OCOP tạo sinh kế, giúp người dân thoát nghèo bền vững

Từ những sản vật quen thuộc của làng quê, thông qua OCOP, nhiều nông sản, đặc sản truyền thống đã được chuẩn hóa, xây dựng thương hiệu và mở rộng thị trường. Quan trọng hơn, OCOP đã làm thay đổi tư duy sản xuất của người dân, từ manh mún, nhỏ lẻ sang liên kết, hợp tác, từ “bán cái mình có” sang “sản xuất cái thị trường cần”. Đây chính là nền tảng cốt lõi để giảm nghèo bền vững.

Người dân Đắc Sở xã Dương Hòa chuyển từ trồng phật thủ lấy quả sang phật thủ bonsai và dự thi OCOP để nâng cao giá trị cho sản phẩm. Ảnh: Nguyễn Mai

Bệ đỡ sinh kế cho người dân nông thôn

Thực tế cho thấy, phần lớn hộ nghèo, cận nghèo ở nông thôn đều gắn với sản xuất nông nghiệp quy mô nhỏ, thiếu vốn, thiếu kỹ năng thị trường và dễ bị tổn thương trước biến động giá cả. Khi tham gia Chương trình OCOP, người dân không chỉ được hỗ trợ hoàn thiện sản phẩm, mà còn được tiếp cận kiến thức về quản trị, marketing, truy xuất nguồn gốc và kết nối tiêu thụ.

Nếu như 1 quả phật thủ trên thị trường chỉ có giá vài chục nghìn thì 1 cây phật thủ bonsai được ghép 5,7,9 quả lại có giá vài triệu đồng, được tiêu thụ nhiều trong dịp Tết. Đó là cách làm của Hợp tác xã Phật thủ Đắc Sở (xã Dương Hòa) để nâng cao giá trị sản phẩm thời gian qua. Theo Giám đốc Hợp tác xã Phật thủ Đắc Sở Nguyễn Quang Định, việc phát triển phật thủ bonsai không chỉ giúp nâng giá trị sản phẩm gấp nhiều lần so với bán quả tươi, mà còn tạo việc làm ổn định cho các hộ thành viên. Lao động nông thôn, đặc biệt là người trung niên, có thể tham gia chăm sóc, tạo dáng, ghép quả, qua đó có thêm thu nhập thường xuyên.

Quan trọng hơn, người dân không còn phụ thuộc hoàn toàn vào giá nông sản thô, từng bước làm chủ sinh kế. Từ một cây trồng quen thuộc, tham gia vào Chương trình OCOP, chúng tôi đã “kể lại câu chuyện mới”, biến sản phẩm nông nghiệp thành hàng hóa mang giá trị văn hóa, thẩm mỹ và kinh tế cao hơn, đó chính là con đường thoát nghèo bền vững.

Thoát nghèo bền vững chỉ có thể đạt được khi sản phẩm làm ra có đầu ra ổn định. Đây cũng là điểm mạnh nổi bật của OCOP so với nhiều mô hình hỗ trợ sinh kế trước đây. Thông qua OCOP, sản phẩm được đánh giá, xếp hạng, tạo dựng niềm tin với người tiêu dùng và đối tác. Hợp tác xã Sản xuất và Kinh doanh dịch vụ nông nghiệp Văn Đức (xã Bát Tràng) là một ví dụ. Với việc tuân thủ nghiêm ngặt quy trình sản xuất an toàn, kiểm soát chặt chẽ đầu vào và đầu ra, các sản phẩm rau của Văn Đức không chỉ tiêu thụ tốt trong nước mà còn từng bước xuất khẩu, trong đó có mặt hàng cải thảo sang thị trường Hàn Quốc.

Giám đốc Hợp tác xã Nguyễn Văn Minh cho rằng, chứng nhận OCOP chính là “giấy thông hành” để sản phẩm bước vào hệ thống phân phối hiện đại, từ siêu thị đến xuất khẩu. Khi thị trường được mở rộng, thu nhập của người dân tăng lên, đời sống được cải thiện, nguy cơ tái nghèo cũng được đẩy lùi. Tham gia OCOP cũng đồng nghĩa với việc người dân, hợp tác xã được “bắt tay” vào chuỗi giá trị, không còn sản xuất đơn độc. Đây là yếu tố then chốt để chuyển từ giảm nghèo mang tính hỗ trợ sang giảm nghèo dựa trên năng lực và thị trường.

Người dân Đắc Sở xã Dương Hòa cắt tỉa, tạo tán cây phôi để ghép quả phật thủ. Ảnh: Nguyễn Mai

Theo ông Ngọ Văn Ngôn, Phó Chánh Văn phòng chuyên trách Văn phòng Điều phối chương trình xây dựng nông thôn mới thành phố Hà Nội, một trong những giá trị lớn nhất mà OCOP mang lại chính là thay đổi tư duy sản xuất của người dân nông thôn. Thay vì trông chờ vào hỗ trợ, nhiều hộ đã chủ động đầu tư nâng cao chất lượng sản phẩm, cải tiến mẫu mã, học cách quảng bá, bán hàng trên nền tảng số.

Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội Nguyễn Đình Hoa nhấn mạnh, các chủ thể OCOP cần tiếp tục nâng cao chất lượng, đẩy mạnh liên kết theo chuỗi giá trị để gia tăng sức cạnh tranh. Đây không chỉ là yêu cầu của thị trường, mà còn là điều kiện để bảo đảm sinh kế lâu dài cho người dân. Ở góc độ giảm nghèo, OCOP giúp người dân “đứng vững trên đôi chân của mình”, từng bước chuyển từ lao động giản đơn sang lao động có kỹ năng, có giá trị gia tăng cao hơn.

Gắn với mục tiêu giảm nghèo bền vững

Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội, đến nay, thành phố đã có 3.463 sản phẩm OCOP đạt từ 3 sao trở lên, dẫn đầu cả nước. Đằng sau những con số đó là hàng nghìn hộ nông dân, hợp tác xã, doanh nghiệp nhỏ được tiếp thêm cơ hội vươn lên, cải thiện thu nhập và từng bước thoát nghèo.

Ủy viên Ban Thường vụ Thành ủy, Phó Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội Nguyễn Mạnh Quyền khẳng định, Chương trình OCOP đã thúc đẩy chuyển đổi từ sản xuất nhỏ lẻ sang liên kết theo chuỗi giá trị, hình thành hệ sinh thái kinh tế nông thôn “đa giá trị”. Không chỉ tạo ra sản phẩm hàng hóa, OCOP còn góp phần bảo tồn làng nghề, phát triển du lịch nông thôn và tạo thêm nhiều việc làm tại chỗ.

Nông sản, thực phẩm chế biến do nông dân Hà Nội sản xuất dự thi đánh giá, phân hạng OCOP năm 2025. Ảnh: Nguyễn Mai

Trong thời gian tới, Hà Nội xác định tiếp tục phát triển OCOP gắn với chuyển đổi xanh, chuyển đổi số và kinh tế tuần hoàn. Khi sản xuất thân thiện môi trường, gắn với thị trường và công nghệ, OCOP không chỉ giúp giảm nghèo, mà còn tạo nền tảng cho phát triển nông thôn bền vững. Không chỉ giúp nâng cao thu nhập, OCOP còn góp phần giải quyết bài toán giảm nghèo theo hướng đa chiều, yếu tố then chốt để bảo đảm tính bền vững. Khi tham gia OCOP, người dân không chỉ có thêm việc làm, mà còn được tiếp cận kiến thức về quản trị sản xuất, kỹ năng thị trường, ứng dụng công nghệ và chuyển đổi số trong tiêu thụ sản phẩm. Đây là những “vốn liếng” quan trọng giúp người dân nâng cao năng lực tự thân, giảm dần sự phụ thuộc vào các chính sách hỗ trợ trực tiếp.

Đặc biệt, OCOP tạo điều kiện để các hộ nghèo, cận nghèo tham gia vào hợp tác xã, tổ hợp tác - mô hình sản xuất có tính liên kết cao, giúp chia sẻ rủi ro và ổn định đầu ra. Thông qua liên kết chuỗi giá trị, người dân không chỉ bán sản phẩm thô mà còn được hưởng lợi từ các khâu chế biến, đóng gói, thương mại, từ đó gia tăng thu nhập và hạn chế nguy cơ tái nghèo khi thị trường biến động. Ở góc độ dài hạn, OCOP còn góp phần giữ chân lao động nông thôn, hạn chế tình trạng di cư tự do ra đô thị. Khi sinh kế được tạo dựng ngay tại quê hương, người dân có điều kiện gắn bó với sản xuất, bảo tồn giá trị văn hóa bản địa và xây dựng cộng đồng nông thôn phát triển hài hòa. Chính sự gắn kết giữa phát triển kinh tế, bảo đảm an sinh xã hội và gìn giữ bản sắc ấy đã làm nên giá trị bền vững của Chương trình OCOP trên hành trình mở lối thoát nghèo cho người dân nông thôn Hà Nội.

Có thể khẳng định, OCOP không phải là “chiếc đũa thần” xóa nghèo trong một sớm một chiều, nhưng là hướng đi để người dân nông thôn thoát nghèo một cách bền vững. Thông qua OCOP, người dân được hỗ trợ để tự vươn lên bằng chính sản phẩm, trí tuệ và bản sắc của quê hương mình. Từ những cây phật thủ bonsai, những bó rau an toàn đến hàng nghìn sản phẩm OCOP khác, mỗi sản phẩm là một câu chuyện sinh kế, minh chứng cho nỗ lực vượt khó của người dân nông thôn Hà Nội. Trên hành trình giảm nghèo bền vững, OCOP tiếp tục là điểm tựa quan trọng, mở ra cánh cửa thoát nghèo bằng con đường phát triển kinh tế nông thôn hiện đại...

Minh Phú