Quảng Ninh: Nhận diện những khó khăn để phát triển kinh tế bền vững

Ngày 1/9/2022, Quảng Ninh đã đưa cao tốc Vân Đồn – Móng Cái vào khai thác. Tuyến cao tốc có tổng chiều dài trên 80km, với tổng vốn đầu tư 14.225 tỷ đồng, là tuyến đường cuối cùng hoàn chỉnh chuỗi cao tốc của khu vực phía Bắc từ Lào Cai – Hà Nội – Hải Phòng – Móng Cái (Quảng Ninh). (Ảnh: QMG)

Những năm qua, Quảng Ninh có những bước phát triển nhanh, mạnh, nhiều lĩnh vực có sự phát triển đột phá, đặc biệt là hạ tầng giao thông, hạ tầng đô thị. Nhờ sự ưu tiên, tập trung đầu tư phát triển hạ tầng giao thông chất lượng cao cả nội tỉnh và liên tỉnh, cả đường bộ, đường biển và hàng không mà hạ tầng giao thông Quảng Ninh vượt trội so với các địa phương khác.

Năm 2018, cùng lúc Quảng Ninh khánh thành ba công trình: Sân bay quốc tế Vân Đồn; Cảng tàu khách quốc tế Hạ Long; Đường cao tốc Hạ Long – Vân Đồn. Năm 2022, tỉnh tiếp tục đưa vào vận hành cao tốc Vân Đồn – Móng Cái, kết nối Quảng Ninh với Hải Phòng, Hà Nội, kết nối Hạ Long, Vân Đồn với Móng Cái, đưa Quảng Ninh trở thành địa phương có hệ thống đường cao tốc hiện đại, quy mô xuyên tỉnh.

Quảng Ninh hiện là địa phương có số km cao tốc dài nhất Việt Nam, với khoảng 200 km, bằng 10% độ dài cao tốc của cả nước. Bên cạnh đó, tỉnh Quảng Ninh còn có các đường quốc lộ 4 làn xe với vận tốc 80km/h kết nối với Bắc Giang (Quốc lộ 279), với Lạng Sơn (Quốc lộ 4B), và với Hải Dương (Quốc lộ 18).

Xây dựng hệ thống hạ tầng giao thông hiện đại, đồng bộ là một trong những chủ trương, quyết sách sáng tạo, đột phá của tỉnh Quảng Ninh trong phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2011-2020; cùng với bước chuyển mạnh mẽ trong cải cách hành chính, cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, đã tạo ra những lợi thế cạnh tranh của tỉnh, là những yếu tố cơ bản để Quảng Ninh có sự vươn lên bứt phá phát triển mạnh mẽ trong thời gian qua.

Năm 2023, tăng trưởng tổng sản phẩm trên địa bàn (GRDP) của Quảng Ninh ước đạt trên 11% (gấp đôi bình quân chung của cả nước), đứng đầu Vùng đồng bằng sông Hồng, đứng thứ 3 cả nước và là năm thứ 9 liên tiếp (từ năm 2015 - 2023) đạt mức tăng trưởng kinh tế hai con số.

GRDP bình quân đầu người năm 2023 ước đạt trên 9.400 USD, gấp 1,4 lần so với năm 2020, cao nhất trong vùng đồng bằng sông Hồng, đứng thứ 2 cả nước. Quy mô nền kinh tế ước đạt trên 310.000 tỷ đồng, gấp 1,5 lần so với năm 2020.

Các khu công nghiệp trên địa bàn thị xã Quảng Yên ngày càng thu hút nhiều doanh nghiệp lớn đến đầu tư. (Ảnh: QMG)

Sự phát triển vượt trội đó tạo động lực nhưng cũng đồng thời là áp lực rất lớn đối với tỉnh Quảng Ninh trước nhiệm vụ phải tiếp tục bứt phá vươn lên, nhất là trong việc thực hiện được mục tiêu đến năm 2030 “Xây dựng, phát triển Quảng Ninh là một tỉnh tiêu biểu của cả nước về mọi mặt; tỉnh kiểu mẫu giàu đẹp, văn minh, hiện đại, nâng cao đời sống mọi mặt của nhân dân”, như Quy hoạch tỉnh Quảng Ninh thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 đã đề ra.

