ĐBQH: Dự án đường sắt tốc độ cao 'bàn làm chứ không bàn lùi'

Chiều 20/11, tiếp tục chương trình kỳ họp thứ 8, Quốc hội thảo luận tại hội trường về Chủ trương đầu tư dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc – Nam.

Cần cân đối nguồn vốn, chú ý khâu triển khai, khai thác dự án

Phát biểu ý kiến, đại biểu Tạ Văn Hạ (Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Nam) bày tỏ thống nhất cao với chủ trương đầu tư dự án bởi đây là chủ trương, đường lối của Đảng, phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế - xã hội của đất nước; là xu thế của phát triển đất nước, là bước chuẩn bị cho đột phá chiến lược để Việt Nam bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên phát triển và vươn mình của dân tộc.

Đại biểu Tạ Văn Hạ (Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Nam). Ảnh: CTTĐT Quốc hội

Nhấn mạnh tinh thần “bàn làm không bàn lùi”, đại biểu đã nêu ra một số góp ý đối với dự án đường sắt này. Trước hết, đối với tổng thể quy hoạch giao thông, đại biểu đề nghị cân đối có sự hài hòa giữa các loại hình giao thông đường sắt, đường hàng không, đường thủy, đường bộ.

Đại biểu cho biết, hiện nay có những khu vực, dải miền Trung hầu như tỉnh nào cũng có cảng hàng không. “Nếu xây dựng đường sắt cao tốc Bắc – Nam thì phải tính toán để việc khai thác các cảng hàng không, đường bộ và đường thủy không bị lãng phí,” ông nói.

Về khả năng cân đối nguồn vốn, đại biểu cho biết, dự án đang đặt trong tổng thể mục tiêu từ nay đến năm 2030, Việt Nam phấn đấu trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại, có thu nhập trung bình cao. Ông cho rằng chỉ còn 5-6 năm nữa cho mục tiêu này, nên cần phải cân đối nguồn vốn một cách hài hòa để vừa phát triển kinh tế đất nước, vừa ưu tiên thực hiện các công trình dự án trọng điểm và các chương trình mục tiêu quốc gia…

Về phương án triển khai, khai thác dự án, đại diện tỉnh Quảng Nam cho rằng, cần có phương án thực sự hiệu quả từ khâu lựa chọn công nghệ cho đến phân kỳ phù hợp. “Đặc biệt, cần chú ý khâu tổ chức khai thác để làm sao trong quá trình triển khai tránh đội vốn cũng như phải bù lỗ sau này. Đầu tư thì lớn mà khai thác không hiệu quả, mỗi năm chúng ta phải bỏ tiền ra bù lỗ. Đó là vấn đề chúng ta cần lưu ý,” ông nói.

Huy động sức dân vì nguồn lực trong dân là rất lớn

Cũng liên quan đến vấn đề vốn dự án, đại biểu Dương Khắc Mai (Đoàn ĐBQH tỉnh Đắk Nông) nhận định, đây là dự án lớn nhất trong lịch sử với tổng mức đầu tư dự kiến hơn 67 tỷ USD (1,7 triệu tỷ đồng) - tức gần bằng tổng thu ngân sách Nhà nước trong một năm hiện nay.

Đại biểu Dương Khắc Mai (Đoàn ĐBQH tỉnh Đắk Nông). Ảnh: CTTĐT Quốc hội

Theo đại biểu, tờ trình 767 của Chính phủ đã nêu ra các số liệu về ngân sách khi thực hiện dự án là đảm bảo an toàn. Tuy nhiên, xuất phát từ thực trạng về những tồn tại và nguyên nhân khách quan và chủ quan của các dự án đầu tư công hiện nay, đại biểu đề nghị Chính phủ cung cấp thêm thông tin về khả năng thu xếp, cân đối, đáp ứng nhu cầu vốn của dự án, từ đó đánh giá khả năng chi trả của ngân sách Nhà nước, sức chịu đựng của nền kinh tế, ảnh hưởng đến vấn đề an toàn nợ công, bội chi ngân sách, nợ công quốc gia, nợ nước ngoài…

"Về an toàn nợ công đã tính đến việc tăng trần nợ vay của chính quyền địa phương ở các tỉnh, thành phố được thí điểm cơ chế chính sách đặc thù hay chưa,” đại biểu Dương Khắc Mai phát biểu. Ông cho rằng cần phải làm rõ vấn đề này bởi chi ngân sách Nhà nước còn nhiều khoản phải chi, trong đó ngoài chi đầu tư phát triển, còn chi thường xuyên, chi hàng năm theo kế hoạch trung hạn, chi theo các chương trình, đề án...

