Thị trường điện cạnh tranh: Ai không đồng thuận phải đứng sang một bên
Theo Bộ trưởng Bộ Công Thương, phải có lộ trình xóa bỏ bù chéo giá điện giữa các nhóm khách hàng và vùng miền, phù hợp với cấp độ thị trường cạnh tranh; bảo đảm nguyên tắc 'tính đúng, tính đủ' chi phí.
Giá điện 2 thành phần là tất yếu
Tại hội nghị lấy ý kiến chuyên gia, nhà quản lý, doanh nghiệp và các đơn vị liên quan lĩnh vực năng lượng về triển khai thị trường điện cạnh tranh, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên nhấn mạnh Nghị quyết 70 của Bộ Chính trị đã xác định các mục tiêu, nhiệm vụ và giải pháp rất rõ ràng về phát triển thị trường điện cạnh tranh, thực hiện giá điện hai thành phần, khắc phục tình trạng bù chéo giá điện.
"Vì thế, đòi hỏi Chính phủ và Bộ Công Thương phải chủ trì xây dựng chương trình, kế hoạch hành động triển khai thực hiện sao cho hiệu quả", ông Diên nói.
Ghi nhận những kết quả tích cực đã đạt được, song Bộ trưởng Bộ Công Thương đã thẳng thắn nhìn nhận thị trường điện Việt Nam chưa thực sự đầy đủ, còn nhiều nhiều điểm nghẽn: khó khăn, chậm trễ trong thu hút đầu tư và đàm phán giá điện; cơ chế giá chưa minh bạch, vẫn tồn tại bù chéo giữa các nhóm khách hàng; người tiêu dùng chưa có quyền lựa chọn đơn vị bán điện.
Đặc biệt, thách thức càng lớn khi chỉ trong 5 năm tới, công suất nguồn điện phải tăng gấp 3 lần hiện nay – từ 81.000 MW lên 234.000–251.000 MW theo Quy hoạch Điện VIII điều chỉnh và Nghị quyết 70 của Bộ Chính trị. Nếu không có thị trường đúng nghĩa, minh bạch, việc thực hiện mục tiêu này sẽ hết sức khó khăn.
Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên phát biểu tại Hội nghị.
Theo đó, ông Nguyễn Hồng Diên khẳng định Nghị quyết 70 của Bộ Chính trị là mệnh lệnh của thực tiễn. Không còn chỗ cho sự chần chừ; ai không đồng thuận với cải cách phải "đứng sang một bên".
Sau khi lắng nghe các ý kiến tại buổi đối thoại, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên khẳng định phát triển thị trường điện cạnh tranh, cải cách cơ chế giá điện là yêu cầu và xu hướng tất yếu, khách quan không thể đảo ngược để tháo gỡ điểm nghẽn, tạo động lực thúc đẩy phát triển năng lượng, đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế của đất nước, nhất là yêu cầu tăng trưởng hai con số trong những năm tới.
Về mặt nguyên tắc, Bộ trưởng nhấn mạnh phải bảo đảm công khai, minh bạch, bình đẳng, cạnh tranh lành mạnh, không phân biệt đối xử giữa các đối tượng tham gia thị trường điện cạnh tranh.
Bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của các đơn vị điện lực cũng như khách hàng sử dụng điện; Tôn trọng và bảo đảm quyền tự do lựa chọn đối tác và hình thức giao dịch của các đối tượng mua bán trên thị trường điện cạnh tranh, phù hợp với từng cấp độ thị trường điện cạnh tranh.
Cùng với đó, xây dựng và thực hiện tái cơ cấu ngành điện theo hướng vừa bảo đảm mức độ cạnh tranh của thị trường, vừa giữ vững an ninh năng lượng và an sinh xã hội.
Đồng thời, cơ chế giá điện và hợp đồng mua bán điện cần được hoàn thiện để đáp ứng yêu cầu của thị trường; Cơ sở hạ tầng hệ thống điện và nguồn nhân lực phải được đầu tư, củng cố đáp ứng thiết kế cũng như nhu cầu vận hành hệ thống điện, thị trường điện.
Giảm bớt thủ tục, thúc đẩy đầu tư
Về những nhiệm vụ cụ thể, qua thảo luận, các đại biểu thống nhất rằng việc xây dựng và hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật, một mặt phải tiếp tục đánh giá, rà soát và sửa đổi kịp thời Luật Điện lực làm cơ sở pháp lý cao nhất để tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc hiện nay cho phát triển và vận hành thị trường điện cạnh tranh ở các cấp độ.
