Sáp nhập tỉnh - quyết định lịch sử và 'núi' công việc đang chờ Chính phủ

Theo nghị trình, sáng nay (12-6), sau khi thảo luận tại hội trường, Quốc hội sẽ biểu quyết thông qua Nghị quyết của Quốc hội về việc sắp xếp đơn vị hành chính (ĐVHC) cấp tỉnh năm 2025 và có hiệu lực ngay thay vì ngày 1-7-2025 như đề xuất của Chính phủ.

Trong phiên thảo luận tổ ngày 11-6, các đại biểu đều bày tỏ đây là chủ trương đúng đắn, thể hiện quyết tâm chính trị rất cao nhằm thực hiện hiệu quả cuộc cách mạng về tinh gọn bộ máy.

“Đây được xem là cuộc cách mạng lớn nhất về sắp xếp bộ máy của cả hệ thống chính trị và ĐVHC kể từ khi thành lập nước đến nay” - Bộ trưởng Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà nhấn mạnh tại phiên thảo luận tổ, đồng thời thông tin theo chỉ đạo chung của Bộ Chính trị, toàn hệ thống chính trị quyết tâm vận hành ĐVHC mới với yêu cầu chính quyền địa phương hai cấp từ ngày 1-7-2025.

Đại biểu Trần Hoàng Ngân (TP.HCM). Ảnh: QH

Tinh gọn giúp tái cấu trúc không gian phát triển của các địa phương

Đại biểu Trần Hoàng Ngân (TP.HCM) khẳng định trong thời đại cách mạng 4.0 hiện nay thì việc tinh gọn bộ máy là rất cần thiết. Cùng đó là giúp tái cấu trúc lại không gian phát triển của các địa phương sau khi sáp nhập. Dù vậy, để đạt được mục tiêu là sắp xếp bộ máy tinh gọn, hiệu năng, hiệu quả thì cần cơ chế để các những địa phương thuộc diện sáp nhập kết nối liên thông với nhau, không chỉ về giao thông mà còn về hạ tầng số.

Để làm được điều này, ông Ngân cho rằng rất cần nguồn lực, trong đó có nguồn lực về tài chính. “Tôi đề nghị Quốc hội khi xem xét dự Luật Ngân sách nhà nước tính toán để lại cho các địa phương hưởng 100% nguồn thu về đất đai trong 5 năm. Điều này sẽ giúp các địa phương có nguồn lực đầu tư vào hạ tầng giao thông, hạ tầng số”– ông Ngân đề xuất.

Về gỡ các điểm nghẽn thể chế, ông Trần Hoàng Ngân cho hay dù đang được đẩy mạnh, tuy nhiên cần làm mạnh hơn thời gian tới, trong đó chú ý phân cấp, phân quyền cho các địa phương nhiều hơn, để các địa phương tự chủ nhiều hơn.

Cũng theo ông Ngân, thể chế cũng cần tương thích với điều kiện kinh tế - xã hội, bộ máy quản lý về dân số và quy mô kinh tế của mỗi địa phương. Điều này sẽ tạo ra thêm một động lực mới về không gian phát triển bên cạnh 3 động lực truyền thống (đầu tư, xuất khẩu, tiêu dùng), đồng thời kết hợp được tiềm năng, lợi thế của từng địa phương trong khu vực.

Đại biểu Nguyễn Quang Huân (Bình Dương). Ảnh: QH

Đại biểu Nguyễn Quang Huân (Bình Dương) nhấn mạnh sáp nhập tỉnh, thành không đơn thuần chỉ có tinh gọn bộ máy mà còn tạo không gian phát triển mới.

Tuy nhiên, để thực sự phát huy tối đa hiệu quả thì cần tính toán, giải quyết nhiều vấn đề khi sáp nhập tỉnh như chính sách cho cán bộ, công chức di chuyển đến địa điểm mới, cho cán bộ dôi dư; quy trình làm việc; cơ chế đặc thù, ưu đãi của từng địa phương…

“Chủ trương là như thế nhưng cần hàng loạt chính sách đi kèm để việc thực hiện chính sách được hiệu quả hơn”– đại biểu Huân nói.

Đại biểu Nguyễn Minh Hoàng (TP.HCM) cũng cho rằng sắp xếp ĐVHC cấp tỉnh là vấn đề lịch sử, do vậy cần quan tâm vấn đề đồng thuận của người dân để bảo đảm khối đại đoàn kết toàn dân tộc… Cùng đó, chú trọng vấn đề hạ tầng để đảm bảo các địa phương phát triển hiệu quả cũng như đảm bảo quyền lợi cho cán bộ sau sáp nhập.

