Xây dựng cơ chế đột phá thu hút chuyên gia từ nước ngoài cho giáo dục Việt Nam

Cần chính sách đồng bộ, thực chất

Chiều 10/12, tại Hà Nội, Tiểu ban Phát triển nhân lực, Hội đồng Quốc gia Giáo dục và Phát triển nhân lực tổ chức phiên họp chủ đề: “Chính sách thu hút, sử dụng chuyên gia, nhà khoa học nước ngoài, người Việt Nam ở nước ngoài về giảng dạy, nghiên cứu và làm việc ở các cơ sở giáo dục nghề nghiệp (GDNN) và cơ sở giáo dục đại học (GDĐH) của Việt Nam”.

Phát biểu khai mạc, Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Văn Phúc, Trưởng Tiểu ban Phát triển nhân lực cho biết: Bộ Giáo dục và Đào tạo đang xây dựng dự thảo Đề án “Xây dựng cơ chế, chính sách đột phá để thu hút, sử dụng chuyên gia, nhà khoa học nước ngoài và người Việt Nam ở nước ngoài về giảng dạy, nghiên cứu và làm việc tại các cơ sở GDĐH và cơ sở GDNN của Việt Nam” (Đề án) trình Thủ tướng Chính phủ. Cuộc họp được tổ chức nhằm trao đổi, đóng góp để hoàn thiện Đề án.

Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Văn Phúc, Trưởng Tiểu ban Phát triển nhân lực chủ trì Phiên họp

Theo Thứ trưởng Nguyễn Văn Phúc, việc thu hút các chuyên gia, nhà khoa học nước ngoài, người Việt Nam ở nước ngoài rất quan trọng, góp phần nâng cao năng lực đội ngũ cho các cơ sở giáo dục để thực hiện mục tiêu phát triển giáo dục và đào tạo, cụ thể là GDĐH và GDNN theo tinh thần Nghị quyết số 71-NQ/TW ngày 22/8/2025 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo, Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Trình bày dự thảo Đề án, Cục trưởng Cục Hợp tác quốc tế, Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Thu Thủy cho rằng, trong quá trình phát triển, chúng ta đã nhìn ra việc thiếu hụt tài năng đỉnh cao trong nhiều lĩnh vực, trong đó có giáo dục - đào tạo; nguy cơ “chảy máu chất xám” ngày càng cao; cơ chế chính sách chưa đủ mạnh và thông thoáng để các cơ sở giáo dục thu hút chuyên gia, nhà khoa học nước ngoài, người Việt Nam ở nước ngoài về giảng dạy, nghiên cứu và làm việc.

Giáo dục và đào tạo Việt Nam đang đứng trước yêu cầu phát triển nhanh, bền vững và hội nhập quốc tế. Việc thu hút và sử dụng hiệu quả đội ngũ chuyên gia, nhà khoa học nước ngoài và người Việt Nam ở nước ngoài có vai trò quyết định trong nâng cao chất lượng giáo dục, phát triển nghiên cứu, đổi mới sáng tạo và xây dựng đội ngũ nhân lực chất lượng cao.

Cục trưởng Cục Hợp tác quốc tế, Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Thu Thủy trình bày dự thảo Đề án

Đề án được xây dựng với mục tiêu cốt lõi là tạo ra các cơ chế, chính sách thực sự đột phá và vượt trội nhằm tạo nền tảng chính sách đồng bộ, thực chất để thu hút và giữ chân hiệu quả các chuyên gia, nhà khoa học nước ngoài và người Việt Nam ở nước ngoài về giảng dạy, nghiên cứu, làm việc tại các cơ sở giáo dục Việt Nam.

Theo đó, các chuyên gia, nhà khoa học là người nước ngoài và người Việt Nam ở nước ngoài được tuyển dụng làm việc tại các cơ sở giáo dục, nghiên cứu tại Việt Nam được hưởng các cơ chế, chính sách ưu đãi theo quy định của pháp luật hiện hành; công nhận tương đương chức danh Giáo sư/Phó giáo sư nếu đã giữ chức danh này tại một cơ sở giáo dục, nghiên cứu khoa học ở nước ngoài theo quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo.

