Nỗ lực phòng chống rửa tiền

Thông tư số 27/2025/TT-NHNN vừa có hiệu lực được đánh giá sẽ góp phần phòng chống hoạt động rửa tiền qua ngân hàng. (Ảnh THẾ ANH)

Các vụ việc liên quan Tập đoàn Vạn Thịnh Phát hay Công ty Nhật Nam cho thấy dòng tiền bất hợp pháp có thể len lỏi vào nhiều lĩnh vực của nền kinh tế nếu các thiết chế giám sát không đủ mạnh, gây tổn hại nghiêm trọng sự minh bạch của thị trường tài chínhtiền tệ.

Theo đánh giá cập nhật về rủi ro quốc gia trong phòng chống rửa tiền, ngân hàng và bất động sản tiếp tục là hai lĩnh vực có nguy cơ cao nhất. Đây là những môi trường giao dịch quy mô lớn, tốc độ luân chuyển tiền tệ nhanh, dễ bị lợi dụng để che giấu hoặc hợp thức hóa nguồn tiền phạm pháp. Trong lĩnh vực ngân hàng, tội đánh bạc, lừa đảo chiếm đoạt tài sản, tham nhũng là những nguồn phát sinh dòng tiền “đen” phổ biến nhất.

Ngân hàng Nhà nước Việt Nam cho biết, các báo cáo giao dịch đáng ngờ từ hệ thống ngân hàng những năm gần đây chiếm tới 92% tổng số báo cáo, với hơn 8.300 giao dịch. Điều đó phản ánh một thực tế rằng, thách thức đặt lên các tổ chức tài chính ngày càng lớn, trong khi thủ đoạn của tội phạm ngày càng tinh vi. Vụ án Trương Mỹ Lan và đồng phạm là minh chứng điển hình.

Theo kết luận của cơ quan điều tra, để che giấu nguồn tiền chiếm đoạt, các đối tượng rút tiền mặt trực tiếp tại ngân hàng, giao cho “đầu mối” trung gian; chuyển tiền lòng vòng qua nhiều tổ chức, cá nhân đứng tên; nộp trở lại vào các tài khoản nhằm thanh toán khoản vay, trả thẻ tín dụng… Chuỗi hành vi có tính toán này khiến dòng tiền bất hợp pháp được “rửa” qua nhiều lớp, khó truy vết.

Tổng số tiền bà Trương Mỹ Lan bị truy tố về tội rửa tiền lên tới hơn 445.747 tỷ đồng, một con số cho thấy quy mô rất lớn của loại tội phạm này và mức độ nguy hiểm đối với thị trường tài chính nếu không kịp thời ngăn chặn. Trong khi đó, bất động sản tiếp tục là lĩnh vực có rủi ro cao vì đặc trưng giao dịch lớn, giá trị cao và còn kẽ hở trong quản lý. Việc kê khai giá không đúng thực tế, thanh toán bằng tiền mặt phổ biến, giao dịch tự phát thông qua các thỏa thuận miệng, cùng hạn chế trong cập nhật thông tin khách hàng khiến lĩnh vực này dễ trở thành “bãi đáp” cho dòng tiền phi pháp.

Điển hình là vụ án liên quan bà Vũ Thị Thúy (Công ty Nhật Nam). Theo cáo trạng, trong hơn 1.468 tỷ đồng đã chiếm đoạt, bà Thúy sử dụng 128 tỷ đồng để mua bất động sản và cổ phiếu rồi nhờ người khác đứng tên nhằm che giấu nguồn gốc bất hợp pháp. Những diễn biến nêu trên đặt ra yêu cầu tăng cường công cụ quản lý và phòng ngừa rủi ro.

Ngân hàng Nhà nước ban hành Thông tư số 27/2025/TTNHNN ngày 15/9/2025, thay thế Thông tư 09/2023/TT-NHNN ngày 28/7/2023, là bước hoàn thiện quan trọng nhằm cụ thể hóa Luật Phòng, chống rửa tiền. Thông tư mới nhấn mạnh quản lý dựa trên rủi ro - nguyên tắc cốt lõi trong mô hình phòng chống rửa tiền hiện đại: Các tổ chức phải liên tục đánh giá, cập nhật rủi ro; thực hiện nhận biết và xác minh khách hàng, kể cả trong trường hợp khách hàng ít giao dịch hoặc chưa có tài khoản.

Các tổ chức báo cáo cũng phải thường xuyên giám sát mối quan hệ kinh doanh, bảo đảm mọi giao dịch phù hợp hồ sơ và nguồn tiền hợp pháp. Có thể thấy, các quy định mới của Thông tư 27 vừa tạo khuôn khổ chặt chẽ cho quản lý nhà nước, vừa nâng cao trách nhiệm của các định chế tài chính và doanh nghiệp. Khi ngân hàng, doanh nghiệp bất động sản, công ty tài chính, tổ chức trung gian thanh toán… chủ động nhận diện rủi ro và hợp tác chặt chẽ với cơ quan chức năng, dòng tiền bất hợp pháp sẽ khó có cơ hội len lỏi vào hệ thống. Tuy nhiên, cơ quan quản lý không thể đơn độc trong cuộc chiến này.

Để ngăn chặn hiệu quả rửa tiền, cần sự đồng hành của cộng đồng doanh nghiệp, nhất là khu vực tư nhân, nơi có khối lượng giao dịch phong phú và đa dạng. Doanh nghiệp cần xây dựng quy trình kiểm soát nội bộ chặt chẽ, tuân thủ nghiêm ngặt quy định về báo cáo giao dịch đáng ngờ, lưu trữ hồ sơ và xác minh tính xác thực của đối tác.

Bên cạnh đó, việc chủ động chia sẻ dữ liệu, thông tin với cơ quan chức năng không chỉ giúp hạn chế rủi ro pháp lý mà còn góp phần xây dựng môi trường kinh doanh minh bạch, lành mạnh.

ANH TUẤN