Cú sốc mới của ngành công nghiệp ô tô toàn cầu

Nguồn gốc mức thuế mới

Thuế quan mới của Tổng thống Trump dựa trên một cuộc điều tra an ninh quốc gia năm 2019 đối với hoạt động nhập khẩu ô tô được thực hiện trong nhiệm kỳ tổng thống đầu tiên của ông theo Mục 232 của Đạo luật Mở rộng Thương mại năm 1962.

Cổ phiếu hàng loạt hãng ô tô đã giảm sau tuyên bố mới của Nhà Trắng. Ảnh: Hoàng Linh

Trong quá trình điều tra, Bộ Thương mại Mỹ đánh giá, thị phần ngày càng tăng của ô tô nhập khẩu đang tác động tiêu cực đến an ninh quốc gia của xứ Cờ hoa khi làm xói mòn cơ sở công nghiệp của Mỹ và khả năng của các nhà sản xuất ô tô trong nước, nhất là năng lực của họ trong việc phát triển các công nghệ tiên tiến cho mục đích quân sự.

Tuy nhiên, ông chủ Nhà Trắng vào thời điểm đó đã chọn cách không áp đặt thuế quan, mà đàm phán với các đối tác thương mại để khắc phục những lo ngại này. Tới nay, Tổng thống Mỹ kết luận rằng các cuộc đàm phán đã thất bại và mối đe dọa an ninh từ hàng nhập khẩu đã trở nên tồi tệ hơn, và những sửa đổi đối với thỏa thuận thương mại giữa Mỹ, Mexico và Canada (USMCA) và Hiệp định thương mại Mỹ - Hàn Quốc (KORUS) đều không cải thiện vị thế của Mỹ trong thương mại ô tô.

Theo Nhà Trắng, mức thuế 25% sẽ bổ sung đối với xe thành phẩm nhập khẩu vào Mỹ từ ngày 3-4 (giờ Mỹ). Thuế áp dụng cho cả ô tô và xe tải được sản xuất tại các quốc gia có hiệp định thương mại tự do với Mỹ, bao gồm Canada, Mexico và Hàn Quốc, cũng như Nhật Bản và các nhà sản xuất ô tô của Liên minh châu Âu (EU) là Đức và Italia, cùng với Anh.

Mức thuế mới cũng áp dụng cho phụ tùng ô tô nhập khẩu vào Mỹ, với mức trần 25% bắt đầu không muộn hơn ngày 3-5-2025. Thuế tác động tới hầu hết các bộ phận ô tô quan trọng bao gồm động cơ, hộp số, bộ phận hệ thống truyền động và linh kiện điện.

Tác động đối với nền sản xuất ô tô Mỹ

Mức thuế 25% đối với ô tô nhập khẩu đem tới một số lợi ích cho nền kinh tế Mỹ, như bảo vệ nền sản xuất ô tô trong nước, cho phép các tên tuổi "cây nhà lá vườn" như Ford, GM, Chrysler (thuộc Stellantis) cạnh tranh tốt hơn trước xe nhập khẩu, qua đó thúc đẩy việc làm, công nghiệp phụ trợ, tăng tính tự chủ...

Lắp ráp xe Honda tại Mỹ. Ảnh: Honda

Thuế cao cũng giúp Mỹ giảm thâm hụt thương mại trước các đối tác lớn trong lĩnh vực ô tô, như Nhật Bản, Hàn Quốc, Đức, hay Canada. Nắm trong tay mức thuế cao "kịch trần" với ô tô, Mỹ cũng có một đòn bẩy lý tưởng cho việc đàm phán thương mại với các đối tác này.

Thuế cao còn khuyến khích các hãng xe nước ngoài muốn bán hàng tại Mỹ phải sản xuất tại chỗ, qua đó thúc đẩy đầu tư nước ngoài vào nền kinh tế Mỹ.

Cuối cùng, thuế mới đương nhiên giúp tăng thu ngân sách - có thể thêm hơn 100 tỷ USD mỗi năm theo dự báo của Thư ký Nhà Trắng Will Scharf. Điều này cho phép chính quyền Tổng thống Trump sẽ có thêm nguồn lực đầu tư vào cơ sở hạ tầng, giáo dục hoặc các lĩnh vực quan trọng khác.

