Phát triển thị trường tín chỉ carbon là bắt buộc nếu muốn hội nhập sâu rộng

Ngày 17/6, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (Liên Hiệp Hội Việt Nam) phối hợp với Viện Kinh tế và Phát triển tổ chức Hội thảo “Chính sách phát triển thị trường tín chỉ carbon - những vấn đề đặt ra và khuyến nghị".

Toàn cảnh buổi Hội thảo.

Phát biểu khai mạc hội thảo, PGS.TS Phạm Quang Thao, Phó Chủ tịch Liên hiệp Hội Việt Nam cho biết, phát triển thị trường tín chỉ carbon không còn là lựa chọn, mà là yêu cầu bắt buộc nếu Việt Nam muốn hội nhập sâu rộng vào các chuỗi giá trị toàn cầu. Đây không đơn thuần là chính sách môi trường, mà là chiến lược hội nhập, gắn kết trách nhiệm với lợi ích kinh tế.

PGS.TS Phạm Quang Thao, Phó Chủ tịch Liên Hiệp Hội Việt Nam phát biểu tại Hội thảo.

Cũng phát biểu tại hội thảo, PGS.TS Hoàng Văn Phụ, Chủ tịch Hội đồng khoa học Viện Kinh tế và phát triển cho biết, thị trường tín chỉ carbon, về bản chất, là cơ chế kinh tế cho phép các tổ chức, doanh nghiệp mua bán quyền phát thải khí nhà kính (CO2). Cơ chế này không chỉ tạo động lực tài chính để thúc đẩy các hoạt động giảm phát thải mà còn phân bổ hiệu quả nguồn lực giữa các chủ thể trong nền kinh tế.

Trên thế giới, nhiều quốc gia đã triển khai và đạt được những kết quả nhất định từ mô hình này, tạo ra nguồn lực cho phát triển bền vững. Tại Việt Nam, để đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0 (Net Zero) vào năm 2050, Việt Nam đã có những bước đi quan trọng trong việc xây dựng khung pháp lý cho thị trường tín chỉ carbon, với 3 văn bản pháp lý trụ cột: Luật Bảo vệ Môi trường 2020; Nghị định số 06/2022/NĐ-CP và Quyết định số 232/QĐ-TTg ngày 24/01/2025 về phê duyệt Đề án phát triển thị trường carbon tại Việt Nam.

PGS.TS Hoàng Văn Phụ, Chủ tịch Hội đồng khoa học Viện Kinh tế và Phát triển phát biểu tại Hội thảo.

Những quy định này tạo nên khung chính sách chiến lược và toàn diện, tạo nền tảng để Việt Nam không chỉ ứng phó hiệu quả với biến đổi khí hậu, mà còn kiến tạo một nền kinh tế xanh, minh bạch và phát triển bền vững. Việt Nam cũng có nhiều thuận lợi khi phát triển thị trường tín chỉ carbon. TS Nguyễn Mạnh Hải, chuyên gia kinh tế cho rằng, nước ta là có diện tích rừng lớn, đặc biệt là rừng trồng, có khả năng hấp thụ và lưu trữ lượng lớn carbon. Việc phát triển thị trường tín chỉ carbon từ rừng sẽ giúp giảm phát thải và tạo nguồn thu cho các chủ rừng và cộng đồng.

Việt Nam đã tham gia các cơ chế quốc tế như Cơ chế phát triển sạch (CDM) và đã chuyển nhượng thành công tín chỉ carbon cho Ngân hàng Thế giới, tạo nền tảng cho việc phát triển thị trường tín chỉ carbon trong nước. Chính phủ cũng đã xác định phát triển thị trường tín chỉ carbon là một trong những giải pháp quan trọng để thực hiện cam kết giảm phát thải và phát triển bền vững.

Tuy nhiên, PGS.TS Hoàng Văn Phụ nhìn nhận, thị trường tín chỉ carbon của nước ta mới đang trong giai đoạn manh nha hình thành và chỉ được quan tâm trong thời gian gần đây, các hoạt động mua bán tín chỉ carbon mới dừng lại ở hoạt động tự phát, rời rạc và nhỏ lẻ. Do đó, hệ thống chính sách để định hướng, khuyến khích và hỗ trợ thúc đẩy thị trường tín chỉ carbon phát triển cũng đang trong giai đoạn sơ khai.

TS Nguyễn Mạnh Hải đề xuất hoàn thiện khung pháp lý và chính sách, bao gồm: Xây dựng các quy định pháp luật về thị trường carbon (quy chế đấu giá, giao dịch, chứng nhận tín chỉ carbon,...) đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả của thị trường; ban hành các hướng dẫn kỹ thuật liên quan đến đo lường, báo cáo và thẩm định phát thải; thiết lập các quy định về kiểm tra, giám sát và chế tài khi có hành vi vi phạm.

TS Nguyễn Mạnh Hải bổ sung, việc ban hành các hướng dẫn chi tiết về kiểm kê, thẩm định và báo cáo vẫn còn thiếu, gây khó khăn trong quá trình triển khai. Các tổ chức, doanh nghiệp và một số cơ quan quản lý còn thiếu kiến thức chuyên sâu về thị trường carbon, dẫn đến khó triển khai các dự án đạt tiêu chuẩn quốc tế.

“Nhiều doanh nghiệp chưa thấy rõ lợi ích kinh tế từ việc giảm phát thải và tham gia thị trường tín chỉ carbon. Chi phí ban đầu để đầu tư vào công nghệ giảm phát thải cao, trong khi lợi nhuận từ tín chỉ carbon chưa rõ ràng. Nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ không có thông tin đầy đủ về quy trình phát triển dự án carbon, bán tín chỉ hay tham gia các cơ chế cụ thể của thị trường carbon”, ông Hải phát biểu.

TS Đặng Hoàng Hà, Trường Đại học Công đoàn đề xuất, để doanh nghiệp Việt Nam có thể tận dụng tối đa lợi ích từ thị trường tín chỉ carbon, cần có các chính sách hỗ trợ đồng bộ nhằm khắc phục những rào cản hiện tại về kỹ thuật, tài chính và năng lực quản lý.

TS Đặng Hoàng Hà (Đại học Công đoàn) trình bày tham luận tại hội thảo.

Một trong những định hướng chính sách quan trọng là phát triển hệ thống đo lường, báo cáo và thẩm định phát thải (MRV) chuẩn xác và minh bạch. Điều này không chỉ giúp tăng độ tin cậy của thị trường mà còn thúc đẩy niềm tin của nhà đầu tư và các bên liên quan. Chính phủ cần hỗ trợ doanh nghiệp xây dựng năng lực kỹ thuật về MRV qua các chương trình đào tạo, tư vấn và hỗ trợ tài chính.

Cùng với đó, cần có chính sách khuyến khích tài chính, chẳng hạn như các khoản hỗ trợ trực tiếp, ưu đãi thuế hoặc các quỹ bảo lãnh tín dụng xanh, giúp doanh nghiệp giảm chi phí ban đầu đầu tư vào công nghệ sạch. Bên cạnh đó, khung pháp lý cần tạo điều kiện thuận lợi cho việc tham gia thị trường tín chỉ carbon quốc tế, bao gồm việc công nhận tín chỉ đạt chuẩn quốc tế nhằm giúp doanh nghiệp Việt Nam mở rộng cơ hội giao dịch toàn cầu.

Gia Đạt