Tháo gỡ 'điểm nghẽn', đồng hành cùng nông dân trong 'số hóa' trên đồng ruộng

Thủ tướng Phạm Minh Chính phát biểu tại Hội nghị Thủ tướng đối thoại với nông dân. Ảnh: Hoài Thơ

Thẳng thắn nhận diện điểm nghẽn, không né tránh

Phát biểu định hướng, chỉ đạo trước khi vào phần đối thoại, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính nhấn mạnh: Mỗi người nông dân đang thể hiện vai trò là một chiến sĩ thích ứng với mọi hoàn cảnh, chiến đấu đến cùng và chiến thắng.

Với tinh thần “3 gần, 4 không và 5 phải”, trong đó có việc đối thoại, việc tổ chức cuộc đối thoại hôm nay có nhiều ý nghĩa. Thủ tướng đề nghị rà soát trong 5 năm qua, 4 cuộc đối thoại đó có tác dụng gì với lĩnh vực nông nghiệp, nông dân, nông thôn hay không? Nhìn lại 5 năm qua, lĩnh vực nông nghiệp, nông dân, nông thôn có gì phát triển so với thời kỳ trước, hay so với năm ngoái thế nào, để thấy cái gì tốt cái gì hay thì nhân lên, cái gì vướng mắc phải tháo gỡ.

“Ngoài chủ đề về khoa học công nghệ (KHCN), chuyển đổi số trong nông dân, năm nay, tôi muốn nhấn mạnh thêm 2 vấn đề: Phát triển kinh tế tư nhân trong nông nghiệp thế nào, khắc phục thảm họa thiên tai” - Thủ tướng cho biết.

Quang cảnh Hội nghị. Ảnh: Hoài Thơ

Theo Thủ tướng, năm 2025, Việt Nam trở thành nước thu nhập trung bình cao với mức thu nhập bình quân đầu người khoảng trên 5.000 USD, điều này là nhờ công nghiệp. Để thực hiện mục tiêu tới năm 2045 trở thành nước phát triển, thu nhập cao, Việt Nam phải dựa vào KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Mong muốn cuộc đối thoại diễn ra dân chủ, thiết thực, thực chất, hiệu quả, Thủ tướng đề nghị các đại biểu phân tích tình hình, làm rõ nguyên nhân, đề xuất giải pháp; đồng thời chia sẻ những ấn tượng, cảm xúc về ngành nông nghiệp, nông dân, nông thôn, những băn khoăn, trăn trở, các đề xuất, hiến kế để phát triển đất nước hơn nữa.

Lắng nghe ý kiến trao đổi của nông dân, Thủ tướng đánh giá, nhiều vấn đề được trao đổi rất thời sự và sát với chủ đề Hội nghị, trong đó, quan trọng nhất là yếu tố KHCN và xây dựng thương hiệu.

Chỉ ra 5 nhóm vấn đề cơ bản có ảnh hưởng trực tiếp tới hoạt động sản xuất của nông dân như: xây dựng thương hiệu; quy hoạch vùng nguyên liệu; thị trường; nguồn lực và mẫu mã, KHCN, Thủ tướng cho biết, đây là những vấn đề đặc biệt quan trọng trong bối cảnh hiện nay.

Các Bộ, ngành có trách nhiệm trao đổi, giải đáp; các cơ quan có trách nhiệm đồng hành cùng nông dân trong công cuộc chuyển đổi số đồng ruộng, từ đó thúc đẩy phát triển kinh tế nông nghiệp.

Nông dân mong muốn được hỗ trợ chuyển đổi số

Là người đầu tiên đặt câu hỏi cho Thủ tướng, bà Phạm Thị Lý - Nhà khoa học của nhà nông năm 2024 - cho biết rất tâm đắc với chủ đề của Hội nghị đối thoại là “Ứng dụng KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trong nông dân” và được biết chủ đề này được Thủ tướng trực tiếp lựa chọn. Điều này khẳng định vai trò quyết định, then chốt của KHCN theo tinh thần nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển KHCN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Bà Phạm Thị Lý đặt câu hỏi tại Hội nghị

