Nâng tầm nông sản Việt: Chuyển đổi cơ cấu giảm phát thải carbon

Chuyển đổi cơ cấu giảm phát thải carbon để nâng tầm nông sản Việt. Ảnh: Hạ Lan.

Giảm lượng nhưng tăng giá trị

Báo cáo mới nhất của Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho thấy, riêng tháng 9 của năm 2025, kim ngạch nông, lâm, thủy sản xuất khẩu đạt 52,31 tỉ USD. Ngành nông nghiệp đặt mục tiêu, năm 2025 sẽ hoàn thành xuất khẩu ít nhất 65 tỉ USD. Và cũng chỉ trong tháng 9/2025, kim ngạch xuất khẩu rau quả Việt Nam đạt gần 1,1 tỉ USD, tăng hơn 50% so với cùng kỳ năm ngoái, mức cao nhất từng ghi nhận theo tháng. Còn theo số liệu của Cục Hải quan Việt Nam (Bộ Tài chính) tháng 9/2025, xuất khẩu hạt tiêu của Việt Nam đạt 20.405 tấn, trị giá 135,99 triệu USD, tăng 19,3% về lượng và tăng 23,2% về trị giá so với cùng kỳ 2024. Như vậy, trong 9 tháng của năm 2025, xuất khẩu hồ tiêu đạt gần 1,27 tỉ USD, tăng 27,8% so với cùng kỳ và gần bằng cả năm 2024, dù sản lượng giảm 7,1%, còn khoảng 186,5 nghìn tấn.

Theo các chuyên gia kinh tế, việc “giảm khối lượng nhưng tăng giá trị” phản ánh nỗ lực chuyển hướng chiến lược của doanh nghiệp, tập trung vào chế biến sâu, nâng cao chất lượng và giá trị gia tăng, thay vì chỉ xuất khẩu thô. Đồng quan điểm, bà Hoàng Thị Liên - Chủ tịch Hiệp hội Hồ tiêu và cây gia vị Việt Nam (VPSA) cho biết, các vùng trồng hồ tiêu, quế giúp giảm tối đa việc sử dụng vật tư đầu vào và áp dụng mô hình nông - lâm kết hợp, giúp tăng khả năng hấp thụ carbon, giảm phát thải khí nhà kính, đồng thời nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm. Chủ tịch VPSA cho biết thêm, cây hồ tiêu là đặc thù, Việt Nam có lợi thế về thổ nhưỡng và khí hậu, do đó cần phát triển theo hướng xanh để tạo lợi thế cạnh tranh trên thị trường thế giới.

Cũng theo báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, 9 tháng năm 2025, xuất khẩu gạo đạt 7 triệu tấn, trị giá 3,55 tỉ USD, tăng nhẹ về khối lượng nhưng giảm 18,5% về giá trị so với cùng kỳ 2024. Giá xuất khẩu bình quân đạt 509 USD/tấn, giảm 18,6%. Đáng chú ý, sự kiện 500 tấn gạo mang nhãn hiệu “Gạo Việt xanh phát thải thấp” lần đầu tiên xuất khẩu đến Nhật Bản vừa qua cho thấy được tiềm năng của hạt gạo Việt Nam trong việc chinh phục các thị trường khó tính từ khi áp dụng phương thức sản xuất giảm phát thải.

Ông Phạm Thái Bình - Chủ tịch Hội đồng quản trị, Phó Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Nông nghiệp Công nghệ cao Trung An, đơn vị xuất khẩu lô gạo Việt xanh phát thải thấp sang Nhật Bản, cho biết, lô gạo được xuất khẩu lần này có giá 820 USD/tấn. Trong khi đó, ở các thị trường khác chỉ dao động từ 650 - 700 USD/tấn.

Tiêu chuẩn mới cho thương hiệu nông sản quốc gia

Theo Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Hoàng Trung, trồng trọt là lĩnh vực phát thải lớn, nhưng cũng là nơi có tiềm năng giảm phát thải lớn nhất nếu được tổ chức và định hướng đúng. Chuyển đổi mô hình trồng trọt theo hướng phát thải thấp không chỉ là nhu cầu cấp bách mà còn là động lực chiến lược để nâng cao giá trị gia tăng và uy tín nông sản Việt trên thị trường quốc tế. Hiện ngành nông nghiệp Việt Nam đang từng bước định hình hệ sinh thái nông nghiệp xanh, lấy giảm phát thải làm tiêu chuẩn mới cho thương hiệu nông sản quốc gia.

Và để hướng tới nền nông nghiệp xanh, giảm phát thải, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã ban hành Quyết định số 4042/QĐ-BNNMT, phê duyệt đề án “Sản xuất giảm phát thải lĩnh vực trồng trọt giai đoạn 2025-2035, tầm nhìn đến 2050”. PGS.TS Nguyễn Trí Ngọc - Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Tổng hội Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam cho rằng, nguồn lực hiện nay chủ yếu dựa vào xã hội hóa, nên cần khung chính sách và vốn khởi động đủ mạnh để triển khai hiệu quả.

Còn theo đề xuất của PGS.TS Lê Quốc Doanh - Chủ tịch Hội Làm vườn Việt Nam, ưu tiên hiện nay là xây dựng gói kỹ thuật cho các địa phương, tập trung vào nhóm cây trồng chủ lực, kế thừa các kết quả kiểm chứng, để có thể triển khai ngay trên diện rộng. Mục tiêu đến năm 2050 là 100% cây trồng chủ lực áp dụng biện pháp giảm phát thải carbon.

Chia sẻ dưới góc độ doanh nghiệp, ông Phạm Thái Bình - Chủ tịch Hội đồng quản trị, Phó Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Nông nghiệp Công nghệ cao Trung An cho hay, tại vùng Đồng bằng sông Cửu Long, đề án phát triển bền vững 1 triệu hecta chuyên canh lúa chất lượng cao, phát thải thấp được đánh giá là bước đi chiến lược, góp phần định hình lại toàn bộ ngành hàng lúa gạo theo hướng sinh thái và bền vững. Tính riêng năm 2025, diện tích đăng ký thực hiện đề án đã vượt 312.000 hecta. Cả vùng đã chủ động triển khai hơn 100 mô hình thí điểm, với diện tích trên 4.500 ha, ghi nhận năng suất tăng từ 5 - 10%, hiệu quả kinh tế tăng từ 3 - 5 triệu đồng/hecta. Kết quả bước đầu rất khả quan, giảm phát thải methane 30 - 45%, tiết kiệm nước 20 - 30%, giảm chi phí đầu vào 5 - 10% và tăng thu nhập cho người dân từ 10 - 20%.

Minh Quân