Tầm quan trọng của yếu tố vùng

Nêu ý kiến về yếu tố vùng khi sáp nhập tỉnh, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục Nguyễn Thị Mai Hoa nói là "tìm trong tờ trình của Chính phủ chưa thấy vấn đề này". Qua nghiên cứu, bà thấy rất tâm đắc với quan điểm, mục tiêu bảo đảm được tính tổng thể, đồng bộ, thống nhất trong hệ thống chính trị; phải thực hiện quy trình thận trọng, kỹ lưỡng, khoa học. Đồng thời phải hài hòa giữa kế thừa, ổn định với đổi mới, phát triển; tạo điều kiện để mỗi địa phương có thể phát triển toàn diện và hiệu quả nhất.

Trong nhiệm kỳ này, việc quan tâm đến yếu tố vùng rất rõ, Bộ Chính trị có nghị quyết cho từng vùng. Đi theo đó, việc triển khai ở các vùng cũng quán triệt rất quyết liệt, rồi quy hoạch ngành cũng theo quy hoạch vùng…

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục Nguyễn Thị Mai Hoa. Ảnh: QH

“Khi thực hiện sáp nhập ĐVHC, việc sáp nhập cơ bản đi theo sáp nhập các tỉnh trong cùng một vùng. Tuy nhiên, trong thực tế có một số tỉnh sáp nhập vùng này với vùng khác” – bà Mai Hoa nói và dẫn chứng Bắc Giang, Bắc Ninh ở hai vùng khác nhau. Bắc Giang thuộc vùng trung du, miền núi phía Bắc còn Bắc Ninh là đồng bằng sông Hồng.

Hay ba tỉnh Phú Thọ, Hòa Bình, Vĩnh Phúc thì Phú Thọ và Hòa Bình ở vùng trung du, miền núi phía Bắc còn Vĩnh Phúc là vùng đồng bằng sông Hồng.

“Vậy bây giờ chúng ta tính như thế nào khi sáp nhập các tỉnh này. Có phá vỡ quy hoạch vùng không, có ảnh hưởng đến quy hoạch ngành gắn với quy hoạch vùng không. Có làm thay đổi quy hoạch của các tỉnh khi sắp xếp không” - Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục nêu vấn đề.

Theo bà Mai Hoa, khi đọc các chiến lược thì thấy quy hoạch của vùng Tây Nguyên là phát triển kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, tuy nhiên các tỉnh Bắc Trung bộ và duyên hải miền Trung lại là phát triển nhanh và bền vững tương xứng với tiềm năng. Như vậy, trong kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của mỗi vùng có những trọng tâm riêng.

“Bây giờ sáp nhập giữa các tỉnh ở khu vực này với khu vực khác thì yếu tố vùng rất quan trọng”– bà Hoa nhấn mạnh và đề nghị Chính phủ có sự cân nhắc, nghiên cứu và điều chỉnh cho phù hợp.

Còn đại biểu Nguyễn Quang Huân (Bình Dương) cho rằng sau khi sáp nhập tỉnh phải đánh giá lại toàn bộ các quy hoạch. Bởi việc xây dựng một quy hoạch cần dựa trên chiến lược phát triển cụ thể.

“Khi hợp nhất sẽ có nghị quyết mới, quy hoạch nếu bó cứng như trước thì khi triển khai sẽ không đồng bộ, không thống nhất”– đại biểu đoàn Bình Dương nói và cho rằng để triển khai hiệu quả thì sau khi hợp nhất, Đảng bộ tỉnh phải có nghị quyết mới, đó cũng chính là “trụ cột” để ra quy hoạch của từng vùng, từng tỉnh chính xác, đáp ứng đúng yêu cầu thực tế.

Đại biểu Sùng A Lềnh (Lào Cai). Ảnh: QH

Ủng hộ chủ trương sáp nhập tỉnh nhưng đại biểu Sùng A Lềnh (Lào Cai) cũng bày tỏ một số băn khoăn về quy hoạch, địa giới hành chính.

Theo đề án của Chính phủ, các tỉnh, thành mới được hình thành trên cơ sở sáp nhập nguyên trạng ĐVHC cấp tỉnh cũ. Trung tâm chính trị - hành chính mới dự kiến bố trí tại nơi bảo đảm thuận lợi về giao thương, có tiềm năng, lợi thế và không gian phát triển kinh tế.

Tuy nhiên, theo ông Lềnh, qua thực tiễn nhiều khu vực địa giới hành chính của các tỉnh cũ chưa được phân định rõ một số khu vực, gây khó khăn trong quản lý.

“Sau sáp nhập, Chính phủ cần sớm chỉ đạo các tỉnh mới rà soát quy hoạch, để bảo đảm mục tiêu, nguyên tắc của đề án, tránh đầu tư dàn trải, gây lãng phí về nguồn lực”– đại biểu Sùng A Lềnh kiến nghị.