Bên cạnh đó là chính sách riêng đối với từng nhóm đối tượng về tài chính và thu nhập; vị trí việc làm và chức danh quản lý chuyên môn; hỗ trợ thuê hoặc cấp nhà ở/ căn hộ, các hỗ trợ, ưu đãi khác theo thỏa thuận của đơn vị sử dụng…

Các nhiệm vụ, giải pháp cũng được đặt ra, gồm: hoàn thiện thể chế, cơ chế chính sách đột phá nhằm thu hút và sử dụng hiệu quả giảng viên, nhà khoa học nước ngoài, người Việt Nam ở nước ngoài trong các cơ sở giáo dục Việt Nam. Xây dựng mạng lưới kết nối giảng viên, nhà khoa học nước ngoài và người Việt Nam ở nước ngoài. Tăng cường truyền thông, quảng bá hình ảnh Việt Nam là điểm đến học thuật, nghiên cứu có uy tín. Huy động, đa dạng hóa nguồn lực. Tăng cường giám sát, đánh giá, sơ kết và nhân rộng...

Tạo sự chuyển giao công nghệ và tri thức hiệu quả

Tại cuộc họp, góp ý hoàn thiện Đề án, với thực tiễn thu hút chuyên gia quốc tế trong GDĐH, đại diện trường Đại học Bách khoa - ĐHQG TP. Hồ Chí Minh kiến nghị ban hành chính sách ưu đãi đặc thù, cụ thể, ban hành biểu thuế suất ưu đãi đặc thù về thuế thu nhập cá nhân dành riêng cho đối tượng chuyên gia, nhà khoa học nước ngoài và người Việt Nam ở nước ngoài thuộc các lĩnh vực ưu tiên chiến lược. Cho phép áp dụng cơ chế tài chính linh hoạt và tự chủ cao với cơ sở giáo dục đại học; xây dựng hệ sinh thái hỗ trợ toàn diện…

Các đại biểu góp ý tạo môi trường làm việc hấp dẫn, xây dựng hệ sinh thái hỗ trợ toàn diện cho chuyên gia nước ngoài

Các đại biểu cũng góp ý, bên cạnh tài chính và thu nhập, cần tập trung nguồn lực đầu tư cho một số trường trọng điểm, xây dựng các hub, trung tâm và phòng thí nghiệm hiện đại, tạo ra môi trường làm việc hấp dẫn. Mục tiêu là tạo ra thành tựu khoa học cụ thể có giá trị do đội ngũ này dẫn dắt.

Về tính khả thi và bền vững của Đề án, các đại biểu nhấn mạnh rằng chính sách thu hút chuyên gia, nhà khoa học từ nước ngoài phải đi cùng với củng cố nguồn lực trong nước, từ đó tạo ra sự chuyển giao công nghệ và tri thức hiệu quả.

Quang cảnh cuộc họp

Để bảo đảm tính cạnh tranh lành mạnh và tránh phụ thuộc lâu dài vào chuyên gia nước ngoài, một số ý kiến cho rằng, cần bảo đảm đối xử bình đẳng giữa chuyên gia trong nước và nước ngoài, dựa trên kết quả đầu ra. Tập trung thu hút chuyên gia có trình độ cao trong một số lĩnh vực mà chuyên gia trong nước chưa đáp ứng được. Các đại biểu cũng đề xuất bổ sung cơ chế trao đổi chuyên gia có thời hạn giữa các nước, thực hiện các nhiệm vụ cụ thể.

Khác biệt cơ bản GDĐH với đội ngũ chuyên gia, nhà khoa học có học hàm, học vị, GDNN lại ưu tiên đội ngũ có tay nghề và kinh nghiệm thực tiễn cao. Do đó, các đại biểu góp ý, Đề án cần có quy định phù hợp và linh hoạt để mở rộng đối tượng thu hút, bao gồm cả chuyên gia từ các doanh nghiệp có khả năng tư vấn, giảng dạy các ngành nghề công nghệ cao theo nhu cầu thị trường.

Bên cạnh cơ chế chính sách, nguồn lực thực hiện Đề án cũng là vấn đề được quan tâm. Việc triển khai các chính sách, ưu đãi đột phá đòi hỏi sự cam kết về ngân sách và khả năng huy động, đa dạng hóa các nguồn lực một cách hiệu quả và bền vững...

Ngọc Phương