Người trẻ giữ màu hát bội

Suốt nhiều năm qua, Hiếu Văn Ngư luôn nỗ lực gìn giữ, phát triển hát bội theo cách riêng. (Ảnh CTV)

Các dự án liên quan đến hát bội của Hiếu Văn Ngư được triển khai theo bốn bước: nghiên cứu, lưu trữ, truyền dạy và ứng dụng sáng tạo. Ở vai trò sáng lập và định hướng nội dung cho nhóm, Quỳnh Nhi cho biết: Nghiên cứu và lưu trữ kiến thức hát bội là chặng gian nan nhất trong hành trình lan tỏa tình yêu hát bội đến cộng đồng. “Là loại hình nghệ thuật lâu đời, chủ yếu trình diễn tại đình chùa, các lễ hội dân gian, thông tin về hát bội trong hệ thống tài liệu chính thống thật sự không có nhiều.

Để khắc phục điều này, Hiếu Văn Ngư tập trung vào lĩnh vực điền dã, ghi nhận trực tiếp thực trạng hiện tại của hát bội tại các đình miếu ở khu vực phía nam. Với sự hỗ trợ của Trung tâm Văn hóa phi vật thể châu Á-Thái Bình Dương và Nhà hát nghệ thuật Hát bội Thành phố Hồ Chí Minh, nhóm thường xuyên ghi hình, chụp ảnh các nghệ sĩ, diễn viên biểu diễn, khai thác sâu về trang phục, cách họ hóa trang, thể hiện vũ đạo…”, trưởng nhóm Hiếu Văn Ngư cho hay.

Dành khá nhiều thời gian và tâm huyết cho hai bước đầu, “trái ngọt” Hiếu Văn Ngư nhận về là kho dữ liệu bài bản, chỉn chu về hát bội với sự tham gia xây dựng của những người trẻ đam mê nghệ thuật truyền thống. Khi đã nắm vững kiến thức, nhóm tập trung vào việc “truyền dạy” với mong muốn tạo ra lớp khán giả trẻ thưởng thức hát bội theo cách nhẹ nhàng, thú vị nhất. Đây là giai đoạn nhóm triển khai các dự án cộng đồng tạo tiếng vang “Hát bội 101” hay “Ca biện phấn hành”. Mục tiêu Hiếu Văn Ngư đặt ra cho chuỗi hoạt động quảng bá, truyền dạy là làm sao cung cấp được kiến thức và cả niềm vui, sự hào hứng để khán giả tự “mở khóa” các mật mã khi đến rạp xem hát bội.

Triển khai chính thức từ giữa đến cuối năm 2024, chuỗi chương trình trò chuyện, giới thiệu và trình diễn hát bội “Ca biện phấn hành” do Hiếu Văn Ngư phối hợp với Nhà hát nghệ thuật Hát bội Thành phố Hồ Chí Minh tổ chức đã tạo được hiệu ứng tích cực. Nhà nghiên cứu nghệ thuật truyền thống Vương Hoài Lâm, một trong năm thành viên của Hiếu Văn Ngư lý giải: “Ca là ca hát, ở đây hoán dụ cho hát bội. Biện là tiếng vỗ tay. Phấn hành là những hành động làm cho phấn chấn, phấn khởi.

Khi thiết kế nội dung cho chuỗi hoạt động này, nhóm mong muốn tạo được lớp khán giả trẻ có kiến thức cơ bản về hát bội, thấu hiểu sự đầu tư, nỗ lực không ngừng nghỉ của các nghệ sĩ, diễn viên, từ đó cùng chung tay bảo vệ, phát triển loại hình nghệ thuật lâu đời này. Chương trình được xây dựng với nội dung vừa trò chuyện, diễn giải, cung cấp kiến thức theo hình thức trực quan ngay trên sân khấu, vừa cung cấp những trích đoạn nổi tiếng của hát bội. Tôi cùng Quỳnh Nhi là người dẫn dắt chương trình, các nghệ sĩ biểu diễn và người tham gia không chỉ được tiếp nhận kiến thức, thưởng thức nghệ thuật mà còn thực hành điều mới học ngay tại sân khấu”.

