Xử lý căn cơ, tận gốc

TS.KTS Đào Ngọc Nghiêm, Phó Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam cho rằng, khi đẩy nhanh điều chỉnh quy hoạch chung, phát triển đô thị đa trung tâm và giao thông công cộng, Hà Nội mới có thể xử lý tận gốc tình trạng ùn tắc giao thông kéo dài.

TS.KTS Đào Ngọc Nghiêm.

- Giải quyết ùn tắc giao thông đang là một trong những vấn đề cấp bách của Hà Nội. Thành phố đã triển khai nhiều giải pháp xử lý song ùn tắc giao thông vẫn là thách thức. Theo ông nguyên nhân là do đâu?

- Trước hết cần nhìn nhận từ góc độ quy hoạch. Các quy hoạch đô thị từ năm 1998 đến nay đều khẳng định, đô thị Hà Nội cần tối thiểu 20 - 25% diện tích đất dành cho giao thông. Tuy nhiên, trên thực tế, việc mở đường và phát triển hạ tầng giao thông diễn ra quá chậm, đến nay mới chỉ đạt khoảng 12 - 13% chỉ tiêu đặt ra. Đây là một trong những nguyên nhân căn bản dẫn tới tình trạng ùn tắc giao thông kéo dài.

Bên cạnh đó, hệ thống bến bãi đỗ xe cũng không đáp ứng được yêu cầu. Theo quy chuẩn, các đô thị lớn cần có hệ thống giao thông tĩnh đồng bộ, song tại Hà Nội, các bãi đỗ xe hiện mới chỉ đáp ứng khoảng 8 - 10% nhu cầu đỗ xe trên toàn thành phố. Việc thiếu hụt nghiêm trọng không gian đỗ xe đã khiến lòng đường, vỉa hè bị sử dụng sai mục đích, gây cản trở giao thông và làm gia tăng nguy cơ ùn tắc.

Trong khi hạ tầng giao thông phát triển chậm, phương tiện giao thông cá nhân lại gia tăng rất nhanh, gồm cả xe máy và ô tô. Hiện nay, toàn thành phố có khoảng 9,3 triệu phương tiện cơ giới đường bộ các loại. Tốc độ gia tăng phương tiện hằng năm khoảng 4 - 5%, có năm lên tới 10%, vượt xa khả năng đáp ứng của hạ tầng giao thông. Các giải pháp nhằm hạn chế phương tiện cá nhân, như kiểm định khí thải, thu phí xe vào nội đô, dù đã được nghiên cứu và đề cập từ lâu nhưng đến nay vẫn chưa thể triển khai trên thực tế.

Đáng chú ý, vận tải hành khách công cộng, trụ cột trong việc giảm áp lực cho giao thông đô thị, hiện mới chỉ đáp ứng khoảng 19,5% nhu cầu đi lại, thấp hơn nhiều so với chỉ tiêu quy hoạch từ 30 - 55%. Điều này cho thấy giao thông công cộng chưa thực sự trở thành lựa chọn ưu tiên của người dân.

- Vậy từ góc độ chuyên gia, ông thấy thế nào?

- Ngoài ra, tình trạng ùn tắc kéo dài còn xuất phát từ những hạn chế trong công tác quản lý giao thông, trật tự xây dựng, quản lý lòng đường, vỉa hè. Các giải pháp tổ chức giao thông chưa được đổi mới mạnh mẽ. Nhiều năm qua, thành phố chủ yếu tập trung vào điều chỉnh đèn tín hiệu, trong khi các giải pháp tổng thể và dài hạn chưa phát huy hiệu quả. Ngay cả lĩnh vực đỗ xe cũng liên tục triển khai các chính sách thí điểm, song chưa tạo được chuyển biến rõ nét.

Từ những nguyên nhân trên, để giảm ùn tắc giao thông, Hà Nội cần đẩy nhanh tiến độ xây dựng hệ thống hạ tầng giao thông, bao gồm phát triển mạng lưới đường bộ, giao thông tĩnh, các bãi đỗ xe thông minh, bãi đỗ xe ngầm. Đồng thời, thành phố phải chú trọng giảm dần phương tiện giao thông cá nhân thông qua việc tăng cường năng lực và sức hấp dẫn của giao thông công cộng, như mở rộng mạng lưới xe buýt, đẩy nhanh tiến độ các tuyến đường sắt đô thị. Bên cạnh đó, công tác tuyên truyền, vận động cũng rất quan trọng, giúp người dân nhận thức rõ tác động xã hội của việc sử dụng phương tiện cá nhân và từng bước hình thành thói quen sử dụng giao thông công cộng.