Song song, tiếp tục rà soát, đánh giá tổng thể để điều chỉnh thiết kế của thị trường điện bán buôn cạnh tranh và bán lẻ cạnh tranh.
"Phải sửa đổi, bổ sung kịp thời các quy định về vận hành thị trường điện cạnh tranh ở từng cấp độ, bảo đảm phù hợp với lộ trình và thiết kế đã điều chỉnh. Một nguyên tắc cần tôn trọng là tín hiệu giá thị trường phải trở thành yếu tố quan trọng trong việc thu hút đầu tư", Bộ trưởng nhấn mạnh.
Theo Bộ trưởng, phải có lộ trình xóa bỏ bù chéo giá điện giữa các nhóm khách hàng và vùng miền, phù hợp với cấp độ thị trường cạnh tranh; ban hành quy định về giá dịch vụ phân phối, bảo đảm nguyên tắc "tính đúng, tính đủ" chi phí, đặc biệt là khâu truyền tải điện.
Hội nghị lấy ý kiến chuyên gia, nhà quản lý, doanh nghiệp và các đơn vị liên quan lĩnh vực năng lượng về triển khai thị trường điện cạnh tranh
Ngoài ra, cần ban hành cơ chế quản lý và điều tiết việc sử dụng nhiên liệu sơ cấp cho phát điện, đặc biệt là khí và giá khí trộn, nhằm bảo đảm hiệu quả và an ninh năng lượng.
"Tóm lại, thể chế phải được cởi mở, tháo gỡ mọi nút thắt trong từng khâu của hoạt động điện lực. Như nhiều chuyên gia đã đề xuất, cần mạnh dạn bỏ cấp chủ trương đầu tư đối với các dự án đã nằm trong quy hoạch, để giảm bớt thủ tục, thúc đẩy tiến độ và khơi thông nguồn lực xã hội", ông Nguyễn Hồng Diên nêu.
Về phân công nhiệm vụ, Bộ trưởng Bộ Công Thương giao Cục Điện lực làm đầu mối, tham mưu và tổ chức triển khai các kế hoạch, bảo đảm thị trường bán buôn và bán lẻ điện cạnh tranh vận hành hiệu lực, hiệu quả.
Đồng thời, cần khẩn trương hoàn thiện dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về cơ chế, chính sách phát triển năng lượng giai đoạn 2026–2030, cụ thể hóa Nghị quyết 70 và Luật Điện lực sửa đổi. Nội dung đã có trong luật sẽ được thể hiện bằng nghị định; nội dung chưa có thì cần được Quốc hội ban hành trong Nghị quyết, sau đó Chính phủ mới triển khai bằng Nghị định.
Sớm trình Chính phủ quyết định thay thế Quyết định 63/2013, quy định lộ trình, nguyên tắc hoạt động và cơ cấu ngành điện, chậm nhất trong tháng 12/2025.
Song song đó, Vụ Dầu khí và Than phải hoàn thiện dự thảo nghị quyết về Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết 70, phối hợp với PVN đề xuất cơ chế giá khí trộn, ưu đãi cho điện khí, kể cả LNG.
"Những kiến nghị chính đáng của nhà đầu tư như cơ chế chuyển đổi ngoại tệ cần được xem xét nghiêm túc, bởi nếu không tháo gỡ thì sẽ không có nhà đầu tư và hệ quả tất yếu là không có điện, không có thị trường", ông Diên nhấn mạnh.
Cuối cùng, các tập đoàn EVN, PVN, TKV và các tổng công ty năng lượng phải chủ động phối hợp, thậm chí cử cán bộ chuyên môn biệt phái hỗ trợ, để cùng Bộ Công Thương hoàn thành khối lượng công việc lớn, mang lại lợi ích thiết thực cho chính doanh nghiệp và đất nước.
Kết lại, Bộ trưởng khẳng định nút thắt lớn nhất chính là xây dựng, hoàn thiện thể chế và phát triển một thị trường điện cạnh tranh lành mạnh, phù hợp điều kiện Việt Nam, có sự quản lý và điều tiết của Nhà nước. Chỉ khi đó, mục tiêu cao nhất của Nghị quyết 70 mới được hiện thực hóa.
"Bởi lẽ, nếu thị trường điện cạnh tranh không công bằng, minh bạch, rõ ràng, sẽ khó có thể thu hút nhà đầu tư – không ai sẵn sàng bỏ vốn lớn mà phải chấp nhận thu hồi nhỏ giọt", ông Nguyễn Hồng Diên nói.
