'Đưa tất cả cơ chế đặc thù phát triển đường sắt vào 1 nền tảng pháp lý duy nhất'

Quốc hội chiều nay (16/6) có phiên thảo luận tại tổ về dự thảo Luật Đường sắt (sửa đổi), trong đó nhiều đại biểu nhấn mạnh đến yêu cầu hoàn thiện pháp luật để nâng cao an toàn, hiệu quả của ngành đường sắt.

Đại biểu Nguyễn Thị Hà (Bắc Ninh) cho rằng, dự thảo luật đã thể hiện bước tiến khi đề cập đến kết nối đường sắt với các phương thức vận tải khác. Tuy nhiên, quy định còn chung chung, mới dừng ở định hướng, chưa có thiết chế cụ thể để thực hiện.

Bà đề nghị bổ sung cơ chế kết nối đồng bộ giữa đường sắt với cảng biển, cảng hàng không, cảng cạn, các trung tâm logistics, yêu cầu bắt buộc tích hợp hạ tầng đường sắt ngay trong quy hoạch, đầu tư các cảng, khu logistics trọng điểm.

Đại biểu Nguyễn Thị Hà (Bắc Ninh). Ảnh: Quốc hội

“Đây không chỉ là giải pháp kỹ thuật mà còn là định hướng phát triển bền vững để huy động nguồn lực xã hội vào hạ tầng giao thông chiến lược”, nữ đại biểu nhấn mạnh.

Trong khi đó, đại biểu Ngô Trung Thành (Đắk Lắk) kiến nghị dự thảo cần giao Chính phủ xây dựng lộ trình rõ ràng với mốc thời gian cụ thể để xử lý dứt điểm các điểm giao nguy hiểm, lối đi tự mở nhằm ngăn ngừa tai nạn tại các điểm giao nhau giữa đường sắt và đường bộ.

Liên quan đến quy định về các hành vi bị nghiêm cấm, đại biểu Nguyễn Văn Quân (Hậu Giang) cho rằng, quy định hiện hành chủ yếu cấm các hành vi phá hoại từ bên ngoài, trong khi còn nhiều hành vi vi phạm từ bên trong như vận hành sai quy trình, khảo sát, thiết kế, thi công không bảo đảm tiêu chuẩn… lại chưa được đề cập.

Do đó, ông Quân đề nghị bổ sung những hành vi này vào danh mục cấm để tăng tính răn đe, bảo đảm an toàn cho hoạt động đường sắt.

Tạo nền tảng pháp lý cơ chế thống nhất

Bộ trưởng Trần Hồng Minh cho biết, nếu triển khai đồng bộ các tuyến đường sắt lớn trong thời gian tới, cần phải có rất nhiều cơ chế, chính sách đặc thù. Chẳng hạn tuyến Bắc - Nam cần 16 cơ chế, tuyến Hà Nội - Lào Cai - Hải Phòng cũng cần đề xuất cơ chế riêng để thực hiện.

Bộ trưởng Xây dựng Trần Hồng Minh. Ảnh: Quốc hội

“Sửa đổi Luật Đường sắt là nhằm đưa tất cả các cơ chế này vào luật, tạo một nền tảng pháp lý thống nhất. Quá trình soạn thảo, dự án Luật đã được Chính phủ, Bộ Chính trị cho ý kiến và hiện đang được hoàn thiện sau khi được cơ quan có thẩm quyền của Quốc hội thẩm tra”, Bộ trưởng nói.

Các nội dung chính được đưa vào dự thảo luật sửa đổi gồm chính sách ưu đãi của Nhà nước về phát triển đường sắt, trong đó, quy định rõ tiêu chí, điều kiện cụ thể để thu hút các nhà đầu tư.

Bộ trưởng nhấn mạnh, nếu chỉ có Nhà nước đầu tư mà không khuyến khích sự tham gia của doanh nghiệp tư nhân, sẽ rất khó triển khai.

Ông Minh thông tin, hiện đã có 5 nhà đầu tư đăng ký tham gia các dự án đường sắt, do đó, cần có các cơ chế, chính sách tạo điều kiện để họ đầu tư hiệu quả.

Một nội dung mới khác được đưa vào dự thảo đó là phát triển đường sắt gắn với mô hình phát triển đô thị (TOD).

“Đây là giải pháp quan trọng, thay vì chỉ thu hồi vốn từ tiền bán vé (có thể mất cả trăm năm), nhà đầu tư được phép khai thác quỹ đất tại các nhà ga, khu đô thị để tạo nguồn lực tái đầu tư. Việc này vừa giúp dự án có hiệu quả kinh tế, vừa giúp phát triển các đô thị văn minh, hiện đại”, ông nói.

Ngoài ra, người đứng đầu ngành xây dựng đánh giá Luật Đường sắt (sửa đổi) có thể rút ngắn thời gian chuẩn bị đầu tư, cũng như tiết kiệm chi phí cho Nhà nước khi cho phép tách dự án giải phóng mặt bằng thành dự án độc lập, có thể thực hiện trước giúp tổng thể dự án có mặt bằng sạch trước khi thi công.

Liên quan quy định chuyển giao công nghệ và nâng cao tỷ lệ nội địa hóa lĩnh vực đường sắt, Bộ trưởng cho biết, dù là nhà nước hay tư nhân đầu tư, đều phải có lộ trình chuyển giao công nghệ.

Trước mắt, các nhà thầu Việt Nam có thể đảm nhận toàn bộ phần hạ tầng dưới ray; về lâu dài, phải nghiên cứu sản xuất ray, toa xe, đầu máy, linh kiện, phụ tùng để tự chủ.

Thế Vinh