Mặc dù đạt được những thành tựu quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội, song, tỉnh Quảng Ninh nhìn nhận rõ thực chất, trong sự phát triển đó vẫn còn tiềm ẩn nhiều yếu tố thiếu bền vững, cũng chính là điểm yếu tỉnh cần khắc phục trên hành trình phát triển phía trước.

Đó chính là những vấn đề trọng tâm như: Chất lượng tăng trưởng chưa bảo đảm tính bền vững, có sự chênh lệch khá lớn giữa tăng trưởng GRDP và tăng trưởng thu nhập dân cư, mặc dù GRDP bình quân đầu người thuộc nhóm cao nhất cả nước nhưng thu nhập bình quân đầu người trên thực tế chưa cao; tỉnh vẫn còn phụ thuộc nhiều vào thu nhập từ khai thác than và sản xuất nhiệt điện than mặc dù khai thác khoáng sản đang dần giảm vai trò (khai thác than đóng góp vào GRDP đã giảm từ 1/3 năm 2011 xuống còn dưới 1/5 năm 2020).

Điểm yếu này có thể làm chậm lại tốc độ và quy mô chuyển dịch từ nền kinh tế nâu sang xanh, tạo xung đột, mâu thuẫn với phát triển các loại dịch vụ du lịch và giảm phát thải nhà kính. Ngành Du lịch vẫn chưa phát triển tương xứng với tiềm năng, lợi thế to lớn của địa phương, năm 2020, ngành dịch vụ đóng góp chưa đến 1/3 vào GRDP của tỉnh.

Quy mô công nghiệp chế biến, chế tạo còn nhỏ so với hầu hết các địa phương Vùng đồng bằng sông Hồng, thu hút đầu tư vào vào lĩnh vực chế biến chế tạo còn hạn chế. Gần đây, tỷ trọng sản lượng ngành công nghiệp chế biến, chế tạo có sự gia tăng, nhưng vẫn thấp hơn nhiều so với ngành khai khoáng (Năm 2022, tỷ trọng của ngành công nghiệp chế biến, chế tạo là 11,5%, trong khi tỷ trọng của ngành khai khoáng chiếm 18,3% trong GRDP của tỉnh Quảng Ninh).

Bên cạnh đó, Quảng Ninh tuy là địa phương có năng lực cạnh tranh cấp tỉnh đứng đầu cả nước, nhưng số lượng doanh nghiệp còn ít. Mặc dù tỉnh có hạ tầng giao thông khá đầy đủ, gồm cả cảng biển, sân bay, khu kinh tế và hệ thống đường cao tốc với chiều dài lớn nhất cả nước đã và đang được hoàn thiện, nhưng theo các chuyên gia kinh tế đánh giá, độ mở về mặt thương mại của tỉnh Quảng Ninh còn thấp, chưa thật sự đóng vai trò là điểm kết nối thương mại quốc tế của Vùng đồng bằng sông Hồng.

Dự án Bến cảng tổng hợp Vạn Ninh (xã Vạn Ninh, thành phố Móng Cái) đang được đẩy nhanh tiến độ thi công, dự kiến hoàn thành và đưa vào khai thác trong năm 2025, mở ra cơ hội hình thành tuyến vận tải biển dài nhất cả nước từ Móng Cái đến Cà Mau. (Ảnh: QMG)

Thêm vào đó, sự phát triển chưa đồng đều giữa kinh tế và xã hội, chênh lệch giữa các khu vực địa lý còn lớn, cùng với khó khăn thu hút nhân lực chất lượng cao, vấn đề phát triển kinh tế với áp lực về môi trường, phòng chống thiên tai, thích ứng biến đổi khí hậu… đã đặt tiến trình phát triển của Quảng Ninh đứng trước nhiều khó khăn.

