranh như Mexico và Indonesia.

Ở ngành dệt may - da giày, Mỹ chiếm tỷ trọng rất cao trong tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam, trong khi mức thuế hiện hành đã ở mức khoảng 16%. Ông Trần Toàn Thắng nhận định các đối thủ như Bangladesh và Ấn Độ, với chi phí lao động thấp hơn và khả năng không phải đối mặt với mức thuế tương tự, đang tạo ra áp lực cạnh tranh lớn. Tác động tiêu cực, nếu xảy ra, có thể dẫn tới xuất khẩu giảm mạnh và ảnh hưởng đáng kể đến lao động trong ngành.

Đối với ngành điện tử, bao gồm máy tính, sản phẩm điện tử, linh kiện và điện thoại di động, thị trường Mỹ hiện chiếm khoảng 28% tổng giá trị xuất khẩu của Việt Nam. Việt Nam đang nắm giữ thị phần lớn tại Mỹ, trong đó riêng điện thoại di động và linh kiện chiếm tới 49%. Tuy nhiên, nguy cơ dịch chuyển đầu tư sang các quốc gia khác như Ấn Độ hoặc Mexico là hiện hữu, đặc biệt khi mối đe dọa về các loại thuế mới đối với chất bán dẫn trong tương lai vẫn còn, tạo ra sự không chắc chắn cho ngành và lực lượng lao động lớn tại các tập đoàn FDI.

Ông Trần Toàn Thắng chia sẻ tại Diễn đàn

Ngay cả với ngành thủy sản, dù Mỹ là thị trường lớn thứ hai và Việt Nam chiếm khoảng 18% thị phần, đây vẫn là nhóm hàng nhạy cảm về giá. Các sản phẩm chủ lực như cá basa và tôm vốn đã phải đối mặt với nhiều vụ kiện chống bán phá giá và chống trợ cấp trước đó. Theo ông Thắng, nguy cơ các nhà nhập khẩu Mỹ chuyển sang nguồn cung từ các quốc gia khác như Thái Lan có thể gây tác động nghiêm trọng đến các hộ nuôi trồng tại một số vùng.

Tái cấu trúc để giữ đà hợp tác dài hạn

Một vấn đề khác được các chuyên gia nhấn mạnh là vai trò chi phối của doanh nghiệp FDI trong quan hệ thương mại Việt Nam - Mỹ. Theo số liệu được nêu, khoảng 75% kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ do khu vực FDI thực hiện, bao gồm nhiều tập đoàn lớn của chính Mỹ. Điều này giúp Việt Nam nhanh chóng mở rộng quy mô xuất khẩu, song cũng làm gia tăng mức độ nhạy cảm trước những điều chỉnh chính sách từ phía đối tác.

Ông Trần Toàn Thắng cho rằng doanh nghiệp Việt Nam cần tái cấu trúc thị trường xuất khẩu, giảm dần sự phụ thuộc quá lớn vào Mỹ, đồng thời nâng cấp chuỗi giá trị, đầu tư vào công nghệ và đổi mới sáng tạo để nâng cao sức cạnh tranh. “Chỉ khi nâng cao được năng lực nội tại, doanh nghiệp mới có thể đứng vững trước biến động chính sách và biến thách thức thành cơ hội chuyển đổi mô hình tăng trưởng bền vững”, ông nhấn mạnh.

Ở góc độ quản lý, ông Nguyễn Hồng Dương - Phó Vụ trưởng Vụ Phát triển Thị trường nước ngoài (Bộ Công Thương) cho rằng trong bối cảnh môi trường thương mại quốc tế biến động nhanh, quan hệ thương mại Việt Nam - Mỹ chỉ có thể phát triển ổn định và lâu dài khi hai bên duy trì được cân bằng lợi ích, tăng cường đối thoại và chia sẻ thông tin kịp thời, qua đó mở rộng dư địa hợp tác trong giai đoạn tiếp theo.

Diễn đàn thu hút rất đông các doanh nghiệp trong và ngoài nước

Các phân tích cho thấy, Mỹ vẫn là thị trường lớn nhất của Việt Nam, nhưng không còn là thị trường dễ đoán. Trong bối cảnh chính sách thương mại toàn cầu biến động nhanh, khả năng thích ứng, giảm phụ thuộc và nâng cao năng lực nội tại sẽ quyết định chất lượng và độ bền của quan hệ thương mại Việt Nam - Mỹ trong những năm tới.

Thanh Ngân