Quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp: Làm rõ cơ chế đầu tư, giám sát, xếp loại và tái cơ cấu

Sáng 9/7, tại Phú Thọ, Bộ Tài chính tổ chức Hội thảo lấy ý kiến của các bộ, ngành, tập đoàn, tổng công ty nhà nước, các tổ chức tín dụng và các cơ quan liên quan đối với 3 dự thảo Nghị định quy định chi tiết Luật Quản lý và đầu tư vốn nhà nước tại doanh nghiệp (Luật số 68/2025/QH15).

Thứ trưởng Cao Anh Tuấn phát biểu tại hội nghị. Ảnh: Hoài Phương/Bnews/vnanet.vn

Thứ trưởng Bộ Tài chính Cao Anh Tuấn cho biết, theo dự kiến ban đầu, Luật số 68/2025/QH15 thay thế Luật Quản lý, sử dụng vốn nhà nước đầu tư vào sản xuất kinh doanh tại doanh nghiệp (Luật số 69/2014/QH13) có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2026. Tuy nhiên, với tinh thần kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, khơi thông tối đa các nguồn lực hiện có của doanh nghiệp nhà nước phục vụ mục tiêu phát triển 8% trong năm 2025, tạo đà tăng trưởng hai con số trong các năm tiếp theo, tại Nghị quyết số 78/NQ-CP ngày 11/4/2025, Chính phủ đã thống nhất và chỉ đạo Bộ Tài chính trình Quốc hội đẩy sớm hiệu lực thi hành của Luật từ ngày 1/8/2025.

Để triển khai thực hiện Luật số 68/2025/QH15, Bộ Tài chính đã báo cáo Lãnh đạo Chính phủ danh mục văn bản quy định chi tiết thi hành Luật gồm 5 Nghị định của Chính phủ; trong đó có 3 Nghị định do Bộ Tài chính chủ trì soạn thảo và 2 Nghị định do Bộ Nội vụ chủ trì soạn thảo. Để kịp thời ban hành các Nghị định của Chính phủ để có hiệu lực đồng thời cùng với hiệu lực của Luật, Lãnh đạo Chính phủ đã cho phép áp dụng trình tự, thủ tục rút gọn trong việc xây dựng, ban hành các Nghị định quy định chi tiết Luật.

Thực hiện quy trình soạn thảo theo quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2025, theo chức năng, nhiệm vụ được giao, Bộ Tài chính đã chủ trì đối với 3 dự thảo Nghị định quy định chi tiết Luật số 68/2025/QH15, gồm dự thảo Nghị định quy định một số nội dung về quản lý và đầu tư vốn nhà nước tại doanh nghiệp; dự thảo Nghị định quy định về giám sát, kiểm tra, đánh giá, xếp loại, báo cáo và công khai thông tin trong quản lý và đầu tư vốn nhà nước tại doanh nghiệp; dự thảo Nghị định về cơ cấu lại vốn nhà nước đầu tư tại doanh nghiệp.

