Điểm đặc biệt của tháp Chăm hơn nghìn năm tuổi

Tối 10/7, UBND tỉnh Khánh Hòa tổ chức lễ công bố và đón nhận bằng xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt Tháp Bà Ponagar, nằm bên dòng sông Cái, trên đồi Cù Lao, đường 2 tháng 4, phường Bắc Nha Trang. Đây là quần thể kiến trúc Chăm Pa lớn có hơn nghìn năm tuổi với kiến trúc được làm bằng gạch, trang trí nghệ thuật bằng chất liệu đá và gốm.

Công trình là quần thể tháp Chăm được xây từ thế kỷ 8 đến thế kỷ 13. Tương truyền, dưới vương triều Panduranga, tháp được xây dựng để thờ nữ thần Ponagar là Mẹ xứ sở của người Chăm. Tháp Bà Ponagar gắn bó với đời sống vật chất, tinh thần của người dân hàng trăm năm qua.

Khu đền tháp có vị trí đặc biệt quan trọng trong đời sống tín ngưỡng, tinh thần của dân tộc Chăm và người dân Khánh Hòa.

Năm 1653, khi người Việt đến cộng cư ở vùng đất dinh Thái Khang (nay là tỉnh Khánh Hòa) đã tiếp biến văn hóa Chăm và coi nữ thần Ponagar là vị Thánh Mẫu Thiên Y A Na trong đời sống văn hóa tinh thần của người Việt. Theo tương truyền, Thiên Y A Na Thánh Mẫu là vị tiên giáng trần, đã có công dạy người dân trồng lúa, dệt vải, nuôi tằm…

Khu Mandapa (tiền đình) có những hàng cột lớn xây bằng gạch nung, bao gồm 10 cột lớn phía trong và 12 cột nhỏ hình bát giác ở phía ngoài.

Trong đó, khu Mandapa có 4 hàng cột lớn xây bằng gạch nung, bao gồm 10 cột lớn phía trong và 12 cột nhỏ hình bát giác ở phía ngoài. Vị trí này được xây nhằm làm nhà chờ trước khi lên khu tháp làm lễ trong các dịp quan trọng của cộng đồng người Chăm Pa thời đó.

Khu đền tháp được xây dựng ở vị trí cao nhất của ngọn đồi Cù Lao, gồm 4 công trình, được xây theo kiểu Chăm, hoàn toàn bằng gạch. Lòng tháp rỗng tới đỉnh, cửa tháp quay về phía Đông. Mặt ngoài thân tháp có nhiều gờ, trụ.

Tháp Chính cao khoảng 23m, thờ nữ thần Ponagar - phần hồn của cụm tháp cổ. Tháp có 4 tầng và có các tượng thần hình thú bằng đá, ở 4 góc có 4 tháp nhỏ. Trên thân tháp còn có nhiều tượng, phù điêu bằng đất nung, trong đó có hình các tiên nữ, các linh vật, ngỗng, dê, voi…, trên cửa tháp có bức phù điêu thần Shiva.

Đặc biệt, tượng nữ thần Ponagar là một kiệt tác về điêu khắc Chăm Pa, là sự kết hợp hài hòa giữa kỹ thuật tượng tròn và chạm nổi.

Ba tháp còn lại gồm tháp Nam thờ thần Siva, một trong ba vị thần tối cao của Ấn Độ giáo, tháp Đông Nam thờ thần Skandha và tháp Tây Bắc thờ thần Ganesa, là hai con trai thần Siva. Trong quần thể kiến trúc còn giữ lại nhiều bia ký cổ nhất của người Chăm, ghi lại những lời ca ngợi Nữ thần Ponagar, liệt kê những cống phẩm để xây dựng tháp cùng với việc dâng cúng ruộng đất...

“Tôi từng đọc về văn hóa Chăm, nhưng đến tận nơi mới thấy được vẻ đẹp thực sự của Tháp Bà. Mỗi phiến gạch, mỗi cột trụ đều như kể lại một phần lịch sử đã bị quên lãng”, anh Đinh Hồng Quân (du khách đến từ Hà Nội) chia sẻ.

Thuyết minh viên đang giới thiệu về di tích Tháp Bà Ponagar khi đến tham quan

Trung tâm Bảo tồn di tích tỉnh cho biết, trung bình mỗi ngày di tích Tháp Bà Ponagar đón khoảng 4.000-5.000 du khách trong và ngoài nước đến tham quan.

Ngoài kiến trúc độc đáo, tháp Bà Ponagar còn trở thành trung tâm sinh hoạt tín ngưỡng của người dân khu vực Nam Trung Bộ và Tây Nguyên.

Hàng năm, ngày 20-23/3 âm lịch, nơi đây sẽ diễn ra lễ hội Tháp Bà Ponagar tưởng nhớ bà Thiên Y A Na. Hàng nghìn người ở khắp cả nước, đặc biệt là người Chăm mang nhiều lễ vật đổ về di tích này để dự lễ hội.

Tại đây còn có khu trưng bày. Người dân tới đây sẽ được chiêm ngưỡng kiến trúc cổ, tìm hiểu đời sống tâm linh, văn hóa của người Chăm xa xưa.

Bên cạnh tháp chính có tủ chứa nhiều bộ áo dài bằng vải lam được móc lên khung chuẩn bị sẵn để những người mặc đồ chưa chỉn chu có thể mượn mặc khi vào trong chánh điện.

“Dù là người nước ngoài, nhưng tôi cảm nhận được năng lượng rất đặc biệt ở nơi này. Kiến trúc và không khí rất khác với các đền tháp ở Ấn Độ, đặc biệt tôi cảm nhận có gì đó rất gần gũi”, nam du khách Hàn Quốc cho hay sau khi mặc áo dài vào chánh điện của Tháp Bà.

Xuân Ngọc