Theo Bộ trưởng Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà, cuộc sắp xếp ĐVHC lần này được xem xét rất kỹ lưỡng, đa chiều từ nhiều khía cạnh như diện tích, dân số, lịch sử, văn hóa, dân tộc, tôn giáo, tín ngưỡng, tầm nhìn triết lý phát triển,…

“Việc sắp xếp các ĐVHC cấp tỉnh lần này cho thấy có một sự thay đổi rất lớn về tư duy. Không còn thuần túy là sắp xếp các ĐVHC liền kề với nhau, mà dựa trên hình thái lãnh thổ tự nhiên sao cho hợp lý, đặc biệt là hình thái lãnh thổ hướng ra biển”– bà Trà nói.

Bà cũng nhấn mạnh mục tiêu là tận dụng tối đa lợi thế kinh tế biển và lợi thế hội nhập để thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội của các vùng. Đặc biệt là các vùng duyên hải Nam Trung Bộ gắn kết với Tây Nguyên hoặc những vùng được tính toán để trở thành các trung tâm kinh tế lớn không chỉ ở Việt Nam, khu vực mà còn hướng tới tầm nhìn quốc tế lâu dài.

Đại biểu Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp). Ảnh: QH

Có cán bộ 2 tháng chưa được nhận lương…

Ở khía cạnh khác, đại biểu Phạm Văn Hòa (Đồng Tháp) đề nghị quan tâm nhiều hơn về chỗ ở, nơi sinh hoạt, trường học cho con cái của những cán bộ, công chức di chuyển làm việc xa nhà.

Theo ông Hòa, khi Quốc hội bấm nút thông qua, nghị quyết này sẽ có hiệu lực thi hành ngay. “Cán bộ tại các địa phương nhập tỉnh đã chuẩn bị tư thế, đã ngồi với nhau bàn bạc kỹ lưỡng, thậm chí nhân sự cũng quyết xong”– đại biểu Hòa nói và đặt vấn đề khi nghị quyết có hiệu lực thi hành thì tỉnh cũ không còn làm gì được, vậy vấn đề con dấu ra sao?

“Tôi cho rằng cần có thời gian để các địa phương chuẩn bị, nghị quyết nên có hiệu lực từ 1-7”– ông Phạm Văn Hòa nói thêm.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục Nguyễn Thị Mai Hoa nêu câu chuyện khi sáp nhập, cán bộ của các bộ ngành chuyển từ bộ này sang bộ kia có khi hai tháng liền chưa được nhận lương. Lý do rất đơn giản bởi vì quỹ lương của bộ cũ chưa được chuyển sang bộ mới và bộ mới cũng không có ngân sách để chi cho những cán bộ này.

Kể câu chuyện đi giám sát ở các địa phương, bà Mai Hoa nói khi chuyển mảng giáo dục nghề nghiệp từ Bộ LĐ,TB&XH sang Bộ GD&ĐT thì con dấu cũ của các cơ sở giáo dục nghề nghiệp không sử dụng được nữa. Lúc này, học sinh, sinh viên chuẩn bị tốt nghiệp không thể thực hiện được các thủ tục, gây ảnh hưởng cho các cháu. Có những cháu rất cần có chứng nhận, chứng chỉ hay bằng để ra nước ngoài…

Bà nhìn nhận các chính sách cho đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức ảnh hưởng do sáp nhập, sắp xếp là rất tốt. Tâm lý của những người nghỉ cũng rất phấn khởi, hoàn toàn yên tâm nhường chỗ lại cho những người ở lại. Dù vậy, bà cũng đề cập đến chính sách cho những cán bộ phải di chuyển từ tỉnh này sang tỉnh kia làm việc sau sáp nhập.

“Như Bắc Giang - Bắc Ninh chỉ cách khoảng 20 km thì không thành vấn đề nhưng có những tỉnh gần 200 km và địa bàn đi lại rất khó khăn” – bà Mai Hoa dẫn chứng và nói đây là câu chuyện rất khó khăn, vì mỗi cán bộ, công chức ngoài điều kiện sinh hoạt hàng ngày thì đều có gia đình riêng của họ.

“Để những người còn lại trong bộ máy có được sự toàn tâm, toàn ý thì cần phải tính toán thật kỹ cơ chế, chính sách và các điều kiện bảo đảm” – đại biểu Nguyễn Thị Mai Hoa nhấn mạnh.

Cũng theo bà Mai Hoa, hiện các địa phương đều đã đưa ra chính sách khác nhau phù hợp với điều kiện từng nơi. “Cách thức tiếp cận của người Việt xưa nay là không sợ thiếu, chỉ sợ không công bằng. Yếu tố chính sách không bảo đảm sự công bằng có thể sẽ tạo ra những tâm tư không đáng có” – bà nói thêm và đề nghị có những quy định để bảo đảm chính sách dành cho cán bộ cũng không quá chênh lệch giữa các địa phương.

