Những người thầm lặng bảo tồn văn hóa Khmer qua lớp dạy nhạc cụ dân tộc

Từ ý tưởng của anh Chơne Sô Pha Ra, được sự đồng tình, ủng hộ của bà con phum sóc, một lớp học nhạc cụ dân gian Khmer đã ra đời từ tháng 7 năm 2025 đến nay, tại khóm 20, phường Trà Vinh, tỉnh Vĩnh Long.

Đều đặn vào mỗi tối thứ năm và thứ sáu hàng tuần, trong căn nhà nhỏ của anh Sơn Ma Lai ở phường Trà Vinh, tỉnh Vĩnh Long, những âm thanh trong trẻo của đàn, trống, sáo Khmer lại vang lên, mang theo niềm vui, niềm tự hào của cộng đồng.

Căn nhà của anh Sơn Ma Lai không chỉ là nơi sinh hoạt của gia đình, mà đã trở thành một “lớp học đặc biệt”. Ở đó, tiếng đàn T’rô sô, tiếng sáo (Khlui), tiếng trống Sam Pô… vang lên xen lẫn tiếng cười nói của học viên. Không chỉ cho mượn nhà để tổ chức lớp, anh còn chủ động mua một số nhạc cụ để hỗ trợ. Những hôm có đông học viên, gia đình anh còn chuẩn bị thêm thức ăn, trà, bánh… tạo nên không khí ấm áp, gắn bó.

Các học viên đang tập chơi một bài hòa tấu Khmer

Anh Sơn Ma Lai chia sẻ: “Bản thân tôi nghĩ rằng, văn hóa dân tộc mình phải do chính mình giữ lấy. Thấy các em nhỏ và thanh niên có đam mê, tôi rất mừng. Nhà mình có không gian, tôi sẵn lòng cho mượn để tổ chức lớp. Ngoài ra, tôi cũng phụ một phần mua nhạc cụ, hôm nào lớp đông thì gia đình nấu nồi cháo, ít trái cây, coi như tiếp sức. Vừa học, vừa ăn uống vui vẻ, tình làng nghĩa xóm cũng thêm gắn kết”.

Nhờ lòng nhiệt tình của anh Ma Lai, lớp học đã thật sự trở thành điểm hẹn của bà con phum sóc. Người thì mang theo nhạc cụ của mình, người chưa có thì mượn chung, nhưng tất cả đều say sưa luyện tập. Lớp hiện có khoảng chục học viên ở nhiều độ tuổi: từ các em thiếu niên đến các anh tuổi trung niên.

Anh Chơne Sô Pha Ra (Bên trái) đang tận tình hướng dẫn học viên chơi nhạc cụ

Đứng lớp giảng dạy là anh Chơne Sô Pha Ra – một người đam mê âm nhạc. Lớp học dạy những loại nhạc cụ dân gian Khmer như đàn T’rô sô, đàn khưm, trống sam pô, Rô niet ek… Qua kinh nghiệm tích lũy được và học hỏi từ các tiền bối, anh đã thành thạo nhiều loại nhạc cụ dân tộc. Điều đáng trân quý, là anh dành thời gian dạy hoàn toàn miễn phí, chỉ với mong muốn thế hệ sau biết gìn giữ vốn quý ông cha để lại.

Anh Chơne Sô Pha Ra tâm sự: “Âm nhạc dân tộc Khmer luôn gắn liền với các lễ hội truyền thống. Tôi nghĩ rằng, nếu thế hệ trẻ không hiểu biết và gìn giữ, thì nét văn hóa quý báu này sẽ dần mai một. Vì vậy, tôi đã tình nguyện dành thời gian dạy nhạc miễn phí, chỉ mong trong phum, sroc có một đội nhạc để phục vụ các dịp lễ hội. Khi thấy anh em tiếp thu nhanh, mau biết chơi, tôi rất vui. Đặc biệt, sự đoàn kết, đồng lòng của mọi người khi cùng nhau góp tiền mua nhạc cụ khiến tôi càng thêm phấn khởi. Từ đó, tôi nảy ra ý tưởng đặt tên cho lớp nhạc là 'Nhạc Mahori Samaky Phum Khươne”.

Qua sự hướng dẫn tận tình của anh Chơne Sô Pha Ra, những học viên ban đầu còn lúng túng, nay đã có thể chơi được các giai điệu quen thuộc trong các lễ hội Khmer. Tiếng nhạc vang lên, có khi rộn ràng, có khi sâu lắng, như gợi nhớ ký ức tuổi thơ trong lòng mỗi người.

Anh Chơne Sô Pha Ra hướng dẫn học viên chơi đàn khưm

Anh Sơn Sa Vết, một học viên tuổi trung niên chia sẻ rằng, chính sự nhiệt tình của thầy Chơne Sô Pha Ra và tấm lòng của gia đình anh Sơn Ma Lai đã thôi thúc anh theo học đến nay.

