OPEC+ thận trọng trên bàn cờ năng lượng mới

Tuy nhiên, bản đồ năng lượng thế giới đang thay đổi, buộc OPEC+ cần những nước đi mới không phải để "tấn công" mà là "phòng thủ", để bảo vệ vị thế của mình.

Những quyết định gần đây phản ánh sự dịch chuyển trong chính sách của OPEC+.

Thận trọng và kỷ luật

Giữa bối cảnh giá dầu thế giới có nhiều biến động và những dự báo ngày càng bi quan về tình trạng dư nguồn cung, Tổ chức Các nước xuất khẩu dầu mỏ và các đối tác (OPEC+) mới đây đã đưa ra loạt quyết định quan trọng. Cuộc họp ngày 30/11/2025 của OPEC+ không chỉ dừng lại ở việc giữ nguyên sản lượng dầu cho năm 2026, mà còn đánh dấu bước ngoặt chiến lược với việc thiết lập một cơ chế phân bổ hạn ngạch dài hạn.

Quyết định "giữ nguyên hiện trạng" của OPEC+ không phải là một động thái bất ngờ, mà là sự thể hiện rõ ràng của một chiến lược được dự báo từ trước. Nhóm hiện đang duy trì mức cắt giảm sản lượng tổng cộng khoảng 3,24 triệu thùng dầu/ngày, tương đương với 3% nhu cầu toàn cầu. Con số này bao gồm mức cắt giảm chung 2 triệu thùng/ngày kéo dài đến cuối năm 2026 và một phần của đợt cắt giảm tự nguyện 1,65 triệu thùng/ngày đang được dỡ bỏ dần từ tháng 4/2023.

Tuy nhiên, động thái đáng nói nhất trong kỳ họp này lại là một quyết định hướng đến tương lai. Cơ chế đánh giá công suất mới sẽ được áp dụng cho 19 trong số 22 thành viên của OPEC+ với quá trình rà soát diễn ra từ tháng 1 đến tháng 9/2026. Cơ chế này được kỳ vọng sẽ mang lại sự minh bạch và giảm bớt tranh cãi vốn đã làm rạn nứt nội bộ liên minh, mà đỉnh điểm là việc Angola rời nhóm vào năm 2024 do bất đồng về hạn ngạch.

Bộ trưởng Năng lượng Saudi Arabia, người được coi như phát ngôn viên của khối đã nhấn mạnh: "Điều tôi quan tâm trước hết là sự minh bạch để thế giới biết còn lại bao nhiêu và hành động phù hợp... minh bạch giúp tất cả chúng ta nhìn mọi thứ đúng bối cảnh".

Tuy nhấn mạnh nhiều vào yếu tố "minh bạch", nhưng về bản chất cơ chế mới là một hình thức phân bổ hạn ngạch dài hạn. Theo đó, khi tăng cường kiểm soát, khả năng vi phạm hạn ngạch của từng thành viên sẽ giảm xuống mức tối đa. Đây chính là "kỷ luật hạn ngạch", thứ vũ khí quan trọng mà OPEC+ cần để đối phó với áp lực giá dầu mà mình đang mất kiểm soát như hiện nay.

Dầu đá phiến Mỹ là một trong những mối đe dọa lớn với OPEC+.

Ổn định ngắn nhưng áp lực dài

Trong ngắn hạn, thị trường đã có phản ứng tích cực dù ở mức độ khiêm tốn trước thông tin OPEC+ không bơm thêm dầu. Ngay sau cuộc họp, giá dầu Brent đã tăng 1% lên 63 USD/thùng, trong khi giá dầu WTI tăng 1,54% lên 59,14 USD/thùng. Sự gia tăng này phần nào phản ánh tâm lý "thở phào" của thị trường khi nguồn cung không mở rộng thêm.

Thế nhưng, viễn cảnh trung và dài hạn lại ảm đạm hơn nhiều. Hiện tượng dư thừa dầu trên thị trường trong những tháng gần đây phản ánh qua giá dầu liên tục giảm. Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) trong Báo cáo thị trường dầu mỏ công bố ngày 13/11 ước đoán tới cuối quý I/2026, thị trường có thể dư cung tới hơn 4 triệu thùng/ngày. Các nhà phân tích từ Goldman Sachs cảnh báo giá dầu có thể trượt xuống vùng thấp hơn 50 USD/thùng nếu lượng dư cung tích tụ đúng như dự đoán. Trong tuần trước cuộc họp, thị trường thực tế đã chứng kiến đợt sụt giảm lên tới 5%.

Giới chuyên gia đã nhận định 3 nguyên nhân chính của tình trạng dư thừa dầu hiện nay. Đầu tiên là việc nguồn cung từ các nhà sản xuất ngoài OPEC+ như Mỹ, Brazil và Guyana đang gia tăng ổn định. Cho đến thời điểm tháng 11/2025, sản lượng của riêng 3 nước này đã tăng gần 10% so với cùng kỳ ở mức khoảng 18 triệu thùng/ngày (gần bằng một nửa tổng sản lượng của 22 nước thành viên OPEC+). Trong khi đó, nhu cầu toàn cầu lại giảm do tốc độ tăng trưởng kinh tế chậm. Nhưng, áp lực lớn nhất lại là quá trình chuyển đổi năng lượng xanh bùng nổ đến mức có thể vẽ lại bản đồ năng lượng thế giới vốn trước đây dầu mỏ chiếm vị trí độc tôn.

