Gạo phát thải thấp của Việt Nam bắt đầu bước ra thị trường thế giới

Công ty cổ phần nông nghiệp công nghệ cao Trung An và Tập đoàn Murase (Nhật Bản) là hai đơn vị đã hợp tác trong sản xuất và đưa 500 tấn gạo được chứng nhận phát thải thấp đầu tiên của Việt Nam sang thị trường Nhật Bản.

Lô 500 tấn gạo được chứng nhận phát thải thấp xuất đi Nhật Bản. Ảnh: Trung Chánh

Gạo phát thải thấp mới chiếm 0,2% tổng lượng gạo xuất khẩu

Trao đổi với KTSG Online, ông Phạm Thái Bình, Chủ tịch HĐQT Công ty cổ phần nông nghiệp công nghệ cao Trung An, cho biết lô gạo 500 tấn đầu tiên được bán cho thị trường Nhật Bản với giá 820 đô la Mỹ/tấn tại kho của đơn vị này ở quận Ô Môn, thành phố Cần Thơ. “Nếu tính giá FOB tại cảng TPHCM là 850 đô la Mỹ/tấn, tương đương hơn 1.000 đô la Mỹ/tấn nếu tính theo giá CIF”, ông cho biết.

Gạo đạt chứng nhận phát thải thấp được Nhật Bản định giá hơn 1.000 đô la Mỹ/tấn, ngang với dòng gạo cao cấp nhất của Thái Lan hiện nay là Hom Mali và cao gấp đôi so với giá gạo thơm đang được doanh nghiệp Việt Nam xuất khẩu.

Từ 2020 đến nay, Trung An và Tập đoàn Murase đã hợp tác trồng lúa chất lượng cao theo tiêu chuẩn Nhật Bản tại khu vực Đồng bằng sông Cửu Long, với nhiều giống do Nhật Bản đưa qua, bao gồm Japonica, Koshihikari và Takico và theo quy trình sản xuất khép kín mà phía Nhật yêu cầu.

Lô gạo xuất khẩu đầu tiên có chứng nhận phát thải thấp nhờ áp dụng quy trình canh tác của đề án 1 triệu héc ta lúa chất lượng cao, phát thải thấp bắt đầu từ năm 2024. Sau lô gạo đầu tiên này, dự kiến đến tháng 10-2025 sẽ có thêm lô gạo ST25 gồm 3.000 tấn được chứng nhận phát thải thấp sẽ được xuất khẩu sang Úc.

Tuy nhiên, nếu so với tổng lượng gạo được Việt Nam xuất khẩu, đạt khoảng 9 triệu tấn trong năm 2024 đồng nghĩa khối lượng lô hàng đầu tiên chỉ chiếm khoảng 0,006%.

Còn nhìn tổng thể, ông Lê Thanh Tùng, Tổng thư ký Hiệp hội ngành hàng lúa gạo Việt Nam (Vietrisa), cho biết đến thời điểm hiện tại, có 7 doanh nghiệp Việt Nam được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng nhãn hiệu “gạo Việt xanh phát thải thấp” với tổng khối lượng 19.200 tấn, tức chiếm khoảng 0,22% tổng lượng gạo xuất khẩu của Việt Nam năm ngoái.

Gạo chất lượng cao đón đầu kinh tế xanh

Dù còn khiêm tốn, nhưng với kết quả nêu trên rõ ràng đã đánh dấu bước “chuyển mình” của ngành hàng lúa gạo Việt Nam trong định vị lại chiến lược khi tập trung vào sự an toàn, chất lượng cao, thân thiện với môi trường, nhất là phù hợp xu hướng tiêu dùng mới. Đây là bước đi để hiện thực hóa cam kết của Chính phủ là đạt mức phát thải ròng bằng 0 (Net Zero) vào năm 2050.

Trao đổi với KTSG Online, ông Lê Thanh Tùng, Tổng thư ký Hiệp hội ngành hàng lúa gạo Việt Nam (Vietrisa), cho biết tiêu thụ lúa gạo trên thị trường quốc tế trong bối cảnh hiện nay có rất nhiều biến động, trong đó, các quốc giá thiếu hụt gạo như Indonesia đang gia tăng sản xuất để chủ động cho tiêu thụ, trong khi các quốc gia xuất khẩu cạnh tranh ngày càng gay gắt.

Chính lý do nêu trên, Việt Nam đã chủ động xoay chuyển để thích ứng với bối cảnh mới, phù hợp xu hướng thị trường, nhất là thị trường cao cấp. “Rõ ràng, ngoài yếu tố an toàn thực phẩm, chất lượng gạo và giá cả, trách nhiệm với môi trường cần thực hiện khi xu thế thế giới hiện đang chú trọng giảm phát thải khí nhà kính, tránh các biến động khí hậu từ hoạt động chung và các hoạt động sản xuất nông nghiệp”, ông Tùng cho biết và nói rằng, Việt Nam phải đi hướng khác.

Từ định hướng nêu trên, vị tổng thư ký Vietrisa, kỳ vọng sẽ gia tăng được sản lượng xuất khẩu đối với dòng sản phẩm cao cấp, bền vững về mặt môi trường. “Những thị trường như Nhật Bản, Hàn Quốc, Úc, châu Âu đòi hỏi rất cao về an toàn thực phẩm, trách nhiệm đối với môi trường nên hy vọng sẽ khai thác tốt”, ông cho biết.

Khi nhìn sang khía cạnh thị trường nội địa, rõ ràng đây cũng là cơ hội cho ngành hàng lúa gạo Việt Nam khi sản lượng tiêu thụ hàng năm ở con số gấp đôi so với khối lượng xuất khẩu, tức đạt khoảng 15-16 triệu tấn. Khi sản phẩm đạt tiêu chuẩn an toàn thực phẩm, giảm chi phí sản xuất nhờ tổ chức lại ngành hàng lúa gạo, áp dụng khoa học công nghệ và quy trình đề án 1 triệu héc ta, rõ ràng người tiêu dùng sẽ có điều kiện tiếp cận sản phẩm tốt hơn.

Đặc biệt, sản phẩm gạo phát thải thấp sẽ là nền tảng, tạo nguồn nguyên liệu đầu vào quan trọng cho các ngành chế biến phát triển theo hướng xanh, thân thiện với môi trường, đáp ứng nhu cầu tiêu dùng theo xu hướng mới này.

Sự bất ổn của thị trường, mong manh của chuỗi ngành hàng lúa gạo cho thấy việc chuyển đổi là cần thiết. Dĩ nhiên, hành trình đến thành công vẫn còn nhiều việc phải làm, nhưng đây là con đường tất yếu phải đi.

Trung Chánh