Không biểu diễn tại đình chùa, chuỗi chương trình mới mẻ ấy được Hiếu Văn Ngư triển khai ngay tại rạp Thủ Đô với sự đầu tư không hề nhỏ. Chương trình được chia làm nhiều buổi, nhóm khán giả hướng đến chủ yếu là người trẻ. Quỳnh Nhi chia sẻ: Những ngày đầu cung cấp thông tin về việc bán vé “Ca biện phấn hành” trên các nền tảng mạng xã hội, nhóm cũng lo lắm, sợ không thu hút được khán giả. Thế nhưng, chỉ sau buổi giao lưu, biểu diễn đầu tiên, số khán giả đặt vé đã tăng gấp hai, có bữa gấp ba lần.

Người trẻ tìm đến vì tò mò dần chuyển sang đến xem do thích thú, ấn tượng. Sân khấu đúng chuẩn được đầu tư hoành tráng giúp các trích đoạn trở nên ấn tượng, đa sắc mầu. Đêm diễn khép lại chuỗi chương trình, đứng trên sân khấu nhìn xuống những hàng ghế được lấp đầy, các thành viên trong nhóm cùng nghệ sĩ rơm rớm nước mắt vì xúc động. Mọi người nhận ra, bạn trẻ đâu có quay lưng với nghệ thuật truyền thống, chẳng qua, họ chưa tìm thấy kênh kết nối thật sự phù hợp.

Bên cạnh “Ca biện phấn hành”, ngay tại không gian cộng đồng mang tên Nhã Tập Hiên (ở Quận 1), vào dịp cuối tuần, Hiếu Văn Ngư còn thường xuyên tổ chức hoạt động hướng dẫn vẽ mặt nạ hát bội, giao lưu với các nhà nghiên cứu, nghệ sĩ/diễn viên thông qua những trích đoạn ngắn. Nhóm còn kết nối, phối hợp thiết kế chương trình để đưa học sinh tại một số trường trung học phổ thông trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh đến tìm hiểu và tham gia các giờ học trải nghiệm hát bội ngay tại rạp Thủ Đô. Người hướng dẫn, giới thiệu cho học sinh chính là các nghệ sĩ, diễn viên của Nhà hát nghệ thuật Hát bội Thành phố Hồ Chí Minh.

Việc sáng tạo để đưa hát bội vào đời sống cũng là thế mạnh của Hiếu Văn Ngư. Không chỉ làm mới loại hình nghệ thuật này thông qua nhiều kịch bản đi dự thi, giao lưu với bạn bè quốc tế, nhóm còn mạnh dạn thay đổi không gian trình diễn hát bội khiến nhiều người bất ngờ. Hát bội vào quán bar, hát bội lên du thuyền hạng sang... là nỗ lực của Hiếu Văn Ngư trên con đường sáng tạo. Tại những địa điểm mới, điều đáng quý là màu sắc của toàn bộ các trích đoạn biểu diễn luôn được nhóm giữ nguyên thay vì chỉnh sửa, phá cách dựa theo thị hiếu người xem. Quỳnh Nhi chia sẻ: Đó là cách cô cùng cộng sự thể hiện sự trân quý với loại hình nghệ thuật truyền thống: đa dạng hóa môi trường xuất hiện nhưng vẫn giữ chất riêng.

Đại diện Hiếu Văn Ngư cho biết: Trong thời gian tới, nhóm tiếp tục mở những buổi hướng dẫn thời lượng ngắn để cung cấp kiến thức nền tảng giúp bạn trẻ chủ động tiếp cận hát bội theo góc nhìn riêng. Cùng với đó là hoạt động tích hợp chất liệu hát bội vào nhiều loại hình nghệ thuật, giải trí khác nhằm khuyến khích sự sáng tạo trong giới trẻ như thực hiện sản phẩm thủ công, phim ngắn lấy cảm hứng từ hát bội. Hiếu Văn Ngư mong muốn tạo ra không gian cởi mở, nơi những bạn trẻ yêu nghệ thuật truyền thống tìm về chia sẻ cảm nhận và cùng nhau giữ gìn tinh hoa của hát bội ngay giữa nhịp sống hối hả của thời hiện đại.

KIM NGÂN