Tuy nhiên, giới chuyên môn cũng cảnh báo về những nguy cơ từ chính sách mới, như khả năng Mỹ bị trả đũa từ các nước, các nhà sản xuất ô tô Mỹ mất thị trường xuất khẩu, chuỗi cung ứng ô tô tại Mỹ bị gián đoạn... Các chuyên gia thương mại và ô tô cũng cho rằng, thuế quan đơn phương có thể đã vi phạm Hiệp định thương mại Mỹ - Mexico - Canada và Hiệp định Thương mại tự do Mỹ - Hàn (KORUS).

Tác động lớn tới ngành công nghiệp ô tô toàn cầu

Mức thuế mới phủ bức tranh ảm đạm lên ngành công nghiệp ô tô toàn cầu. Thực tế, cổ phiếu của hầu hết các hãng giảm mạnh ngay sau tuyên bố của nhà lãnh đạo Mỹ.

Trong phiên giao dịch cùng ngày, cổ phiếu GM giảm 8%, cổ phiếu Ford và Stellantis (tập đoàn mẹ của Chrysler) giảm 4,5%. Hiện nay, nhiều mẫu xe của các hãng này tuy xuất xưởng ở Mỹ nhưng có phụ tùng sản xuất tại Canada và Mexico.

Tesla - hãng ô tô điện nổi bật của Mỹ - không ngoại lệ khi cổ phiếu giảm 3%, do sản xuất xe trong nước nhưng với phụ tùng nhập khẩu. Tương tự, cổ phiếu Toyota, Honda, Hyundai đều giảm khoảng 3%.

Tương quan các nước xuất khẩu ô tô tới Mỹ trong năm 2024. Ảnh: Hoàng Linh

Theo Autos Drive America (hiệp hội gồm Honda, Hyundai, Toyota và Volkwagen), thuế nhập khẩu mới cũng khiến việc sản xuất và kinh doanh ô tô tại Mỹ trở nên đắt đỏ hơn, một phần bởi ngành công nghiệp ô tô Mỹ phụ thuộc đáng kể vào linh kiện nhập khẩu.

"Các công ty đã đầu tư hàng trăm triệu, thậm chí hàng tỷ USD vào các nhà máy ở Canada và Mexico có thể thấy lợi nhuận giảm đáng kể trong vài quý tới, nếu không muốn nói là trong vài năm tới", nhà phân tích Sam Fiorani tại AutoForecast Solutions cho biết.

Autos Drive America nhấn mạnh, chi phí sản xuất tăng cũng có thể khiến các hãng xe cân nhắc việc cắt giảm sản xuất tại Mỹ, đồng nghĩa nhu cầu việc làm suy giảm. Điều này có thể đi ngược lại kỳ vọng của Washington. Một số dự báo cho rằng, thuế mới sẽ khiến sản lượng ô tô ở Bắc Mỹ giảm 20.000 xe mỗi ngày, tương đương khoảng 30% sản lượng thường kỳ.

Nhật Bản là một trong những nhà xuất khẩu ô tô lớn nhất vào Mỹ, chủ yếu là Toyota, Honda, Nissan, Mazda, Subaru. Ảnh: Toyota North Charlotte

Cox Automotive cho rằng, thuế quan mới sẽ tăng giá ô tô tại Mỹ thêm 3.000 USD cho một chiếc xe sản xuất tại chỗ, và khoảng 6.000 USD cho xe được sản xuất tại Canada hoặc Mexico không được miễn trừ. Điều này cản trở quyết định mua sắm, dẫn tới những lo lắng về doanh số tại thị trường Mỹ, trong bối cảnh gần 50% ô tô bán ra tại đây năm 2024 là xe nhập khẩu nguyên chiếc.

Giai đoạn này, Mỹ đã nhập 474 tỷ USD sản phẩm liên quan đến ô tô. Riêng giá trị nhập khẩu ô tô thành phẩm là 220 tỷ USD. Mexico, Nhật Bản, Hàn Quốc, Canada và Đức là nhà cung cấp lớn nhất.

Như vậy, có thể nhận định rằng, tăng thuế 25% tuy có thể bảo hộ ngành công nghiệp ô tô Mỹ trong ngắn hạn, nhưng tiềm ẩn nhiều tác động tiêu cực cần được tính toán kỹ.

(Tham khảo dữ liệu từ GlobalData, Autos Drive America)

Hoàng Linh