Trong đó, đại biểu chỉ ra rằng, ngoài dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam, theo kế hoạch đầu tư trong lĩnh vực đường sắt, Việt Nam sẽ đầu tư xây dựng một số tuyến kết nối với cảng biển cửa ngõ quốc tế, cửa khẩu quốc tế, cảng hàng không quốc tế, tuyến đường sắt đô thị… Theo báo cáo của Chính phủ, chỉ riêng 4 tuyến đường khổ tiêu chuẩn kết nối với Trung Quốc, Lào thì tổng mức đầu tư đã lên tới 27,1 tỷ USD.

Bên cạnh đó, có nhiều kế hoạch, chương trình, dự án cần nguồn vốn hàng tỷ USD như phấn đầu hoàn thành 5.000 km đường bộ cao tốc Bắc - Nam đến năm 2030, 10.000 km vào năm 2045; các giai đoạn tiếp theo của sân bay quốc tế Long Thành; các chương trình mục tiêu quốc gia; nguồn kinh phí thực hiện các luật, nghị quyết, chương trình, dự án mà Quốc hội ban hành.

Về thu hút đầu tư, đại biểu đề nghị cần quan tâm thu hút đầu tư tư nhân trong nước để giúp doanh nghiệp có cơ hội phát triển lớn mạnh; vừa để tiếp nhận và chuyển giao công nghệ nước ngoài để nội địa hóa mức tối đa, từ đó giảm bớt phụ thuộc vào nước ngoài; vừa có thể huy động được nguồn lực toàn xã hội để giảm bớt sức ép ngân sách Nhà nước.

Theo đại biểu, dự án thực hiện đầu tư công 100% nhưng không có nghĩa là Nhà nước thực hiện tất cả công việc. Nhà nước đặt hàng các nhà đầu tư tư nhân có năng lực trong những ngành nghề có liên quan. Bên cạnh đó, nên thu hút các doanh nghiệp tư nhân vào làm đầu tư xây dựng nhà ga, các dịch vụ hỗ trợ khác vì họ làm rất tốt. Điều này đã thực hiện trong lĩnh vực hàng không, dường bộ, đường thủy.

Trong nguồn lực huy động đầu tư cho dự án trong tương lai, đại biểu đề nghị phải tính đến việc huy động sức dân vì nguồn lực trong dân là rất lớn. “Nếu phát hành trái phiếu với một lãi suất đủ hấp dẫn thì người dân sẵn sàng mua. Ngân sách chưa đủ thì đi vay nhưng vay trong dân thì tốt hơn vay nước ngoài vì lợi nhuận thì chính người dân sẽ hưởng. Điều quan trọng hơn cũng nhằm khơi dậy tinh thần tự hào dân tộc để đóng góp vào các công trình quốc gia," ông nói.

Năm 2027 là thời điểm thích hợp triển khai đầu tư dự án

Bộ trưởng Giao thông vận tải Nguyễn Văn Thắng. Ảnh: CTTĐT Quốc hội

Báo cáo giải trình cuối phiên thảo luận, Bộ trưởng Giao thông vận tải Nguyễn Văn Thắng nêu rõ rằng dự kiến dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam chỉ vay tối đa 30%, hiện chưa quyết định vay trong nước hay vay ODA. "Nếu vay ODA mà lãi suất thấp và không ràng buộc thì vay rất tốt, còn nếu có ràng buộc thì sẽ ưu tiên vay trong nước," Bộ trưởng nói.

Ông khẳng định đầu tư dự án theo hình thức đầu tư công là phù hợp. Bởi, qua nghiên cứu kinh nghiệm quốc tế của 27 dự án đầu tư theo phương thức đối tác công tư (PPP) là không khả thi, nhiều nước phải quốc hữu hóa hay nâng mức hỗ trợ của nhà nước lên rất cao.

Bộ trưởng đồng thời nhấn mạnh rằng dự án này mang lại lợi ích rất lớn về kinh tế - xã hội. Riêng về hiệu quả tài tài chính, kết quả tính toán cho thấy 4 năm đầu khai thác thì doanh thu vẫn phải bù đắp chi phí vận hành, bảo trì phương tiện, Nhà nước cần hỗ trợ một phần từ nguồn vốn sự nghiệp kinh tế để bố trí cho hệ thống đường sắt như hiện nay để bảo trì kết cấu hạ tầng, số năm hoàn vốn tối đa là hơn 33 năm.

Tư lệnh ngành giao thông vận tải cho biết sẽ tiếp thu tối đa ý kiến xác đáng của đại biểu, chỉnh lý, hoàn thiện Dự thảo Nghị quyết trình Quốc hội thông qua vào cuối Kỳ họp thứ 8 này.

"Dự án của chúng ta đã được nghiên cứu rất dài, tính đủ thời gian là 18 năm. Hồ sơ đã được Chính phủ chỉ đạo rà soát, tính toán kỹ lưỡng, thận trọng, tham khảo kinh nghiệm quốc tế để hoàn thiện. Từ kể quả dự báo nhu cầu vận tải, tiềm lực vị thế quốc gia cho thấy năm 2027 là thời điểm thích hợp để triển khai đầu tư," ông Thắng nói.

Đỗ Thảo