A Lưới: Dệt Zèng giúp phụ nữ Tà Ôi thoát nghèo

Nghề dệt Zèng là nghề truyền thống có từ lâu đời của người dân tộc Tà Ôi.

Thoát nghèo sau 3 năm dệt Zèng

Nghề dệt Zèng là nghề truyền thống có từ lâu đời của người dân tộc Tà Ôi (huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế). Trải qua hàng trăm năm, nghề dệt Zèng được người dân địa phương gìn giữ và lưu truyền, họ tự tìm kiếm nguyên liệu và thiết kế mới để dệt nên những tấm Zèng đa màu sắc với hoa văn họa tiết độc đáo, đường nét tinh xảo.

Nghệ nhân Mai Thị Hợp, Giám đốc Hợp tác xã (HTX) Thổ cẩm xanh Azakooh (thị trấn A Lưới, huyện A Lưới) cho biết, để làm ra loại Zèng bền đẹp, có họa tiết, hoa văn tinh tế những thợ dệt phải trải qua nhiều công đoạn công phu, cầu kỳ. Khung dệt của người Tà Ôi được làm bằng khung tre hoặc gỗ, đơn giản và gọn nhẹ. Nhờ vậy phụ nữ Tà Ôi có thể mang bộ khung dệt tới bất cứ đâu và dệt bất cứ khi nào thấy thuận tiện.

Nghệ nhân Mai Thị Hợp hướng dẫn thành viên dệt Zèng

Nét độc đáo của Zèng là kỹ thuật dệt đan cài các hạt cườm vào sợi để tạo hoa văn trên vải, khác với hoa văn được tạo bằng chỉ màu. Đây là kỹ thuật dệt truyền thống độc đáo và duy nhất trong hệ thống nghề dệt thổ cẩm tại Việt Nam. Từ tấm Zèng có thể sáng tạo ra các sản phẩm áo dài truyền thống, cách tân, túi xách, khăn quàng cổ, cà vạt và rất nhiều các sản phẩm làm quà lưu niệm.

Các sản phẩm của HTX Thổ cẩm xanh AzaKooh ngày càng phong phú, màu sắc, không chỉ mang nét hoa văn truyền thống mà tạo ra nét hoa văn hiện đại phù hợp với sự sáng tạo của các nghệ nhân và thị hiếu của khách hàng.

HTX Thổ cẩm xanh Azakooh được thành lập từ năm 2015, với chỉ 15 thành viên. Trải qua 8 năm hoạt động, đến nay HTX đã có gần 100 thành viên, chủ yếu là người đồng bào Tà Ôi. Thành viên trẻ tuổi nhất năm nay mới 17 tuổi, còn người cao tuổi nhất 78 tuổi.

HTX Thổ cẩm xanh Azakooh đã giúp nhiều phụ nữ có thêm thu nhập, thoát nghèo

"Thu nhập tùy vào sản phẩm của mỗi nghệ nhân làm ra. Người nào làm liên tục thì cũng có mức thu nhập tốt, còn người nào làm tranh thì chỉ được khoảng 2 – 3 triệu đồng/tháng. Đa số ở đây mọi người chỉ làm tranh thủ vì họ còn phải làm nương, chỉ khi nào rảnh rỗi mới ngồi dệt", bà Hợp cho hay.

Những người mới đi học dệt Zèng thường bắt đầu bằng việc cuốn len

Chị Ra Pát Thị Lăm (42 tuổi, thị trấn A Lưới) cho biết, gia đình chị từng có quãng thời gian 10 năm là hộ nghèo. 2 vợ chồng quanh năm chỉ đi làm nông. Năm 2017, chị bắt đầu bén duyên với nghề dệt Zèng và chỉ 3 năm sau, gia đình chị đã không còn là hộ nghèo nữa vì đã có thu nhập ổn định.

"Hồi mới đi làm, chỉ được vài trăm nghìn tiền công mỗi tháng. Nhưng từ tháng thứ 3 trở đi, tôi bắt đầu quen việc, làm thành thạo các công đoạn kỹ thuật cao. Từ đó mà công cũng cao hơn những người mới tập làm. Hiện tại mỗi tháng tôi thu nhập khoảng 5,5 triệu đồng từ dệt Zèng", chị Lăm chia sẻ.

Dệt Zèng từng sang trời Âu

Bà Hợp cho biết, mỗi tấm vải Zèng bán ra ngoài thị trường có giá từ 300.000 - 600.000 đồng, có loại làm cầu kỳ, đính cườm và khổ rộng có giá lên tới 3 triệu đồng. Ngoài cung cấp cho các thị trường truyền thống như huyện miền núi Nam Ðông (Thừa Thiên Huế), huyện Ðông Giang, Tây Giang (Quảng Nam), Hướng Hóa, Ðakrông (Quảng Trị)... sản phẩm Zèng của A Lưới đã được xuất khẩu thường xuyên sang các nước lân cận như: Thái Lan, Lào, Nhật Bản…

"Từ năm 2016 đến trước khi có dịch Covid-19, sản phẩm dệt Zèng thường xuyên được đặt hàng từ các nước như: Pháp, Thụy Sỹ… Sau dịch Covid-19, các mối này cũng không còn đặt hàng nữa. Làm theo đơn đặt hàng, đòi hỏi người thợ dệt Zèng phải có tay nghề cao (người có kinh nghiệm 10 năm trở lên) đồng thời phải có sự sáng tạo và đổi mới. Để đảm bảo chất lượng sản phẩm Zèng, HTX được chia thành nhiều bộ phận chuyên môn, ngoài thợ dệt còn có các bộ phận phụ trách về kỹ thuật", bà Hợp cho hay.

Mỗi tấm vải Zèng như thế này có giá khoảng 500.000 đồng.

Bà Lê Thị Quỳnh Tường, Chủ tịch Hội LHPN huyện A Lưới, cho biết, trước đây phụ nữ Tà Ôi dệt Zèng chỉ để tự cung tự cấp, ngề dệt Zèng có thời điểm đứng trước nguy cơ mai một. Nhưng với những nỗ lực của chính quyền địa phương và các nghệ nhân có tay nghề, công tác trao truyền nghề đã được thực hiện bài bản, góp phần lưu giữ, bảo tồn và phát triển dệt Zèng. Hiện nay, tại huyện A Lưới, nguồn nhân lực có tay nghề về dệt Zèng rất lớn, đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng trong nước.

Nguyễn Long