Cầu nối cộng đồng và bảo tồn di sản văn hóa Khmer

Giải Đua ghe Ngo TP Cần Thơ năm 2025 diễn ra trên sông Maspéro

Góp phần gìn giữ di sản văn hóa Khmer

Tại Cần Thơ, Giải Đua ghe Ngo năm 2025 diễn ra trên sông Maspéro những ngày đầu tháng 11 với quy mô lớn, thu hút 61 đội nam, nữ tranh tài. Không khí lễ hội vô cùng sôi động trong tiếng trống thúc giục và những tiếng reo hò cổ vũ của hàng nghìn khán giả hai bờ sông. Phó Chủ tịch UBND TP Cần Thơ, ông Nguyễn Văn Khởi, nhấn mạnh: Đây là hoạt động văn hóa - thể thao quan trọng trong bối cảnh TP đang nỗ lực xây dựng đô thị văn minh, hiện đại, chú trọng bảo tồn giá trị văn hóa của cộng đồng Khmer. TP đã duy trì các lớp học tiếng, chữ Khmer tại nhiều chùa Nam Tông; phục dựng và biểu diễn các loại hình nghệ thuật truyền thống như Dù Kê, Rô Băm, nhạc Ngũ Âm, múa Rom Vong… nhằm bảo đảm sự tiếp nối văn hóa trong cộng đồng và tạo sức lan tỏa trong đời sống hiện đại. Giải đua năm nay tiếp tục khẳng định vai trò của Cần Thơ trong việc gìn giữ di sản văn hóa Khmer, đồng thời thúc đẩy du lịch và tạo điểm nhấn thu hút du khách đến vùng Đồng bằng sông Cửu Long.

Không khí náo nức cũng lan tỏa tại An Giang. Vào ngày 5-6.11, tại bờ sông Cái Lớn (xã Gò Quao), Giải Đua ghe Ngo trong khuôn khổ Ngày hội Văn hóa, Thể thao và Du lịch đồng bào Khmer tỉnh An Giang lần thứ XVII năm 2025 thu hút tới 4.000 vận động viên tham gia.

Ông Lê Trung Hồ - Phó Chủ tịch UBND tỉnh An Giang, Trưởng ban Tổ chức cho biết: Ngày hội mang ý nghĩa thiết thực trong công tác bảo tồn văn hóa, chăm lo đời sống tinh thần cho đồng bào và củng cố khối đại đoàn kết dân tộc. Thông qua các hoạt động sôi nổi, Ngày hội tạo cơ hội giao lưu giữa cộng đồng trong và ngoài tỉnh, đồng thời quảng bá rộng rãi giá trị văn hóa Khmer đến bạn bè cả nước. Sự kiện năm nay thu hút khoảng 200.000-250.000 lượt người tham dự, góp phần thúc đẩy phong trào rèn luyện thể thao và gìn giữ nét đẹp truyền thống của địa phương.

Cùng thời điểm, Vĩnh Long cũng không kém phần sôi nổi với Giải Đua ghe Ngo tranh cúp 620 Châu Thới năm 2025 diễn ra trên sông Long Bình (phường Long Đức và Hòa Thuận). Giải thu hút gần 1.000 vận động viên từ nhiều địa phương trong tỉnh như Cầu Ngang, Châu Thành, Trà Cú, Bình Phú, Ngãi Tứ, Ngũ Lạc… Phó Giám đốc Sở VHTTDL tỉnh Vĩnh Long Cao Quốc Dũng cho biết: Đua ghe Ngo là hoạt động thể thao - văn hóa tiêu biểu của đồng bào Khmer, được tỉnh duy trì thường niên vào dịp Ok Om Bok để phục vụ cộng đồng và thu hút du khách.

