Nghiên cứu bổ sung quyền liên quan của cơ quan báo chí

Đoàn Chủ tịch điều hành phiên họp. Ảnh: Quang Khánh

Bảo đảm quyền lợi của các cơ quan báo chí

Các ĐBQH đều đồng tình cao với việc sửa đổi, bổ sung Luật Sở hữu trí tuệ. Hiện nay, trên thế giới, sở hữu trí tuệ là một trong những lĩnh vực pháp luật có sự cập nhật và phát triển rất nhanh chóng để đáp ứng tốc độ phát triển của khoa học công nghệ.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định điều hành phiên họp. Ảnh: Hồ Long

Quan tâm đến sở hữu trí tuệ trong lĩnh vực báo chí, ĐBQH Hoàng Minh Hiếu (Nghệ An) cho biết, quyền liên quan của cơ quan báo chí là quyền đã được pháp luật của nhiều nước cập nhật vào Luật Sở hữu trí tuệ để bảo đảm sự phát triển của báo chí trước sự cạnh tranh của các loại hình truyền thông mới, đặc biệt là truyền thông mạng xã hội.

Theo đó, đây là quyền được pháp luật trao cho các cơ quan báo chí nhằm bảo vệ lợi ích kinh tế và kiểm soát việc sử dụng lại nội dung báo chí bởi bên thứ ba. Đại biểu Hoàng Minh Hiếu cho rằng, việc bổ sung quyền này, trước hết là để bảo đảm quyền lợi của các cơ quan báo chí.

ĐBQH Hoàng Minh Hiếu (Nghệ An) phát biểu. Ảnh: Phạm Thắng

Mặt khác, Luật Sở hữu trí tuệ của chỉ mới quy định về quyền liên quan của một số loại hình, như quyền liên quan của nhà sản xuất bản ghi âm, ghi hình; quyền liên quan của nhà phát sóng, của người biểu diễn mà chưa quy định quyền liên quan của cơ quan báo chí. Luật chỉ mới chủ yếu bảo vệ quyền tác giả của nhà báo, không điều chỉnh việc tổng hợp, đánh dấu, lập chỉ mục, trích đoạn, khai thác dữ liệu báo chí.

Các đại biểu tham dự phiên họp. Ảnh: Quang Khánh

“Các hình thức này không sao chép toàn bộ tác phẩm nhưng lợi dụng giá trị đầu tư của báo chí khiến cơ quan báo chí khó yêu cầu bồi thường theo cơ chế về quyền tác giả. Quyền liên quan sẽ cung cấp cơ sở pháp lý rõ ràng để yêu cầu cấp phép, thương lượng phí và hạn chế hành vi sao chép, đoạn trích, bảo vệ đầu tư của cơ quan báo chí vào việc nâng cao chất lượng của tin tức”, đại biểu Hoàng Minh Hiếu nêu rõ.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định điều hành phiên họp. Ảnh: Hồ Long

Cũng theo đại biểu, việc bổ sung quy định này cũng phù hợp với xu hướng phát triển của pháp luật về sở hữu trí tuệ, phù hợp với mục tiêu chính sách mà Chính phủ đặt ra.

Do đó, đại biểu Hoàng Minh Hiếu đề nghị, cơ quan soạn thảo nghiên cứu bổ sung ngay vào dự thảo Luật các quy định về quyền liên quan của cơ quan báo chí với các nội dung cụ thể như: quy định quyền của cơ quan báo chí trong việc cho phép hoặc không cho phép bên thứ ba sao chép, lưu trữ, lập chỉ mục, hiển thị đoạn trích, tổng hợp, khai thác tin tức báo chí hoặc trích dẫn vào hệ thống nhằm tạo dịch vụ cạnh tranh về báo chí. Đối với các doanh nghiệp thu lợi từ việc sử dụng nội dung báo chí trên các nền tảng số thì phải chia sẻ doanh thu với cơ quan báo chí trên cơ sở thương lượng giữa hai bên.

Các đại biểu tham dự phiên họp. Ảnh: Quang Khánh

Tuy nhiên, đại biểu Hoàng Minh Hiếu cũng lưu ý, không áp dụng đối với việc trích dẫn phi thương mại phục vụ cho hoạt động nghiên cứu, giáo dục hoặc đưa liên kết thuần túy mà không kèm theo đoạn trích đáng kể hoặc mục đích khai thác phục vụ cho khoa học không làm ảnh hưởng đến khai thác thương mại thông thường của báo chí.

Về thời hạn bảo hộ, đại biểu Hoàng Minh Hiếu cho rằng, có thể tham khảo kinh nghiệm của pháp luật các nước, theo đó quyền liên quan của cơ quan báo chí thường có thời hạn 2 năm kể từ ngày tác phẩm báo chí được công bố lần đầu. Hết thời hạn này, nội dung báo chí được khai thác theo quy định chung của pháp luật về quyền tác giả và quyền liên quan.