Nhiều điểm ùn tắc giao thông mới phát sinh, nhất là trong giờ cao điểm. Ảnh: Lê Khánh

- Một trong những cơ sở để điều chỉnh lại cơ cấu phương tiện giao thông cá nhân liên quan đến quy hoạch và phân bố dân cư đã được xác định trong Luật Thủ đô (sửa đổi) và các quy hoạch của Hà Nội. Về giải pháp này, ông có thể đưa ra các lưu ý cụ thể hơn?

- Hà Nội đang đồng thời triển khai Quy hoạch Thủ đô Hà Nội thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 và Điều chỉnh Quy hoạch chung Thủ đô Hà Nội đến năm 2045, tầm nhìn đến năm 2065, đồng bộ với Luật Thủ đô (sửa đổi). Theo 2 đồ án, Hà Nội tiếp tục thực hiện mô hình chùm đô thị, cấu trúc đa trung tâm. Định hướng này sẽ giúp phân bổ dân số tốt hơn. Ví dụ nếu chúng ta phát triển tốt đô thị Hòa Lạc hiện nay thì nơi đây có thể dung nạp tới 1,4 triệu dân. Vấn đề đặt ra là thành phố cần có các cơ chế, chính sách ưu đãi đủ mạnh để thu hút người dân, như chính sách về nhà ở, hỗ trợ khởi nghiệp, phát triển hạ tầng giao thông kết nối thuận tiện với trung tâm.

Bên cạnh đó, việc phân bố dân cư hợp lý cũng gắn liền với yêu cầu đẩy mạnh phát triển nhà ở xã hội và cải tạo, xây dựng lại các khu chung cư cũ. Có những khu vực cần hạn chế gia tăng dân số, điển hình là khu phố cổ. Để thực hiện giãn dân phố cổ một cách hiệu quả, thành phố cần bảo đảm nơi ở mới có điều kiện sống tốt hơn, đồng thời có các giải pháp đồng bộ như ưu tiên bố trí mặt bằng kinh doanh, trung tâm dịch vụ, tạo việc làm ổn định để người dân yên tâm chuyển đến nơi ở mới.

- Thủ tướng Chính phủ vừa có Công văn số 1531/TTg-CN ngày 28-11-2025 về việc rà soát, điều chỉnh các quy hoạch của thành phố Hà Nội. Theo đó, một trong những yêu cầu đặt ra là quy hoạch mạng lưới giao thông đô thị đa phương thức bảo đảm kết nối đồng bộ, thuận tiện giữa các phương thức vận tải, xử lý triệt để tình trạng ùn tắc giao thông. Theo ông, các quy hoạch hiện nay liên quan đến giao thông cần được rà soát, sửa đổi, bổ sung ra sao?

- Năm 2016, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Quy hoạch giao thông vận tải Thủ đô Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050. Ngoài ra, trong các đồ án quy hoạch chung, điều chỉnh quy hoạch chung luôn bao gồm quy hoạch chuyên ngành, trong đó có lĩnh vực giao thông. Do đó, nếu muốn điều chỉnh lại các quy hoạch giao thông thì cần căn cứ vào điều chỉnh quy hoạch chung.

Hà Nội vừa thành lập và ban hành quy chế hoạt động của Ban Chỉ đạo rà soát, nghiên cứu lập Quy hoạch tổng thể Thủ đô với tầm nhìn 100 năm. Ban Chỉ đạo có nhiệm vụ chỉ đạo rà soát, nghiên cứu lập Quy hoạch tổng thể Thủ đô đảm bảo đồng bộ, xuyên suốt đồng thời với việc triển khai, thực hiện Quy hoạch Thủ đô và Điều chỉnh quy hoạch chung Thủ đô đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.

Đây là công việc cần được tiến hành nhanh chóng, khẩn trương để thống nhất các giải pháp ý tưởng phát triển mới của Thủ đô, đặc biệt là giải pháp giải quyết các vấn đề tồn tại như tắc nghẽn giao thông; ưu tiên triển khai các chương trình, đề án, dự án lớn phù hợp với mục tiêu phát triển của Hà Nội trong bối cảnh mới.

Việc thực hiện công việc này chắc chắn sẽ gặp không ít khó khăn, vướng mắc do quy định pháp luật liên quan đến quy hoạch đang thay đổi rất nhiều. Đặc biệt là có tới 39 quy hoạch quốc gia hiện chưa hoàn thiện mà nguyên tắc của quy hoạch phải là từ trên xuống. Thành phố cần tập trung đẩy nhanh công tác điều chỉnh quy hoạch chung, trên cơ sở đó hoàn thiện quy hoạch các khu vực phường, xã, quy hoạch chuyên ngành, tạo cơ sở cho việc giải quyết bài toán ùn tắc giao thông một cách căn cơ, bền vững.

- Trân trọng cảm ơn ông!

Bảo Hân