Cách tiếp cận mới tạo kỳ vọng mới

Hội nghị toàn quốc tổng kết Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số . (Ảnh: Trần Hải)

Thực tiễn triển khai đạt nhiều kết quả quan trọng nhưng cũng bộc lộ không ít hạn chế, đặt ra yêu cầu phải đổi mới cách tiếp cận.

Điều đó được thể hiện rõ qua quyết định tích hợp ba chương trình mục tiêu quốc gia trong giai đoạn 2026-2035 vừa được Quốc hội thông qua.

Báo cáo của Ban chỉ đạo Trung ương các chương trình mục tiêu quốc gia giai đoạn 2021-2030 cho thấy: Sau 5 năm thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2025 (gọi tắt là Chương trình) có 6/9 nhóm nhiệm vụ cơ bản đạt hoặc vượt kế hoạch đề ra. Trong đó, mục tiêu về tỷ lệ giảm nghèo vùng đồng bào dân tộc thiểu số đạt bình quân 3,4%, vượt dự kiến chương trình là 3,2%; thu nhập bình quân của người đạt bình quân 43,4 triệu đồng, tăng 3,1 lần so với năm 2020; nhóm mục tiêu về giáo dục, lao động trong độ tuổi được đào tạo nghề phù hợp với nhu cầu, điều kiện đạt bình quân 54,8%, vượt mục tiêu chương trình là 50%…

Hệ thống hạ tầng thiết yếu ở vùng sâu, vùng xa, vùng đặc biệt khó khăn được đầu tư đồng bộ hơn. Công tác bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa các dân tộc cũng được chú trọng, gắn với du lịch cộng đồng, mở ra hướng sinh kế mới cho người dân.

Tại hội nghị tổng kết Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2025, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính nhấn mạnh: Việc triển khai Chương trình không chỉ là trách nhiệm, nghĩa vụ, mà còn là “mệnh lệnh từ trái tim”, mang tính nhân văn cao cả. Thủ tướng cũng chỉ rõ, kết quả chưa đồng đều giữa các vùng, các địa phương, đời sống của một bộ phận đồng bào vẫn còn nhiều khó khăn. Việc thực hiện Chương trình còn manh mún, chia cắt, thiếu đồng bộ, gắn kết, trọng tâm, trọng điểm, đòi hỏi phải có cách tiếp cận toàn dân, toàn diện...

Thảo luận tại kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, nhiều đại biểu đã chỉ rõ những “điểm nghẽn” trong triển khai các chương trình mục tiêu quốc gia. Đại biểu Lê Thị Thanh Lam (Đoàn TP Cần Thơ) cho rằng, dù Chương trình xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo bền vững đạt, vượt nhiều chỉ tiêu, nhưng Chương trình phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi vẫn còn một số mục tiêu chưa hoàn thành, nhất là về hạ tầng xã hội và đưa thôn, bản ra khỏi địa bàn đặc biệt khó khăn. Nguyên nhân là nguồn nhân lực phân tán, nhiệm vụ trùng lặp, trong khi tỷ lệ vốn đối ứng của nhiều địa phương quá cao, vượt khả năng cân đối.

Cùng quan điểm, đại biểu Lò Thị Luyến (Đoàn Điện Biên) nhấn mạnh, với các địa phương đặc biệt khó khăn, việc áp dụng cơ chế đối ứng cứng nhắc sẽ làm giảm tính khả thi của chương trình; do đó cần giảm, thậm chí miễn yêu cầu vốn đối ứng đối với những địa phương nhận hỗ trợ ngân sách Trung ương ở mức cao, đồng thời không bắt buộc lồng ghép nguồn vốn giữa các chương trình mục tiêu quốc gia.

Một hạn chế khác là sự chênh lệch về hiệu quả giữa các địa phương: nơi có điều kiện thuận lợi hơn, năng lực cán bộ tốt hơn thường triển khai nhanh và hiệu quả, trong khi các địa bàn khó khăn hơn lại chậm chuyển biến.

Từ tổng kết thực tiễn giai đoạn 2021-2025, ngày 11/12/2025, Quốc hội thông qua Nghị quyết số 257/2025/QH15 phê duyệt chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững và phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2026-2030, quyết định tích hợp ba chương trình mục tiêu quốc gia thành một chương trình thống nhất cho giai đoạn 2026-2035.

Có thể thấy, việc tích hợp nhằm tăng cường đầu tư, tập trung nguồn lực mạnh hơn cho những vùng khó khăn nhất; đồng thời đổi mới tư duy từ quản lý chương trình sang phục vụ phát triển, lấy người dân làm trung tâm, vừa là chủ thể, vừa là mục tiêu của chính sách có thể tạo ra những chuyển biến căn bản, tháo gỡ các điểm nghẽn hiện nay thông qua đồng bộ hóa mục tiêu, giải pháp, khắc phục trùng lặp, chồng chéo, giúp địa phương dễ triển khai, theo dõi và đánh giá hiệu quả.

NHẬT ANH