Làm chủ công nghệ để phát triển kinh tế biển

Phát triển kinh tế biển theo hướng hiện đại và bền vững (Trong ảnh: Bờ biển Phú Quốc). Ảnh: Nam Anh

Giới chuyên gia đánh giá, bảo tồn đa dạng sinh học biển là nền tảng quan trọng cho phát triển kinh tế biển bền vững, đặc biệt trong bối cảnh Việt Nam đang đối mặt với áp lực gia tăng về môi trường, biến đổi khí hậu và hội nhập quốc tế sâu rộng. Để đạt mục tiêu bảo tồn diện rộng đến năm 2030, cần triển khai đồng bộ các giải pháp gồm hoàn thiện khung pháp lý và chính sách đầu tư cho khu bảo tồn biển; đẩy mạnh xã hội hóa và ứng dụng khoa học, công nghệ; phát triển hệ thống bảo tồn biển di động; kết nối các mô hình hiệu quả trong nước với mạng lưới bảo tồn quốc tế.

Theo TS Phạm Thị Trầm - Phó Viện trưởng Viện Địa lý Nhân văn và Phát triển bền vững (Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam), Việt Nam là một trong 10 trung tâm đa dạng sinh học biển của thế giới với khoảng 11.000 loài sinh vật phân bố trong hơn 20 kiểu hệ sinh thái điển hình. Tuy nhiên, đa dạng sinh học biển đang chịu nhiều sức ép như biến đổi khí hậu, ô nhiễm môi trường, khai thác và nuôi trồng thủy sản không bền vững. Những vấn đề này đặt ra yêu cầu cấp thiết phải xây dựng hành lang pháp lý đồng bộ, tăng cường năng lực cán bộ quản lý, nâng cao nhận thức cộng đồng và mở rộng mạng lưới khu bảo tồn biển.

Ở góc độ doanh nghiệp (DN), ông Lê Mạnh Cường, Phó Tổng Giám đốc Tập đoàn Công nghiệp - Năng lượng quốc gia Việt Nam (Petrovietnam) cho biết, Việt Nam có diện tích vùng biển và đáy biển gấp khoảng 3 lần diện tích đất liền. Nếu chúng ta không khai thác hiệu quả không gian biển này, rất khó thúc đẩy kinh tế trong tương lai.

Ông Cường cho biết thêm, với các ngành kinh tế biển khác, thì ngoài dầu khí, nhiều loại tài nguyên dưới đáy biển và khoáng sản biển được phân bố trong các tầng trầm tích ở độ sâu lớn, đòi hỏi những công nghệ hoàn toàn khác nhau. Việc phát triển các ngành này cần tầm nhìn dài hạn, công nghệ phù hợp, cần lộ trình riêng để có thể khai thác bền vững nguồn lợi biển của Việt Nam.

Đồng quan điểm, GS.TS Mai Trọng Nhuận - nguyên Giám đốc Đại học quốc gia Hà Nội cho rằng, muốn làm chủ kinh tế biển, trước hết phải làm chủ công nghệ. Hiện Việt Nam vẫn phụ thuộc vào công nghệ lõi của nước ngoài nên chưa thể tự chủ hoàn toàn. Từ điều tra, khảo sát đến tìm kiếm, thăm dò và khai thác tài nguyên biển, tất cả đều đòi hỏi hệ thống công nghệ do chính Việt Nam phát triển. Theo ông Nhuận, kinh tế biển không thể tách rời yêu cầu bảo vệ môi trường. Ngay cả hoạt động điều tra, thăm dò ban đầu cũng phải tính đến tác động sinh thái. DN trong sản xuất và kinh doanh, cần vận hành theo hướng kinh tế tuần hoàn và carbon thấp. Nhà nước sẽ đầu tư cho dữ liệu điều tra cơ bản, DN đầu tư cho thăm dò, khai thác và cả hai cùng phối hợp để hình thành một nền tảng dữ liệu biển quốc gia hay “bản sao số” của không gian biển Việt Nam. Chỉ khi tiếp cận toàn bộ chuỗi hoạt động biển bằng tư duy xanh, tuần hoàn và carbon thấp, đồng thời đưa người Việt làm chủ công nghệ biển, đất nước mới có thể trở thành một quốc gia mạnh về biển, giàu từ biển.

GS.TS Nhuận cho rằng, để các trung tâm kinh tế biển trở thành cực tăng trưởng theo hướng xanh và bền vững, cần vận hành trên 5 nguyên tắc cốt lõi: Thứ nhất là tuân thủ giới hạn sinh thái. Mọi hoạt động kinh tế - xã hội và hạ tầng phải nằm trong sức chịu tải và khả năng phục hồi của hệ sinh thái biển - bờ; Thứ hai là duy trì tính bền vững tự nhiên, xã hội và con người. Nghĩa là phát triển nhưng phải giữ được chức năng cốt lõi của tự nhiên, giá trị văn hóa - xã hội và bảo đảm an toàn, sinh kế, chất lượng sống cho người dân; Thứ ba là tích hợp đa ngành và liên kết vùng. Một trung tâm kinh tế biển chỉ phát huy hiệu quả khi kết nối tốt giữa biển và lục địa, giữa các tỉnh có biển - không có biển và giữa các vùng với nhau. Thứ tư là phát triển xanh, tuần hoàn, carbon thấp và chống chịu cao và cuối cùng là lấy khoa học - công nghệ, chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo làm động lực.

Nam Anh