Thứ trưởng Cao Anh Tuấn cho biết, các dự thảo Nghị định được xây dựng trên cơ sở kế thừa các quy định còn phù hợp tại các Nghị định hiện hành, có rà soát, điều chỉnh, bổ sung các nội dung phù hợp với tinh thần Luật số 68/2025/QH15 và thực tiễn khó khăn, vướng mắc trong hoạt động của các doanh nghiệp nhà nước trong thời gian vừa qua. Đại diện Bộ Tài chính cho biết, dự thảo Nghị định quy định một số nội dung về quản lý và đầu tư vốn nhà nước tại doanh nghiệp nêu rõ về quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ và doanh nghiệp do Nhà nước nắm giữ từ trên 50% đến dưới 100% vốn điều lệ, bao gồm các nội dung như chiến lược phát triển, kế hoạch kinh doanh hằng năm, việc xác định lại vốn điều lệ, huy động vốn, cho vay vốn, đầu tư, bán tài sản cố định của doanh nghiệp, bảo toàn và phát triển vốn của doanh nghiệp, chuyển nhượng vốn đầu tư của doanh nghiệp, chuyển nhượng dự án đầu tư; phân phối lợi nhuận sau thuế, việc cơ cấu lại vốn của doanh nghiệp. Đối với dự thảo Nghị định quy định về giám sát, kiểm tra, đánh giá, xếp loại, báo cáo và công khai thông tin trong quản lý và đầu tư vốn nhà nước tại doanh nghiệp đã góp phần khắc phục những hạn chế trong giám sát, kiểm tra, đánh giá xếp loại doanh nghiệp. Cụ thể, việc giám sát, kiểm tra được thực hiện theo 3 cấp Chính phủ, cơ quan đại diện chủ sở hữu và giám sát nội bộ của doanh nghiệp; hướng dẫn cụ thể việc tổ chức triển khai, trách nhiệm trong giám sát, kiểm tra đối với từng chủ thể giám sát. Bên cạnh đó, việc giao chỉ tiêu, đánh giá, xếp loại đối với doanh nghiệp do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ; đánh giá kết quả hoạt động của doanh nghiệp do Nhà nước nắm giữ trên 50% đến dưới 100% vốn điều lệ theo hướng các chỉ tiêu đánh giá có thể định lượng; bảo đảm tính khả thi trong việc giao kế hoạch và đánh giá; nâng cao trách nhiệm của Hội đồng thành viên, Chủ tịch công ty, người đại diện phần vốn nhà nước trong việc bám sát tình hình sản xuất kinh doanh, dự báo xu hướng phát triển và biến động thị trường.

Dự thảo cũng quy định, việc đánh giá người đại diện chủ sở hữu trực tiếp, người đại diện phần vốn nhà nước, kiểm soát viên được quy định theo 4 mức hoàn thành xuất sắc, hoàn thành tốt, hoàn thành và không hoàn thành.

Toàn cảnh hội thảo. Ảnh: Hoài Phương/Bnews/vnanet.vn

Còn về dự thảo Nghị định về cơ cấu lại vốn nhà nước đầu tư tại doanh nghiệp đã thể chế hóa đầy đủ quan điểm, chủ trương của Đảng và Nhà nước về đổi mới, cơ cấu lại và phát triển doanh nghiệp nhà nước, doanh nghiệp có vốn nhà nước; khắc phục những tồn tại, hạn chế, điểm nghẽn thời gian vừa qua và quy định chi tiết các nội giao Chính phủ tại chương IV Luật số 68/2025/QH15.

Theo đó, kế thừa quy định còn phù hợp về cổ phần hóa doanh nghiệp, đồng thời sửa đổi, bổ sung một số nội dung về phương án sử dụng đất sau cổ phần hóa, việc yêu cầu các doanh nghiệp cổ phần hóa phải thực hiện đăng ký giao dịch trên sở giao dịch chứng khoán để phù hợp với quy định về quản lý, sử dụng tài sản công, quy định của Luật Chứng khoán… Đồng thời, cơ bản kế thừa các quy định hiện hành về chuyển đổi doanh nghiệp do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều lệ thành công ty TNHH hai thành viên trở lên, về chuyển nhượng vốn nhà nước đầu tư tại công ty cổ phần, công ty TNHH hai thành viên trở lên, về chuyển giao quyền đại diện chủ sở hữu phần vốn nhà nước tại doanh nghiệp, về hợp nhất, sáp nhập, chia, tách, giải thể doanh nghiệp.

Đồng thời, hướng dẫn cụ thể về giải thể giải thể công ty nông, lâm nghiệp do Nhà nước nắm giữ 100% vốn điều theo các quy định về xử lý tài chính như các doanh nghiệp khác, sau đó mới xác định các khoản kinh phí còn thiếu đề nghị ngân sách nhà nước hỗ trợ; bổ sung quy định xác định giá trị được tạo bởi quyền sử dụng đất thuê hàng năm trong giá khởi điểm…

Bổ sung quy định về chuyển giao dự án đầu tư, vốn, tài sản giữa các doanh nghiệp; chuyển giao quyền mua cổ phần, quyền ưu tiên mua cổ phần, quyền mua phần vốn góp để làm cơ sở thực hiện.

