Người Dao là một tộc ít người, sống rải rác ở vùng núi phía Nam Trung Quốc vùng Đông Nam Á lục địa và Mỹ. Họ gồm nhiều nhóm, với tên gọi phần lớn dựa trên đặc trưng trang phục (Dao Đỏ, Dao Tiền, Dao Áo Xanh, Dao Quần Trắng…). Tuy nhiên, dù ở đâu, mọi nhóm Dao đều coi Bàn Vương là Ông Tổ của mình.
Bạc là một linh vật không thể thiếu trong đời sống của người Dao Quần Trắng, không chỉ là vật trang sức mà còn là biểu tượng văn hóa, truyền thống của cộng đồng người Dao. Từ những sản phẩm trang sức trên trang phục đến những nghi lễ và tập tục như quà tặng hay vật thách cưới, bạc trắng luôn gắn bó mật thiết với cuộc sống của họ.
Nói tới giá trị văn hóa của tộc người không thể không nhắc tới trang phục và trang trí tóc. Trang phục là một nét văn hóa đặc trưng cho mỗi dân tộc. Trang phục giúp phân biệt tộc người này với tộc người kia. Đồng thời, trang phục còn thể hiện tính thẩm mỹ, lối sống của chính dân tộc đó, tạo nên bản sắc văn hóa của từng dân tộc nói chung và dân tộc Dao nói riêng.
Trang phục của các cộng đồng người Dao Tiền ở các địa phương khác nhau sẽ có một số điểm khác biệt nhưng đều có chung những đặc trưng cơ bản về kỹ thuật nhuộm chàm, in sáp ong và thêu vải mặt trái.
Theo thường lệ, buổi tối, cơm nước xong xuôi là lúc ông Dau bận rộn việc sổ sách. Ông là người có thói quen ghi chép tỉ mỉ từng việc, những mong muốn, những kế hoạch việc làng, việc bản. Làm cán bộ thôn từ thời trai trẻ, qua gần 40 năm, Bí thư chi bộ, trưởng thôn Nghẹt, xã Phú Thịnh (Yên Sơn) Lý Văn Dau vẫn luôn miệt mài, say mê như thế!
Không rực rỡ như trang phục của người Dao đỏ, không cầu kỳ như trang phục của Dao Thanh y, trang phục của người Dao Quần trắng khá giản dị, mang những nét đẹp riêng.
'Làm việc gì có lợi cho dân thì mình làm', đó là phương châm của ông Vũ Quảng Đại, Bí thư Chi bộ, Tổ trưởng Tổ dân phố Ba Trãng, thị trấn Tân Yên (Hàm Yên). Ông là tấm gương sáng làm công tác dân vận, đóng góp nhiều công sức, trí tuệ xây dựng diện mạo quê hương thêm khởi sắc.
Xã Thắng Quân (Yên Sơn) có 16 thôn, trong đó Hòn Lau là thôn có 100% đồng bào Dao Quần trắng. Đồng chí Hoàng Trung Thông, Chủ tịch UBND xã Thắng Quân cho biết, trước năm 2015 số hộ nghèo và cận nghèo của thôn chiếm trên 90%.
Con đường vắt vẻo đồi bồng bềnh, ẩn hiện trong màn sương đưa chúng tôi đến với thôn Đèo Tế, xã Hùng Đức (Hàm Yên). Bên triền núi những cành cây khẳng khiu, vươn mình thức dậy, nhú ra những mầm xanh non mơn mởn. Cái lạnh ngọt ngào của những ngày giáp Tết thấm dần vào da thịt, mang một cảm giác bình yên, dễ chịu khi tiết trời vào xuân.
Cũng như các ngành Dao khác, hôn nhân xưa của người Dao Quần Trắng cũng phải trải qua nhiều bước với nghi lễ khá phức tạp, cụ thể là:
Nghệ nhân dân gian Lê Hải Thanh sinh năm 1944, dân tộc Dao Quần Trắng ở thôn Đá Bàn 1, xã Mỹ Bằng (Yên Sơn) say mê học chữ Nôm Dao, vẽ tranh thờ từ khi còn nhỏ.
Trên đất nước Việt Nam, mỗi dân tộc đều có những phong tục riêng để đón Tết cổ truyền. Trải qua bao biến động của lịch sử, thời gian nhưng tết của người Dao vẫn gìn giữ được nhiều phong tục tập quán tốt đẹp từ ngàn xưa truyền lại.
Người Dao Tiền có truyền thống cúng thịt chuột thờ ông bà tổ tiên và miếu làng vào ngày Tết. Truyền thống này có từ rất lâu, truyền từ đời này sang đời khác.
Cùng với tiếng nói, chữ viết, trang phục truyền thống của mỗi dân tộc không những chứa đựng giá trị lịch sử, nhân văn, mà còn là nét văn hóa đặc trưng của đồng bào các dân tộc. Trước nguy cơ trang phục truyền thống các dân tộc đang dần bị mai một, đồng bào dân tộc thiểu số các xã ATK huyện Yên Sơn đã có những cách để giữ gìn, bảo tồn những giá trị nghệ thuật trong từng bộ trang phục.
Ông Lý Văn Dau thôn Nghẹt, xã Phú Thịnh (Yên Sơn) không chỉ là Trưởng thôn cần mẫn, tận tâm mà còn là người uy tín, có tiếng nói trong cộng đồng người Dao Quần trắng ở địa phương.