Theo bà Lý, một hạn chế hiện nay là khoảng cách từ nghiên cứu đến chuyển giao và ứng dụng KHCN còn khá xa, có những đề tài nghiên cứu xong nhưng không chuyển giao hoặc chuyển giao muộn tới người nông dân. Từ đó, bà Lý đề xuất với Chính phủ có cơ chế, chính sách để rút ngắn khoảng cách giữa nghiên cứu với chuyển giao ứng dụng KHCN cho nông dân; chuyển giao các kết quả nghiên cứu của các viện, trường cho các tổ chức như Hội Nông dân, Hội Phụ nữ để xây dựng các mô hình điểm trình diễn trong nông nghiệp, nông thôn.

Nghiên cứu ban hành cơ chế phối hợp giữa nhà khoa học với lực lượng khuyến nông, Hội Nông dân để chuyển giao KHCN cho nông dân.

Có cơ chế, chính sách thúc đẩy hợp tác nghiên cứu, chuyển giao công nghệ giữa doanh nghiệp, HTX, nông dân với các trường, viện nghiên cứu.

Trả lời câu hỏi của bà Phạm Thị Lý, Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Bùi Thế Duy chia sẻ: Đây là vấn đề mà nhức nhối và cũng là vấn đề cần quan tâm đối với ngành KHCN. Mặc dù trong nhiều năm qua chúng ta cũng đã thống kê KHCN đóng góp khoảng 30% cho sự phát triển chung của ngành nông nghiệp. Tuy nhiên nếu so sánh giá trị sản xuất nông nghiệp giữa Việt Nam và các quốc gia phát triển vẫn còn khoảng cách khá xa.

Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Bùi Thế Duy trao đổi, giải đáp ý kiến của nông dân tại Hội nghị. Ảnh: Hoài Thơ

Ông Duy dẫn chứng: Theo thống kê của một số năm trước đây, giá trị sản xuất nông nghiệp của Việt Nam khoảng dưới 1.000 USD/người, trong khi đó của Hàn Quốc là khoảng 24.000 USD. Cách biệt này không chỉ là về năng suất mà xoay quanh tất cả vấn đề mà Thủ tướng Chính phủ vừa gợi ý. Đó là về kỹ thuật, về thương hiệu, về thị trường.

Năm 2025 đã sửa đổi và ban hành 10 luật, đồng thời, Bộ Khoa học và Công nghệ cùng với các Bộ, ngành như Bộ Tài chính đã hỗ trợ sửa hơn 30 luật để tháo gỡ tất cả các điểm nghẽn đưa công nghệ vào trong cuộc sống, đặc biệt là các cơ chế tài chính.

Tiếp đó là hỗ trợ tài chính cho các HTX, cho bà con nông dân có thể thí điểm sử dụng các công nghệ cũng như hệ thống chuyển đổi số trong thời gian nhất định. Đặc biệt, các cơ chế chính sách năm 2025 được sửa đổi xuất phát từ yêu cầu thực tiễn và phục vụ phát triển kinh tế - xã hội.

Lần đầu tiên trong Luật KHCN, "đổi mới sáng tạo" được đưa thành một trụ cột tương ứng với KHCN. Đổi mới sáng tạo ở đây là nhấn mạnh xoay quanh lấy sản xuất kinh doanh làm trung tâm và đưa kết quả vào phổ biến tri thức, đổi mới công nghệ, chuyển giao công nghệ trực tiếp đến sản xuất. Tức là đổi mới sáng tạo đi từ mọi cá nhân, từ người nông dân cho đến doanh nghiệp và đặc biệt là có cơ chế thúc đẩy sự tham gia của Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức thành viên trong việc kết nối, phổ biến tri thức, kết nối KHCN, đổi mới sáng tạo với hoạt động sản xuất kinh doanh.

Cuối cùng, toàn bộ các đề tài khoa học hiện nay theo hướng đặt hàng từ sản xuất lên, từ yêu cầu doanh nghiệp, HTX, bà con. Kết quả trả về cũng phải chuyển giao lại cho doanh nghiệp, HTX để sử dụng. Đây chính là cách thúc đẩy kết nối.

N.LỘC - HOÀI THƠ