EU đẩy nhanh tiến trình chấm dứt phụ thuộc vào năng lượng Nga trước năm 2028

Động thái này được xem là bước đi chiến lược nhằm tăng cường độc lập về năng lượng cho Liên minh châu Âu (EU), đồng thời củng cố an ninh kinh tế và giảm thiểu rủi ro địa chính trị phát sinh từ sự lệ thuộc lâu dài vào nguồn cung từ Nga.

Chủ tịch EC Ursula von der Leyen nhấn mạnh châu Âu quyết tâm khép lại vĩnh viễn kỷ nguyên phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch Nga, hướng tới một hệ thống năng lượng xanh, bền vững và tự chủ hơn.

Toàn cảnh cơ sở lọc dầu ở giếng dầu Vankorskoye thuộc vùng Krasnoyarsk, Nga. Ảnh: Reuters/TTXVN

Đề xuất được đưa ra lần này là sự tiếp nối Lộ trình REPowerEU được cập nhật vào tháng Năm vừa qua, nhằm điều phối hành động của toàn EU trong việc từng bước giảm phụ thuộc vào năng lượng Nga theo cách thức hài hòa, đồng thuận và trên tinh thần đoàn kết nội khối. EC khẳng định khối hoàn toàn có khả năng loại bỏ dần khí đốt của Nga mà không gây xáo trộn lớn đến thị trường, nhờ hệ thống hạ tầng nhập khẩu ngày càng hiện đại, thị trường nội khối được kết nối chặt chẽ và sự sẵn có của các nguồn cung thay thế đáng tin cậy trên thị trường toàn cầu.
Theo nội dung đề xuất, các hợp đồng nhập khẩu khí đốt mới từ Nga sẽ bị cấm bắt đầu từ ngày 1/1/2026. Các hợp đồng ngắn hạn đang còn hiệu lực sẽ phải chấm dứt muộn nhất vào ngày 17/6/2026, trừ một số trường hợp đặc biệt có liên quan đến các quốc gia không giáp biển, vốn có thể tiếp tục thực hiện các hợp đồng dài hạn cho tới cuối năm 2027.

Từ thời điểm đó trở đi, tất cả hoạt động nhập khẩu khí đốt từ Nga, bao gồm cả qua đường ống và khí tự nhiên hóa lỏng (LNG), sẽ chấm dứt hoàn toàn. Ngoài ra, các dịch vụ tại cảng LNG dành cho các công ty Nga hoặc do Nga kiểm soát cũng sẽ bị cấm, nhằm bảo đảm công suất hạ tầng được phân bổ cho các nhà cung cấp thay thế, qua đó nâng cao khả năng chống chịu và phục hồi của thị trường năng lượng EU.

Quy trình loại bỏ được xây dựng theo hướng từng bước, bảo đảm sự ổn định và tính linh hoạt trong triển khai, đồng thời hạn chế tối đa tác động bất lợi đến giá năng lượng cũng như an ninh cung cấp. EC cam kết hỗ trợ sát sao các quốc gia thành viên trong toàn bộ quá trình chuyển đổi, đặc biệt thông qua việc phối hợp với Cơ quan EU về Hợp tác các Cơ quan quản lý năng lượng (ACER) để giám sát tiến độ và đánh giá các tác động thực tế. Trong trường hợp an ninh năng lượng của một hoặc nhiều quốc gia thành viên bị đe dọa, EC có thể đưa ra các biện pháp khẩn cấp nhằm ứng phó kịp thời và hiệu quả. Bên cạnh các biện pháp kỹ thuật, đề xuất cũng nhấn mạnh yêu cầu tăng cường minh bạch và giám sát nguồn gốc khí đốt. Theo đó, các doanh nghiệp nhập khẩu khí đốt Nga sẽ phải cung cấp đầy đủ thông tin cho EC, bao gồm cả lộ trình vận chuyển và nguồn gốc thực tế của khí đốt, nhằm bảo đảm việc thực hiện hiệu quả lệnh cấm và ngăn chặn các hành vi lách luật. Đề xuất này sẽ được chuyển tới Nghị viện châu Âu và Hội đồng châu Âu để xem xét theo cơ chế đồng quyết định. Việc thông qua sẽ cần đạt được đa số đủ điều kiện tại Hội đồng, đồng thời nhận được sự phê chuẩn từ Nghị viện. Trong Tuyên bố Versailles được thông qua vào tháng 3/2022, các nhà lãnh đạo EU đã nhất trí về việc loại bỏ dần sự phụ thuộc vào năng lượng Nga. Kể từ đó, Kế hoạch REPowerEU được EC triển khai vào tháng 5/2022 đã mang lại những kết quả đáng kể. Tuy nhiên, trong năm 2024, lượng khí đốt nhập khẩu từ Nga có dấu hiệu tăng trở lại. Vào tháng 5/2025, EC đã công bố Lộ trình REPowerEU sửa đổi, xác định rõ thời điểm chấm dứt hoàn toàn sự phụ thuộc vào năng lượng Nga như một cam kết chính trị then chốt của Liên minh. Việc thúc đẩy độc lập năng lượng, giảm phụ thuộc vào bên ngoài và phát triển hệ thống năng lượng xanh không chỉ mang ý nghĩa chiến lược mà còn là trụ cột trong nỗ lực bảo đảm an ninh, ổn định và phát triển bền vững cho toàn khối EU trong những thập kỷ tới.

Hương Giang/vnanet.vn