“Thật sự mà nói, tôi trước giờ chỉ nghe nhạc cụ dân tộc trong lễ hội thôi, chưa bao giờ nghĩ mình sẽ được học. Nhưng nhờ có lớp học này, tôi mới mạnh dạn tham gia. Tôi rất cảm phục anh Sô Pha Ra dạy hết lòng, mà lại miễn phí. Gia đình anh Ma Lai thì lo chỗ học, có hôm còn chuẩn bị nước, trái cây. Không khí rất gần gũi, thân tình. Tôi thấy mình không chỉ học nhạc, mà còn được sống trong một cộng đồng gắn kết, đầy tình nghĩa”, anh Sơn Sa Vết cho biết.

Gia đình anh Sơn Ma Lai chuẩn bị sẵn thức ăn, cuối buổi học mọi người quây quần - càng gắn chặt thêm tình làng, nghĩa xóm

Với phụ huynh, lớp học còn mang một giá trị to lớn khác. Đó là giáo dục con em biết trân trọng và gìn giữ văn hóa dân tộc. Bà Sơn Thị Sa Ly, có cháu theo học ngay từ những ngày đầu, bày tỏ niềm vui và sự đồng thuận: “Tôi rất vui khi thấy có lớp học này. Tôi muốn con cháu học để biết nhạc cụ dân tộc, để không quên gốc gác của mình. Tôi luôn động viên cháu đi học đều, còn kêu gọi thêm mấy đứa nhỏ trong xóm cùng tham gia. Tôi tin rằng, qua lớp học, các cháu sẽ hiểu hơn về văn hóa Khmer, tự hào hơn về bản sắc dân tộc, phum sroc thêm vui tươi”.

Những lời chia sẻ ấy cũng chính là mong muốn chung của nhiều phụ huynh trong phum sóc. Lớp học không chỉ đơn thuần là nơi dạy nhạc, mà còn là môi trường giáo dục tinh thần, bồi đắp ý thức văn hóa cho thế hệ trẻ.

Lớp học rộn ràng nhưng không khí rất ấm cúng

Em Thạch Hoàng Ân là học viên nhỏ tuổi nhất nhưng rất tích cực, không giấu nổi niềm vui khi được học và chơi nhạc cụ dân tộc. Em cho biết: “Lúc đầu em thấy khó lắm, nhưng nhờ thầy chỉ tận tình, em dần biết chơi. Em rất vui vì được tham gia lớp học, có bạn bè, có nhạc cụ. Em mong sau này chơi giỏi hơn, để có thể biểu diễn trong lễ hội của phum sóc”.

Chia sẻ hồn nhiên của em Thạch Hoàng Ân cũng là niềm khích lệ cho những người đã tạo dựng lớp học này. Bởi lẽ, mục tiêu cuối cùng chính là khơi dậy niềm yêu thích nơi thế hệ trẻ, để từ đó duy trì và phát huy giá trị văn hóa Khmer trong đời sống hôm nay.

Lớp học nhạc cụ dân gian dân tộc Khmer ở khóm 20, phường Trà Vinh, tỉnh Vĩnh Long, tuy ra đời chưa lâu, nhưng đã nhanh chóng trở thành điểm sáng văn hóa trong cộng đồng. Ở đó, chúng ta thấy rõ tinh thần tự nguyện, xuất phát từ cái tâm của những con người bình dị. Họ không có nguồn lực lớn lao, nhưng bằng sự nhiệt tình, họ đã mở ra cánh cửa để nhiều thế hệ cùng bước vào kho tàng âm nhạc dân gian Khmer.

Mỗi buổi học không chỉ đơn giản là những nốt nhạc, mà còn là dịp để bà con gặp gỡ, chia sẻ, gắn kết tình làng nghĩa xóm. Trong thời đại công nghệ số, khi lớp trẻ dễ bị cuốn hút bởi những trò giải trí hiện đại, thì việc duy trì được một lớp học nhạc cụ dân tộc lại càng quý giá.

Điều quan trọng hơn, chính từ những lớp học nhỏ thế này, một phong trào lớn hơn về gìn giữ bản sắc văn hóa Khmer có thể được lan tỏa. Đó là minh chứng rằng: bảo tồn văn hóa không phải chuyện xa vời, mà bắt đầu từ những hành động giản dị, từ tấm lòng của mỗi cá nhân trong cộng đồng.

Hy vọng rằng, từ đây, sẽ có thêm nhiều thế hệ trẻ say mê, kế thừa và phát huy bản sắc văn hóa Khmer, để những giai điệu truyền thống mãi ngân vang cùng năm tháng.

Ngọc Tươi/VOV-ĐBSCL