Năm nay, giải có tổng giá trị giải thưởng rất cao, thể hiện sự quan tâm của tỉnh đối với môn thể thao truyền thống này. Đội vô địch cự ly 1.000m nam nhận 200 triệu đồng; hạng Nhất hai nội dung 800m nam và 800m nam - nữ phối hợp nhận 60 triệu đồng; hạng Nhì cự ly 1.000m nam được thưởng 80 triệu đồng, các cự ly 800m nam và 800m nam - nữ 40 triệu đồng; hạng Ba cự ly 1.000m nam 60 triệu đồng, hai nội dung còn lại 20 triệu đồng…

Không khí lễ hội vô cùng sôi động trong tiếng trống thúc giục và những tiếng reo hò cổ vũ của hàng nghìn khán giả hai bờ sông

Giá trị văn hóa của đua ghe Ngo trong đời sống đồng bào Khmer

Ghe Ngo là biểu tượng văn hóa đặc trưng của người Khmer Nam Bộ, gắn liền với lịch sử hình thành cộng đồng và môi trường sông nước vùng hạ lưu Mekong. Gắn liền với chiếc ghe là lễ hội đua ghe Ngo - hoạt động dân gian đã trở thành nét sinh hoạt tín ngưỡng - văn hóa quan trọng của đồng bào.

Trong lễ hội Ok Om Bok, phần lễ thể hiện ước vọng cầu mùa, cầu sức khỏe, cầu cho phum sóc bình an, mùa màng thuận lợi thông qua nghi thức cúng Mặt Trăng - vị thần bảo trợ thời tiết và nông nghiệp; còn phần hội là cuộc đua ghe Ngo, tạo không khí náo nức, vui tươi và phản ánh khát vọng về cuộc sống ấm no cùng sự gắn kết cộng đồng. Nhiều trò chơi dân gian đi kèm làm nổi bật mối liên hệ của lễ hội với môi trường tự nhiên và đời sống xã hội của đồng bào.

Với người Khmer, ai cũng ít nhất một lần tham gia lễ hội, dù là vận động viên, hậu cần hay người cổ vũ. Lễ hội mang tính phổ biến rộng rãi, được cộng đồng tự giác bảo tồn và truyền lại từ đời này qua đời khác. Qua nhiều thế hệ, đua ghe Ngo trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống tinh thần, đề cao tính tập thể, tính kỷ luật, sức bền, sự dẻo dai và ý chí vượt khó. Đây cũng là môi trường nuôi dưỡng tình đoàn kết, niềm tự hào dân tộc và ý thức phấn đấu trước những khó khăn, thách thức.

Lễ hội Ok Om Bok và đua ghe Ngo giữ vai trò quan trọng trong văn hóa Khmer từ lúc con người sinh ra cho đến khi trưởng thành, già đi. Đua ghe Ngo góp phần tạo dựng sản phẩm du lịch độc đáo cho Sóc Trăng và nhiều địa phương Nam Bộ. Mỗi năm, lễ hội thu hút hàng vạn người dân, du khách và nhà nghiên cứu đến tham quan, cổ vũ. Nhờ đó, các dịch vụ ăn uống, lưu trú, giao thương địa phương phát triển, tạo thêm thu nhập cho người dân.

Đồng bằng sông Cửu Long có khoảng 1,3 triệu đồng bào Khmer sinh sống, phong trào đua ghe Ngo được bảo tồn và phát triển mạnh mẽ tại các tỉnh như Cà Mau, Bạc Liêu, Trà Vinh, Hậu Giang, Kiên Giang, Cần Thơ, Vĩnh Long, Sóc Trăng. Môi trường văn hóa đặc thù và sự tham gia tích cực của cộng đồng giúp lễ hội duy trì bền vững đến nay.

Không chỉ mang giá trị tinh thần, lễ hội đua ghe Ngo còn tích hợp nhiều lớp văn hóa, lịch sử, tâm linh, phong tục nông nghiệp và nghệ thuật dân gian. Thông qua lễ hội, người Khmer bồi đắp tình yêu quê hương, gắn bó cộng đồng, hướng tới điều thiện và tránh xa cái xấu. Việc khai thác giá trị lễ hội gắn với du lịch đã làm phong phú thêm các sản phẩm văn hóa - du lịch, đồng thời gìn giữ bản sắc Khmer trong dòng chảy phát triển của vùng Đồng bằng sông Cửu Long.

THÙY TRANG; ảnh: PHẠM TRUNG