Theo ước tính, chỉ riêng sản lượng điện mặt trời thế giới đã tăng 30% trong 3 năm qua. Trong năm 2024, 400 GW điện mặt trời mới đã được lắp đặt làm nhu cầu dầu phát điện giảm một cách đáng kể. Không chỉ có điện mặt trời, điện gió và nhiên liệu sinh học cũng đang được mở rộng ứng dụng nhờ động lực chính trị và công nghệ trên khắp thế giới. Trong vài năm qua, IEA đã liên tục phải nâng dự báo tăng trưởng năng lượng tái tạo của mình do tốc độ lắp đặt vượt quá mọi mong đợi và dự đoán năng lượng tái tạo sẽ trở thành nguồn điện lớn nhất toàn cầu trong những năm tới. Đây chính là áp lực dài hạn lên nhu cầu sử dụng dầu mà OPEC+ đang phải đối mặt. Mặc dù một số quan chức trong OPEC+ lạc quan cho rằng nhu cầu vẫn mạnh mẽ nhờ sự bùng nổ của các trung tâm dữ liệu AI nhưng xu hướng dài hạn là không thể phủ nhận.

Điều này đặt OPEC+ vào một thế tiến thoái lưỡng nan hóc búa. Họ có thể giảm giá dầu bằng cách tăng sản lượng sốc nhằm "tiêu diệt" các đối thủ, đặc biệt là những ngành năng lượng tái tạo cần đầu tư lớn như trong quá khứ. Nhưng, một mặt, họ phải cắt giảm sản lượng để hỗ trợ giá cho doanh thu của chính mình, cũng đồng nghĩa với việc nhường lại thị phần cho các nhà sản xuất bên ngoài liên minh, như các công ty dầu đá phiến Mỹ, những người không bị ràng buộc bởi bất kỳ hạn ngạch nào. Tuy nhiên, theo ông Jorge Leon, Phó Chủ tịch Công ty theo dõi thị trường Rystad Energy thì: "Số lượng thùng dầu trong đợt nâng sản lượng này có thể nhỏ, nhưng thông điệp thì lớn... OPEC+ đang ưu tiên việc giành lại thị phần".

Nghịch lý nằm ở chỗ, bằng cách thận trọng giữ giá dầu ở mức trên 60 USD/thùng như hiện nay, OPEC+ có thể đang vô tình bảo vệ các nhà sản xuất dầu đá phiến Mỹ, đối thủ cạnh tranh khác của họ, vốn cần mức giá này để duy trì hoạt động khai thác có lãi. Nhưng, thực tế, mức giá này cũng vẫn gây áp lực tài chính lên các thành viên OPEC+. Chẳng hạn, Saudi Arabia được ước tính cần mức giá khoảng 91 USD/thùng để cân bằng ngân sách năm 2025 với sản lượng mà họ đang áp dụng. Vì vậy, mọi quyết định về chỉ tiêu hạn ngạch, dù ngắn hay dài thực tế đều là hy sinh chính lợi ích của mình. Với những đối thủ mạnh mẽ bủa vây như hiện nay, mỗi quyết định của OPEC+ đều là một bước đi mong manh trên lằn kẻ.

OPEC+ trước một trật tự thị trường mới

Liệu OPEC+ có còn duy trì được vị thế thống trị như trước đây? Với 50% sản lượng và 80% trữ lượng toàn cầu, OPEC+ vẫn là thế lực lớn nhất trên bản đồ dầu thế giới. Các chuyên gia cho rằng, ảnh hưởng của tổ chức này là không thể phủ nhận, nhưng bản chất của sự ảnh hưởng đó đang thay đổi. Robert Rapier, một chuyên gia về lĩnh vực năng lượng trên Forbes, nhận định ngắn gọn: "OPEC+ vẫn có ảnh hưởng nhưng nó không còn thống trị đối với giá cả".

Sức mạnh truyền thống của OPEC+ đến từ khả năng kiểm soát nguồn dự trữ dầu dư thừa để điều tiết thị trường. Tuy nhiên, sự trỗi dậy của các nhà sản xuất bên ngoài, đặc biệt là Mỹ với tư cách là nhà sản xuất dầu số 1 thế giới, đã làm loãng vũ khí này. Thị trường dầu mỏ ngày nay đang được định hình bởi các lực lượng phi tập trung, với các nhà sản xuất lớn ở Bắc Mỹ, các dự án siêu khổng lồ mới ở Brazil và Guyana và các chính sách năng lượng quốc gia hướng tới an ninh và chuyển đổi xanh.

Quyết định "tạm dừng chiến lược" và thiết lập cơ chế dài hạn tại cuộc họp ngày 30/11 vì thế phản ánh sự thích ứng của OPEC+. Đây không còn là hành động của một tổ chức độc quyền áp đặt ý chí lên thế giới, mà là của một liên minh đang cố gắng tìm kiếm sự ổn định trong một môi trường biến động và cạnh tranh hơn. Họ đang chuyển từ vai trò "kiến trúc sư" sang vai trò "người ổn định" thị trường. Thành công trong tương lai của OPEC+ sẽ không còn được đo lường bằng khả năng đẩy giá dầu lên cao mà bằng khả năng ngăn chặn những đợt sụp đổ thảm khốc và quản lý một quá trình chuyển đổi nhu cầu có trật tự, trong khi vẫn phải giải quyết những mâu thuẫn nội bộ về hạn ngạch và công suất.

Tóm lại, cuộc họp tháng 11 vừa qua của OPEC+ đã vẽ nên một bức tranh rõ ràng về những thách thức mà tổ chức này phải đối mặt. Hành trình phía trước của OPEC+ sẽ là sự cân bằng tinh tế giữa việc bảo vệ lợi ích tài chính trước mắt và việc định vị mình trong một tương lai năng lượng đang thay đổi nhanh chóng, nơi mà quyền lực đang ngày càng được phân tán.

Tiểu Phong