Thị trường carbon - tiềm năng nhưng còn khoảng trống về cơ chế

Việt Nam có thể hưởng lợi từ việc bán tín chỉ carbon từ rừng. Ảnh tư liệu

Thị trường carbon sẽ tiếp tục tăng mạnh

Ông Trần Quang Bảo – Cục trưởng Cục Lâm nghiệp (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn - NN&PTNT) cho hay, theo thống kê, Việt Nam là một trong những quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề nhất từ biến đổi khí hậu. Trong bối cảnh đó, với hơn 14,8 triệu ha rừng, chiếm khoảng 42,02% diện tích tự nhiên – rừng Việt Nam đóng vai trò rất quan trọng trong việc giảm thiểu tác động tiêu cực từ biến đổi khí hậu. Chính vì vậy, việc huy động nguồn lực tài chính từ việc trao đổi chuyển nhượng tín chỉ các bon rừng sẽ góp phần thúc đẩy bảo tồn rừng, giảm phát thải khí nhà kính và phát triển kinh tế bền vững ở nhiều quốc gia, đặc biệt là những nước có diện tích rừng lớn như Việt Nam.

Nỗ lực triển khai sàn giao dịch tín chỉ carbon vào vận hành

Việc huy động nguồn lực tài chính từ việc trao đổi chuyển nhượng tín chỉ các bon rừng sẽ góp phần thúc đẩy bảo tồn rừng, giảm phát thải khí nhà kính và phát triển kinh tế bền vững ở nhiều quốc gia, đặc biệt là những nước có diện tích rừng lớn như Việt Nam.

Theo các báo cáo thống kê, tổng giá trị của thị trường carbon toàn cầu đã đạt trên 100 tỷ USD vào năm 2023. Các báo cáo dự báo rằng thị trường carbon sẽ tiếp tục tăng mạnh trong thời gian tới. Với những tiềm năng to lớn, Việt Nam có thể hưởng lợi từ việc tham gia vào thị trường này thông qua việc bán tín chỉ các bon từ rừng.

Đáng chú ý, Việt Nam là thành viên của Công ước Khung Liên Hợp quốc về Biến đổi khí hậu (UNFCCC) và Thỏa thuận Paris, đã thể hiện cam kết mạnh mẽ trong việc giảm phát thải khí nhà kính. Đặc biệt, tại COP26 năm 2021, Việt Nam đã cam kết đưa phát thải ròng về “0” vào năm 2050. Cam kết này mở ra những cơ hội mới cho ngành lâm nghiệp trong việc thiết lập và vận hành cơ chế tài chính nhằm huy động nguồn lực quốc tế và trong nước, thông qua việc phát triển thị trường và thúc đẩy trao đổi tín chỉ carbon rừng.

Lâm nghiệp hiện là lĩnh vực duy nhất có khả năng phát thải ròng âm, nhờ vào quá trình bảo vệ và phát triển rừng của cả hệ thống chính trị và sự hỗ trợ của các đối tác quốc tế. Việt Nam hiện đang triển khai duy nhất một Chương trình chuyển nhượng kết quả giảm phát thải/tín chỉ carbon rừng thông qua Thỏa thuận chi trả giảm phát thải cho 6 tỉnh vùng Bắc Trung Bộ với Ngân hàng Thế giới. Kết quả là đã chuyển nhượng thành công 10,3 triệu tấn CO2 và tiếp nhận 51,5 triệu USD trong giai đoạn 2018-2019. Không những vậy, hiện nay, Bộ NN&PTNT đang hoàn thiện hồ sơ để trình Thủ tướng Chính phủ xem xét đàm phán, ký kết Thỏa thuận mua bán giảm phát thải cho 11 tỉnh vùng Tây Nguyên và Nam Trung Bộ với Tổ chức Tăng cường Tài chính Lâm nghiệp (Emergent).

