VCCI: Văn hóa doanh nghiệp tại Việt Nam trưởng thành hơn nhưng đầu tư vẫn dè dặt

Ngày 4/12, Liên đoàn Thương mại và công nghiệp Việt Nam (VCCI) và CTCP Phát triển nội dung Blue C công bố báo cáo “Mức độ trưởng thành văn hóa doanh nghiệp và đổi mới sáng tạo 2025 & xu hướng 2026”.

Theo báo cáo, điểm trung bình về mức độ trưởng thành trong thực thi văn hóa doanh nghiệp tại Việt Nam trong năm 2025 đạt 43,84 điểm, tương đương cấp độ 4/6 - cấp độ quản lý. Kết quả này tăng 4,12 điểm so với năm 2024 và cao hơn mức trung bình của 3 năm gần nhất.

Tỷ lệ doanh nghiệp đạt cấp độ cao (từ cấp 5 đến cấp 6) gần như tăng gấp đôi, cho thấy mặt bằng văn hóa doanh nghiệp được nâng lên đồng đều hơn, không chỉ tập trung ở một nhóm doanh nghiệp tiên phong.

Bên cạnh văn hóa doanh nghiệp nói chung, báo cáo còn đánh giá mức độ trưởng thành của văn hóa đổi mới sáng tạo thông qua bộ chỉ số IQ (Innovation Quotient), đạt 3,81/5 điểm - tương ứng mức trung bình khá trong bức tranh chung của doanh nghiệp Việt Nam.

Trong đó, nhóm “các giá trị văn hóa thúc đẩy đổi mới sáng tạo” đạt 3,92 điểm; doanh nghiệp đánh giá tích cực khả năng sẵn sàng học hỏi (4,02 điểm), tinh thần khởi nghiệp (3,89 điểm) và tính sáng tạo (3,84 điểm). Đây là 3 tiêu chí đạt điểm cao nhất trong tổng số 18 tiêu chí đo lường.

Báo cáo cũng ghi nhận sự chuyển biến trong việc đưa văn hóa vào thực tiễn vận hành. Có 26,94% doanh nghiệp đã áp dụng chuẩn hành vi vào hoạt động hằng ngày, tỷ lệ này tăng gấp đôi so với năm 2024. Ngoài ra, 52,67% doanh nghiệp có ghi chép và lưu truyền các câu chuyện nội bộ, trong khi 17,82% chưa quan tâm hình thức này.

Theo báo cáo, trong năm 2025, các doanh nghiệp cũng quan tâm nhiều hơn đến việc đo lường văn hóa. Tỷ lệ doanh nghiệp thực hiện đo lường văn hóa định kỳ tăng gần gấp đôi, đạt 29,31%. Ngược lại, tỷ lệ doanh nghiệp chưa từng đo lường giảm còn 27,13%. Những chuyển biến này cho thấy nhiều doanh nghiệp đã xem văn hóa như một “chỉ số sức khỏe tổ chức” cần theo dõi thường xuyên, tương tự như năng suất lao động, tài chính hay hiệu quả vận hành.

Dù mức độ quan tâm đến xây dựng văn hóa doanh nghiệp tăng lên, báo cáo cho thấy chỉ 45,54% doanh nghiệp duy trì ngân sách thường xuyên cho các hoạt động liên quan. Đồng thời, tỷ lệ doanh nghiệp gặp khó khăn khi xin ngân sách tăng 12,18% so với năm 2024.

Triển vọng năm 2026 cũng phản ánh xu hướng duy trì hơn là mở rộng, với khoảng 70% doanh nghiệp dự kiến giữ nguyên hoặc chưa có kế hoạch tăng ngân sách cho văn hóa và chỉ 20% dự định mở rộng đầu tư.

Hai rào cản lớn nhất là tâm lý ngại rủi ro và hạn chế trong đầu tư xây dựng năng lực. Hai tiêu chí “chấp nhận rủi ro” và “xây dựng năng lực” nằm trong nhóm thấp nhất, lần lượt đạt 3,72 và 3,75 điểm.

Hội thảo công bố báo cáo “Mức độ trưởng thành văn hóa doanh nghiệp và đổi mới sáng tạo 2025 & xu hướng 2026”. Ảnh: Hà Anh/Mekong ASEAN.

