Tục xin chữ đầu năm, giá trị tinh thần của người dân Việt Nam

Đây là một trong những hoạt động mang đậm dấu ấn văn hóa dân gian, thể hiện sự kính trọng đối với tri thức, mong muốn cầu chúc những điều tốt đẹp trong năm mới. Tục xin chữ không chỉ mang ý nghĩa cầu may mà còn thể hiện giá trị tinh thần sâu sắc của người dân Việt Nam.

Ý nghĩa của tục xin chữ

Tục xin chữ đầu năm của người Việt có thể được truy nguồn từ các triều đại phong kiến, khi mà chữ viết, là phương tiện để thể hiện học thức và quyền lực. Trong những ngày đầu năm mới, người dân thường đến các đình, chùa, miếu để xin chữ với mong muốn có được sự khai sáng, thịnh vượng trong năm mới. Họ tin rằng, chữ viết đầu năm sẽ mang lại sự may mắn, tài lộc, sức khỏe, và thậm chí là sự thành đạt trong công việc, học hành.

Theo truyền thống, chữ xin đầu năm thường được các thầy đồ, các bậc hiền tài, các vị tăng ni ở chùa, đình, miếu trao tặng. Những chữ này không chỉ là những lời cầu chúc đơn thuần mà còn mang một thông điệp, một khát vọng mà người xin chữ mong muốn đạt được trong năm đó. Những chữ như "Phúc", "Lộc", "Thọ", "An", "Khang", "Tấn"... đều là những chữ thường xuyên được người dân lựa chọn.

Lễ khai bút đầu Xuân được tổ chức tại Tòa tam quan ngoại (chùa Keo) được bắt đầu bằng lễ thượng 2 bức chữ nho "Nam Thiên Thánh Tổ và Lý Triều Quốc Sư".

Về lịch sử phát triển của tục xin chữ đầu năm, Thư pháp gia Mặc Hý chia sẻ: “Tục xin chữ đã có từ rất lâu đời và được duy trì qua nhiều thế hệ. Từ thời kỳ Lý, Trần cho đến thời kỳ Hậu Lê, các vị quan, tri thức và dân gian đều coi trọng chữ nghĩa như một biểu tượng của trí tuệ và sự phát triển. Thậm chí trong các gia đình quyền quý, việc học chữ, trao chữ và xin chữ đầu năm được coi là một nghi thức không thể thiếu trong lễ Tết”.

Cũng theo Thư pháp gia Mặc Hý: “Trải qua các triều đại, tục xin chữ đầu năm không chỉ gắn liền với các gia đình quan lại, trí thức mà còn trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống của mọi tầng lớp nhân dân. Đặc biệt, trong các dịp lễ hội lớn như Tết Nguyên Đán, việc xin chữ đầu năm trở thành một truyền thống phổ biến, thu hút sự tham gia của đông đảo người dân”.

Thư pháp gia Mặc Hý khai bút tặng chữ người dân.

Giá trị truyền thống

Trong phong tục xin chữ đầu năm, chữ viết không chỉ là một dấu hiệu của học thức mà còn là biểu tượng của sự cầu phúc, cầu tài. Chữ "Phúc" mang ý nghĩa hạnh phúc, sự may mắn, là ước nguyện mọi người đều mong muốn trong năm mới. Chữ "Lộc" thể hiện sự giàu có, tài lộc, khởi sắc trong công việc và cuộc sống. "Thọ" là chữ chúc mừng tuổi thọ, thể hiện mong ước sức khỏe dồi dào, bình an. Ngoài ra, chữ "An", "Khang", "Tấn" cũng được dùng để cầu chúc cho mọi người sự an lành, mạnh khỏe, và công việc thăng tiến.

Cũng như các phong tục khác trong Tết Nguyên Đán, tục xin chữ đầu năm là một hành động thể hiện sự tôn trọng đối với những giá trị truyền thống, đồng thời là cơ hội để người dân cầu chúc cho nhau những điều tốt đẹp nhất. Việc xin chữ trở thành một nét đẹp trong văn hóa giao tiếp, một cách thể hiện tình cảm, sự quan tâm giữa con người với nhau trong dịp đầu xuân.

Người dân xin chữ tại chùa Keo.