Các đại biểu tham dự phiên họp. Ảnh: Quang Khánh

Tránh tạo hiểu lầm cá nhân tác giả có quyền đăng ký độc lập

Đánh giá cao dự thảo Luật đã bổ sung nhiều nội dung quan trọng tại Điều 7, Điều 8, Điều 8A, Điều 19, Điều 164, Điều 195 và Điều 198B, ĐBQH Nguyễn Thị Sửu (TP. Huế) cho rằng, các quy định này hướng tới việc tạo cơ chế linh hoạt cho Nhà nước trong việc khai thác tài sản trí tuệ vì mục tiêu quốc phòng an ninh, dân sinh và lợi ích xã hội.

Tuy nhiên, theo đại biểu Nguyễn Thị Sửu, một vấn đề vẫn tồn tại cần tiếp tục nghiên cứu, điều chỉnh và khắc phục là các quy định liên quan đến đối tượng sở hữu trí tuệ là kết quả của nhiệm vụ khoa học công nghệ sử dụng ngân sách nhà nước đang rải rác, phân tán, thiếu tính hệ thống, chưa thể hiện đầy đủ cơ chế phân quyền giữa tổ chức quản lý nhiệm vụ và cá nhân sáng tạo.

ĐBQH Nguyễn Thị Sửu (TP. Huế) phát biểu. Ảnh: Hồ Long

Đại biểu Nguyễn Thị Sửu nêu dẫn chứng, trong nhiều năm qua, tình trạng tranh chấp giữa tổ chức chủ trì nhiệm vụ và cá nhân tạo ra sáng chế giống cây trồng vẫn xuất hiện khá phổ biến. Việc quy định không rõ ràng dẫn đến cơ quan chủ trì dè dặt khi thương mại hóa vì lo ngại tranh chấp; nhà khoa học không có động lực vì không rõ mình được hưởng lợi ở mức độ nào; Nhà nước khó đánh giá tính hiệu quả của đầu tư công trong khoa học công nghệ.

Với những phân tích như vậy, đại biểu Nguyễn Thị Sửu đề nghị, bổ sung một điều độc lập trong dự thảo Luật để “tập trung hóa” nhóm nội dung này với tên gọi là: Điều 8B: Quyền sở hữu trí tuệ từ nhiệm vụ khoa học công nghệ sử dụng ngân sách nhà nước. Điều này sẽ tạo khung pháp lý thống nhất thay vì rải rác quy định ở nhiều nơi; làm rõ 3 trụ cột: chủ sở hữu, quyền khai thác và phân chia lợi ích; tạo cơ sở để Chính phủ ban hành nghị định hướng dẫn một cách đồng bộ.

Thành viên Bộ Khoa học và Công nghệ tham dự phiên họp. Ảnh: Phạm Thắng

Khoản 3 Điều 7 dự thảo Luật cho phép Nhà nước có quyền hạn chế quyền sở hữu trí tuệ vì mục tiêu quốc phòng, an ninh và lợi ích xã hội. Tuy nhiên, đối với nội dung liên quan đến đối tượng sở hữu trí tuệ từ nhiệm vụ ngân sách nhà nước, dự thảo Luật mới chỉ trích dẫn sang Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo mà chưa nêu rõ quyền của tổ chức được giao quản lý nhiệm vụ, gồm: quyền đăng ký bảo hộ, quyền cho phép sử dụng, giao quyền khai thác, cơ chế xử lý tranh chấp.

“Nếu không bổ sung những nội dung này sẽ tạo khoảng trống pháp lý dẫn đến việc tổ chức chủ trì không thể tiến hành đăng ký bảo hộ hoặc không thể thương mại hóa vì sợ phát sinh tranh chấp”.

Các đại biểu tham dự phiên họp. Ảnh: Phạm Thắng

Lưu ý nội dung trên, đại biểu Nguyễn Thị Sửu đề nghị, bổ sung vào khoản 3 Điều 7 nội dung: Tổ chức được giao quản lý nhiệm vụ có quyền đăng ký bảo hộ, chuyển giao quyền sử dụng và giao quyền khai thác đối với sở hữu trí tuệ đó theo quy định của pháp luật.

Quy định này, theo đại biểu, nhằm tạo tính minh bạch pháp lý; đồng thời, tránh tạo hiểu lầm rằng cá nhân tác giả có quyền đăng ký độc lập, phù hợp với thông lệ quốc tế về quản lý tài sản trí tuệ có nguồn gốc từ ngân sách nhà nước.

Minh Trang