Phát biểu tại sự kiện, ông Lê Quang Vũ, CEO kiêm chuyên gia tư vấn văn hóa doanh nghiệp tại Blue C cho rằng, trở ngại lớn nhất của doanh nghiệp hiện nay không phải thiếu công cụ hay thiếu kiến thức, mà nằm ở cách làm. Dù có nhiều hỗ trợ từ công nghệ, đặc biệt là trí tuệ nhân tạo (AI) đến nguồn tri thức ngày càng phong phú để tham khảo và học hỏi. Tuy vậy, những nguồn lực này chỉ thật sự mang lại giá trị khi doanh nghiệp lựa chọn được một phương pháp tiếp cận đúng ngay từ điểm khởi đầu.

“Nếu không có cách làm rõ ràng, doanh nghiệp có thể tạo ra nhiều nội dung hấp dẫn, bắt kịp xu hướng và tưởng như thành công. Nhưng khi cần nhìn lại sau một năm, chúng ta sẽ lúng túng trước câu hỏi: Mình đang làm gì và những gì đã làm có thực sự hiệu quả hay không?,” ông Vũ nói.

Lãnh đạo của Blue C cho rằng doanh nghiệp cần bắt đầu bằng việc xác định rõ vị trí của mình trong hành trình phát triển, hiểu bản sắc cốt lõi, nhận diện điểm mạnh cần duy trì và điểm yếu cần khắc phục. “Chỉ khi trả lời được những câu hỏi đó, doanh nghiệp mới có thể xây dựng một chiến lược phù hợp với nguồn lực, môi trường cạnh tranh và đặc thù kinh doanh. Một cách làm bài bản, có hệ thống sẽ giúp doanh nghiệp đi đúng hướng và tạo ra bước tiến bền vững, thay vì chạy theo những xu hướng mang tính phong trào,” CEO Lê Quang Vũ chia sẻ.

4 xu hướng dẫn dắt văn hóa doanh nghiệp năm 2026

Báo cáo đồng thời nêu 4 xu hướng chủ đạo được dự báo sẽ dẫn dắt văn hóa doanh nghiệp trong năm 2026. Xu hướng đầu tiên là thúc đẩy học tập chủ động để đáp ứng tốc độ thay đổi nhanh của thị trường. Theo báo cáo, có khoảng 40,4% doanh nghiệp chú trọng xây dựng tổ chức học tập trong năm tới. Cùng với đó, Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF) dự báo 39% kỹ năng cốt lõi sẽ thay đổi trước năm 2030, trong khi 63% nhà tuyển dụng xem khoảng cách kỹ năng là rào cản lớn cho chuyển đổi kinh doanh. Để sẵn sàng trước biến động, nhân sự phải biết buông bỏ cái cũ và tiếp thu cái mới, thay vì chỉ tích lũy thêm kiến thức một cách thụ động.

Thứ hai, hình thành văn hóa đề cao chuẩn mực trong việc sử dụng AI. Năm 2026 được xem là giai đoạn doanh nghiệp chuyển từ “thử nghiệm AI” sang “chuẩn hóa AI”. Báo cáo mới nhất của KPMG chỉ ra 66% nhân viên dựa hoàn toàn vào đầu ra của AI mà không kiểm chứng thông tin, cho thấy sự lệ thuộc ngày càng gia tăng và đặt ra yêu cầu cấp thiết về nguyên tắc trách nhiệm, minh bạch và giải trình trong ứng dụng AI.

Thứ ba, cân bằng giữa ổn định và linh hoạt trong tổ chức. Trong khi 85% lãnh đạo tin rằng doanh nghiệp cần mô hình vận hành linh hoạt hơn để thích ứng với biến động, thì 75% người lao động lại mong muốn sự ổn định, và khoảng 2/3 cho biết họ cảm thấy choáng ngợp trước tốc độ thay đổi của công việc.

Thứ tư, đổi mới sáng tạo trở thành ý thức và thói quen trong văn hóa doanh nghiệp. Đổi mới không chỉ là chiến lược hay khẩu hiệu, mà phải trở thành nếp suy nghĩ và hành động thường xuyên trong tổ chức.

Để thích ứng với 4 xu hướng trên, báo cáo khuyến nghị doanh nghiệp triển khai đồng bộ 3 hướng hành động, gồm thiết lập hệ thống học tập linh hoạt và môi trường khuyến khích thử nghiệm; xây dựng bộ quy tắc sử dụng AI trong nội bộ và củng cố nền tảng cốt lõi song song với thiết kế cơ chế làm việc linh hoạt.

Hà Anh