Tục xin chữ đầu năm thường diễn ra tại các đình, chùa, miếu, nơi có các thầy đồ, những người có uy tín trong cộng đồng. Mỗi nơi lại có những cách thức xin chữ khác nhau. Trong khi một số nơi yêu cầu người đến xin chữ phải thực hiện các nghi thức như lễ cúng, thắp hương để bày tỏ lòng thành kính với các vị thần linh, thì ở một số nơi khác, chữ chỉ đơn giản được viết sẵn để người dân tới xin.

Có thể thấy, các chữ được xin thường được viết bằng chữ Hán, chữ Nôm, chữ Quốc ngữ, với kiểu chữ đẹp, tinh tế. Những chữ này không chỉ đơn thuần là một lời chúc tụng mà còn là tác phẩm nghệ thuật. Người xin chữ sẽ chọn những chữ phù hợp với mong muốn, nguyện vọng của bản thân trong năm mới.

Trong các khuôn viên của chùa, đình, miếu, người dân không chỉ xin chữ mà còn được thầy đồ tư vấn, chia sẻ những lời khuyên trong việc học hành, công việc, hay các vấn đề trong cuộc sống. Đây cũng là dịp để người dân cảm nhận được không khí trang nghiêm, an lành của một năm mới, và đồng thời củng cố niềm tin vào những giá trị văn hóa lâu đời của dân tộc.

Tục xin chữ trong thời kỳ hiện đại và những giá trị văn hóa

Trong xã hội hiện đại, tục xin chữ đầu năm vẫn giữ được sức sống mãnh liệt. Mặc dù cuộc sống ngày càng phát triển và con người có xu hướng ít gắn bó với các phong tục cổ truyền, nhưng việc xin chữ đầu năm vẫn là một nét đẹp không thể thiếu trong dịp Tết Nguyên Đán. Các khu chợ Tết, các lễ hội xuân, đặc biệt là những khu vực trung tâm của thành phố, vẫn diễn ra hoạt động xin chữ một cách nhộn nhịp.

Một điều đáng chú ý là trong thời đại ngày nay, tục xin chữ đã được biến tấu một cách linh hoạt, đa dạng hơn. Ngoài việc xin chữ tại các đình, chùa, miếu, nhiều người cũng có thể tìm thấy những dịch vụ viết chữ đẹp tại các hội chợ Tết hoặc các cửa hàng, cửa hiệu. Việc chọn chữ theo mong muốn cá nhân cũng dễ dàng hơn thông qua các lựa chọn đa dạng mà các thầy đồ hay các nghệ nhân cung cấp.

Xin chữ đầu năm không chỉ đơn thuần là một nghi lễ, mà còn là cách để người dân thể hiện khát vọng, ước mơ của mình. Mỗi chữ được xin đều mang một thông điệp, là sự gửi gắm mong muốn trong cuộc sống. Chữ không chỉ đơn thuần là những nét vẽ trên giấy, mà còn là sự kết tinh của trí tuệ, của niềm tin và khát vọng của mỗi người. Chúng phản ánh tinh thần yêu chuộng cái đẹp, trân trọng tri thức, và cầu mong sự tốt lành trong mọi mặt của đời sống.

Thông qua tục xin chữ đầu năm, người Việt còn thể hiện sự tôn trọng và nhớ ơn các thế hệ đi trước, những người đã để lại cho dân tộc những giá trị vô giá về tri thức và văn hóa. Tục lệ này cũng là cầu nối giữa quá khứ và hiện tại, giữa các thế hệ, và là một phần không thể thiếu trong hành trình gìn giữ và phát huy những giá trị văn hóa của dân tộc.

Tục xin chữ đầu năm là một phong tục mang đậm nét văn hóa truyền thống của người Việt, thể hiện lòng tôn kính đối với chữ nghĩa, tri thức và những giá trị tinh thần. Mặc dù xã hội có nhiều biến đổi, nhưng tục lệ này vẫn tồn tại và phát triển mạnh mẽ, góp phần làm phong phú thêm đời sống tinh thần của người dân trong mỗi dịp Tết đến, Xuân về. Tục xin chữ đầu năm không chỉ là một lời cầu chúc mà còn là một phần của bản sắc văn hóa, giúp người dân Việt Nam duy trì và phát huy những giá trị truyền thống quý báu của dân tộc.

Mạnh Quân