Tại hội thảo đại diện các doanh nghiệp cũng đã có nhiều ý kiến đóng góp vào nội dung các dự thảo. Ông Nguyễn Đình Danh, Phó Tổng Giám đốc Tập đoàn Bưu chính Viễn thông Việt Nam (VNPT) cho biết, VNPT đang triển khai một số dự án đầu tư ra nước ngoài; trong đó có dự án đã mang lại hiệu quả nhưng cũng có những dự án đang trong giai đoạn chuẩn bị, chưa phát sinh lợi nhuận. Ông Danh đề nghị cần có quy định đánh giá, xếp hạng doanh nghiệp nhà nước trong trường hợp này, đặc biệt là với các dự án chiến lược dài hạn. Theo ông Nguyễn Đình Danh, với những doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực đặc thù như viễn thông công nghệ thông tin, việc đầu tư vào cơ sở hạ tầng số, nghiên cứu phát triển là điều thiết yếu. Tuy nhiên, đây là những lĩnh vực có chu kỳ thu hồi vốn dài, nếu chỉ đánh giá hiệu quả bằng chỉ tiêu tài chính ngắn hạn sẽ không phản ánh đúng giá trị. Do đó, VNPT kiến nghị các chỉ tiêu đánh giá doanh nghiệp nhà nước cần được phân loại theo nhóm ngành, lĩnh vực. Ông Phạm Anh Tuấn, Phó Trưởng phòng Tài chính-Kế toán, Tổng Công ty Tân Cảng Sài Gòn cho rằng, cần làm rõ mục đích sử dụng, nguồn vốn, tính cấp thiết và căn cứ xác định nhu cầu sử dụng khi đề xuất bổ sung vốn điều lệ cho doanh nghiệp nhà nước.

Theo ông Phạm Anh Tuấn trong hồ sơ đầu tư phải thể hiện rõ dự kiến hiệu quả kinh tế-xã hội sau đầu tư, đồng thời cần có hướng dẫn cụ thể trong trường hợp vốn được bổ sung để thực hiện nhiệm vụ chính trị do cơ quan có thẩm quyền giao, tránh việc hiểu nhầm là tùy tiện hay thiếu cơ sở pháp lý.

Bộ Tài chính cho biết, các ý kiến đóng góp tại hội thảo sẽ được tổng hợp, nghiên cứu tiếp thu tối đa, hoàn thiện các dự thảo Nghị định để gửi Bộ Tư pháp thẩm định trước khi trình Chính phủ ban hành theo quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Theo Bộ Tài chính, những nội dung đổi mới của Luật và các Nghị định quy định chi tiết sẽ góp phần khơi thông các nguồn lực hiện có trong doanh nghiệp có vốn nhà nước, tạo khuôn khổ pháp lý đầy đủ cho hoạt động của doanh nghiệp nhà nước, xứng đáng là một lực lượng vật chất quan trọng của kinh tế nhà nước, tiếp tục dẫn dắt và tạo động lực phát triển cho nền kinh tế và các doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế. Trước đó, ngày 14/6/2025, tại Kỳ họp thứ 9, Quốc hội đã thông qua Luật Quản lý và Đầu tư vốn nhà nước tại doanh nghiệp (Luật số 68/2025/QH15), Luật có hiệu lực thi hành từ ngày 1/8/2025.

Các chính sách của Luật được xây dựng trên tinh thần, cách thức tiếp cận mới, rõ ràng và trao quyền nhiều hơn cho doanh nghiệp nhà nước; phân công rõ, phân cấp mạnh trong việc quản lý vốn nhà nước đầu tư tại doanh nghiệp; tăng tính chủ động trong các quyết định đầu tư của doanh nghiệp; tách bạch, phân định chức năng quản lý nhà nước với chức năng của chủ sở hữu vốn và doanh nghiệp; giảm bớt sự can thiệp trực tiếp của cơ quan đại diện chủ sở hữu; tăng cường phân công, phân cấp gắn với kiểm tra giám sát nhằm nâng cao tính tự chủ tự, tự chịu trách nhiệm; đặc biệt là xác định rõ Nhà nước với vai trò là một nhà đầu tư để thực hiện quyền, trách nhiệm, nghĩa vụ đối với phần vốn góp trong doanh nghiệp bình đẳng với các nhà đầu tư khác, việc quản lý vốn nhà nước tại doanh nghiệp được thực hiện thông qua người đại diện chủ sở hữu trực tiếp hoặc người đại diện phần vốn nhà nước.

Thùy Dương/Bnews/vnanet.vn