"Theo ước tính, nếu được quản lý và phát triển tốt, thị trường này có thể mang lại hàng trăm triệu USD mỗi năm, giúp bảo vệ rừng, tạo nguồn tài chính bền vững, và hỗ trợ các cộng đồng địa phương sống gần rừng. Ngoài ra, việc tham gia vào thị trường các bon còn giúp Việt Nam thực hiện các cam kết quốc tế về biến đổi khí hậu, đặc biệt là mục tiêu trung hòa các bon vào năm 2050 mà chúng ta đã cam kết tại Hội nghị COP26" - ông Trần Quang Bảo khẳng định.

Hoàn thiện khung pháp lý

Việt Nam có tiềm năng lớn để phát triển thị trường carbon rừng nhờ vào diện tích rừng rộng lớn và các cam kết bảo vệ môi trường nhưng thực tế Việt Nam còn đang đối mặt với nhiều khó khăn và thách thức trong quá trình thực hiện, triển khai.

Thứ nhất, khung pháp lý và chính sách chưa đầy đủ. Mặc dù Việt Nam đã có các bước khởi đầu như tham gia vào cơ chế REDD+, nhưng khung pháp lý cụ thể cho thị trường các bon rừng vẫn chưa hoàn thiện; cơ chế xác định quyền sở hữu tín chỉ các bon rừng, chia sẻ lợi ích từ các dự án rừng và quản lý nguồn lợi từ tín chỉ vẫn chưa rõ ràng, gây khó khăn cho việc triển khai các dự án.

Hiện nay, hệ thống theo dõi, báo cáo và xác minh (MRV) của Việt Nam vẫn đang phát triển và chưa đáp ứng đủ yêu cầu về tính chính xác và minh bạch để đạt được sự công nhận trên thị trường quốc tế. Không những vậy, nhận thức đầy đủ về giá trị của tín chỉ các bon rừng và khả năng quản lý và thực hiện các dự án bảo tồn rừng và tín chỉ carbon rừng của nhiều cơ quan và tổ chức tại Việt Nam còn hạn chế…

Để tháo gỡ khó khăn cũng như tận dụng tiềm năng thị trường cũng như thị trường các bon, nhiều ý kiến cho rằng, cần phải giải quyết các thách thức về khung pháp lý, tài chính, kỹ thuật, và sự tham gia của cộng đồng. Việc cải thiện hệ thống quản lý, tăng cường hợp tác quốc tế và đẩy mạnh nhận thức xã hội là những bước quan trọng để Việt Nam có thể phát triển thị trường tín chỉ carbon rừng hiệu quả...

Bàn về giải pháp để thúc đẩy phát triển thị trường và triển khai thương mại tín chỉ carbon rừng trong thời gian tới, ông Phạm Hồng Lượng - Phó Cục trưởng Cục Lâm nghiệp (Bộ NN&PTNT) chia sẻ thêm, trước tiên phía Bộ NN&PTNT tập trung nghiên cứu tiềm năng và phân bổ hạn ngạch giảm phát thải và hấp thụ các bon từ rừng cho các địa phương; hoàn thiện thể chế chính sách về chuyển nhượng và quản lý tài chính nguồn thu từ tín chỉ các bon rừng.

Bên cạnh đó, xây dựng tiêu chuẩn các bon rừng Việt Nam, phương pháp luận tính toán kết quả giảm phát thải và hệ thống đo đạc, báo cáo, thẩm định lượng giảm phát thải/tăng hấp thụ carbon của rừng; hướng dẫn xây dựng và triển khai thí điểm một số dự án tiềm năng…

“Bộ NN&PTNT sẽ tiếp tục đồng hành, phối hợp với Bộ Tài nguyên và Môi trường, Bộ Tài chính và các bộ ngành liên quan để quy định cụ thể hóa hơn nữa những quy định, văn bản hướng dẫn… về tín chỉ carbon rừng thì mới triển khai đồng bộ trên cả nước” - ông Lượng cho hay.

Đối với các địa phương cần chủ động huy động và lồng ghép các nguồn lực hợp pháp thực hiện các biện pháp giảm phát thải/tăng hấp thụ trong lâm nghiệp trên địa bàn tỉnh.

Khánh Linh