Nữ đại biểu nhấn mạnh vấn đề này cần tính toán rất kỹ, vì yếu tố con người là yếu tố quyết định tới việc thành - bại cho quá trình vận hành một bộ máy mới.

Đại biểu Nguyễn Thị Thu Nguyệt (Đắk Lắk). Ảnh: QH

Đại biểu Nguyễn Thị Thu Nguyệt (Đắk Lắk) nói phải có chính sách hỗ trợ cán bộ trong thực hiện nhiệm vụ mới. Theo bà, cải cách tiền lương cho cán bộ cấp tỉnh cần sớm được thực hiện.

“Khi sáp nhập, trách nhiệm của giám đốc, bí thư, chủ tịch cấp xã rất lớn nên cần có sự động viên, khích lệ, ghi nhận và nguồn lực để đáp ứng chế độ tiền lương cho cán bộ, công chức trong bối cảnh mới” – đại biểu Nguyệt chia sẻ.

Bà Nguyệt cũng “rất băn khoăn” khi chức danh phó trưởng đoàn đại biểu Quốc hội chuyên trách phải bầu cử khi sang nhiệm kỳ mới. “Trong khi đại hội Đảng ở địa phương, nhân sự cấp ủy mới sẽ chỉ định” – bà nói và đặt vấn đề bố trí cán bộ đó sẽ thế nào? Từ đó, bà Nguyệt đề nghị có hướng dẫn để bảo đảm chức vụ ngang cấp, phó đoàn đại biểu Quốc hội yên tâm công tác.

Bộ Nội vụ sẽ hướng dẫn địa phương kiện toàn lãnh đạo

Cũng liên quan đến công tác cán bộ, Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam Lê Văn Dũng cho hay Kết luận 128 của Bộ Chính trị yêu cầu tạm dừng bổ nhiệm các chức danh lãnh đạo, quản lý.

“Hiện nay một số trường học thiếu hiệu trưởng, bệnh viện thiếu giám đốc nhưng không bổ nhiệm được vì vướng. Trên thực tế sáp nhập Quảng Nam với Đà Nẵng thì bệnh viện, trường học vẫn ở đó”- ông Dũng nói và đề nghị Bộ Nội vụ gỡ vướng cho địa phương.

Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam Lê Văn Dũng. Ảnh: QH

Ngoài ra, Quảng Nam hiện có 23 trường hợp ký hợp đồng trong cơ quan hành chính nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập nhưng không được giải quyết chế độ theo các quy định. Nhiều trường hợp khác hợp đồng làm việc cũng trên 10 năm, bây giờ nghỉ việc không được giải quyết chế độ gì.

“Tỉnh sẽ có văn bản báo cáo Bộ Nội vụ nghiên cứu tháo gỡ để những đối tượng này nghỉ thì có chế độ động viên anh em”- Chủ tịch tỉnh Quảng Nam cho hay.

Trao đổi vấn đề này sau đó, Bộ trưởng Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà cho biết Kết luận 128 quy định không quá cứng nhắc như địa phương phản ánh. Việc quy định không được bổ nhiệm các chức danh lãnh đạo quản lý chỉ áp dụng ở những nơi chịu tác động trực tiếp của sắp xếp bộ máy. Tuy nhiên có những địa phương còn áp dụng cứng nhắc trong thực hiện.

“Bộ Nội vụ sẽ có văn bản làm rõ thêm để các địa phương thực hiện kiện toàn các chức danh lãnh đạo”- bà Trà nói.

Về chế độ chính sách với những người thuộc diện tinh giản, Bộ trưởng Nội vụ cho hay, ngoài Nghị định 178, Nghị định 67, hiện Bộ Nội vụ đang sửa đổi, bổ sung Nghị định 29 về tinh giản biên chế.

Trong đó, Bộ có đề xuất bổ sung đối tượng là cán bộ không chuyên trách ở cấp xã và cán bộ không chuyên trách ở thôn bản, tổ dân phố vào diện tinh giản biên chế theo tinh thần Nghị quyết 29.

Đối với đối tượng hợp đồng nếu đúng quy định, cũng sẽ được rà soát để bổ sung vào đối tượng tinh giản biên chế và có chế độ chính sách tương ứng theo quy định, tùy thuộc vào tính chất đặc thù và công việc của từng đối tượng.

Phó Thủ tướng thường trực Nguyễn Hòa Bình nhìn nhận các chính sách dành cho cán bộ nghỉ do sắp xếp bộ máy đã rất tốt. Tuy vậy, triển khai chính sách phải đi kèm với công tác vận động và làm công tác chính trị tư tưởng để cán bộ khi nghỉ cũng vui vẻ, nhường cơ hội cho người trẻ hơn chứ “không phải đưa tiền là xong”.

NGUYỄN THẢO

ĐỨC MINH