Trên cơ sở nhận diện rõ những khó khăn, thách thức đó, tỉnh Quảng Ninh xác định các nhiệm vụ trọng tâm và khâu đột phá để giải quyết những vấn đề đặt ra, đảm bảo cho sự tăng trưởng kinh tế bền vững trong giai đoạn tới. Theo đó, bám sát vào Quy hoạch tỉnh Quảng Ninh thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050, được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 80/QĐ-TTg ngày 11/2/2023, Quảng Ninh đã xây dựng và đang hoàn thiện Đề án “Nâng cao chất lượng tăng trưởng kinh tế tỉnh Quảng Ninh đến năm 2030”.

Đề án được xây dựng dựa trên những tiềm năng, lợi thế đã được nhận diện, với 6 hệ giá trị cốt lõi đã được chỉ ra là: “Thiên nhiên tươi đẹp - Văn hóa đặc sắc - Xã hội văn minh - Hành chính minh bạch - Kinh tế phát triển - Nhân dân hạnh phúc”.

Phối cảnh Cảng tổng hợp Vạn Ninh (Móng Cái) sau khi hoàn thành đưa vào sử dụng sẽ góp phần hoàn thiện đồng bộ hệ thống kết cấu hạ tầng và dịch vụ cảng biển Quảng Ninh, thúc đẩy hoạt động logistics, xuất nhập khẩu, giao thương quốc tế, nhất là giao thương hàng hóa bằng đường biển giữa khu vực ASEAN với Đông Bắc Á. (Ảnh: QMG)

Trong đó, tỉnh Quảng Ninh đề ra những giải pháp cụ thể và triển khai thực hiện từng bước đối với 9 lĩnh vực ưu tiên đã được xác định trong Quy hoạch tỉnh, bao gồm: Phát triển ngành công nghiệp chế biến, chế tạo; chuyển đổi năng lượng (liên quan đến việc chuyển dịch của lĩnh vực công nghiệp sản xuất điện); phát triển và chuyển đổi ngành công nghiệp khai khoáng; phát triển ngành dịch vụ du lịch; phát triển ngành dịch vụ thương mại; phát triển ngành dịch vụ logistics; phát triển ngành dịch vụ ngân hàng, tài chính, bảo hiểm; phát triển lĩnh vực nông, lâm nghiệp và thủy sản; phát triển kinh tế biển.

Cùng với đó, trong hiện tại cũng như thời gian tới, tỉnh Quảng Ninh tiếp tục đẩy mạnh thực hiện ba đột phá chiến lược: Đẩy nhanh tốc độ phát triển và hoàn thiện hệ thống kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội đồng bộ, hiện đại bảo đảm liên thông, tổng thể, trọng tâm ưu tiên là phát triển hạ tầng giao thông chiến lược, công nghệ thông tin, viễn thông, cảng biển và dịch vụ cảng biển, hạ tầng logistics, hạ tầng các khu công nghiệp, khu kinh tế, hạ tầng đô thị.

Phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao và lao động có kỹ năng; nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ lãnh đạo, cán bộ quản lý, công chức, viên chức trong hệ thống chính trị. Nâng cao chất lượng cải cách hành chính, cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh; nâng cao năng lực cạnh tranh cấp tỉnh; thực thi hiệu quả thể chế, chính sách, pháp luật.

Chúng ta hoàn toàn có thể tin tưởng rằng, với sự tiếp tục đổi mới mạnh mẽ, toàn diện tư duy phát triển bền vững, tăng trưởng xanh, bao trùm, thực hiện tái cơ cấu kinh tế trên nhiều lĩnh vực, cùng sự chỉ đạo, điều hành quyết liệt, huy động sức mạnh của cả hệ thống chính trị, tỉnh Quảng Ninh sẽ đạt được mục tiêu phát triển nhanh, bền vững, trở thành tỉnh phát triển dịch vụ, công nghiệp theo hướng hiện đại và trở thành trung tâm du lịch quốc tế; đạt được mục tiêu đến năm 2030 “Xây dựng, phát triển Quảng Ninh là một tỉnh tiêu biểu của cả nước về mọi mặt; tỉnh kiểu mẫu giàu đẹp, văn minh, hiện đại, nâng cao đời sống mọi mặt của nhân dân”, như Quy hoạch tỉnh Quảng Ninh thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 đã đề ra.

Hoàng My