Khẩn trương giải phóng mặt bằng phục vụ dự án đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà nêu rõ, Quốc hội đã thống nhất chủ trương tách giải phóng mặt bằng phục vụ dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam thành một dự án riêng để chủ động và kịp thời triển khai. Việc này được giao cho Bộ Xây dựng chủ trì, phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Môi trường, cùng các địa phương tổ chức thực hiện.

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà chủ trì cuộc họp với các Bộ, ngành, địa phương về công tác giải phóng mặt bằng phục vụ dự án đường sắt tốc độ cao Bắc-Nam. (Ảnh: VGP/Minh Khôi)

Theo Phó Thủ tướng, việc triển khai dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam là một nhiệm vụ chiến lược, có ý nghĩa lớn đối với phát triển kinh tế - xã hội và kết nối liên vùng. Do đó, công tác chuẩn bị, đặc biệt là giải phóng mặt bằng, cần được tiến hành một cách khẩn trương, bài bản và đúng quy định.

Chỉ đạo của Bộ Chính trị, Đảng ủy Chính phủ và Thường trực Chính phủ là triển khai được công tác giải phóng mặt bằng trong tháng 8/2025.

Phó Thủ tướng nhấn mạnh, các địa phương là lực lượng chủ lực trong thực hiện công tác giải phóng mặt bằng. Nhưng để địa phương làm được, cần bảo đảm đầy đủ điều kiện pháp lý và kỹ thuật, đặc biệt là các nội dung thuộc thẩm quyền của Trung ương như chuyển đổi mục đích sử dụng đất rừng, đất lúa, quy hoạch hạ tầng...

Bộ Xây dựng, Bộ Nông nghiệp và Môi trường và các Bộ, ngành liên quan cần hướng dẫn, làm rõ các thủ tục liên quan đến đền bù, tái định cư, bố trí khu dân cư mới… để bảo đảm quá trình vận động, di dời người dân được thuận lợi, đồng thuận.

Thứ trưởng Bộ Xây dựng Bùi Xuân Dũng cho biết, theo Nghị quyết số 172/2024/QH15 của Quốc hội về chủ trương đầu tư Dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc – Nam, dự án có chiều dài 1.541km, điểm đầu tại ga Ngọc Hồi (Hà Nội), điểm cuối tại ga Thủ Thiêm (TP.HCM). Quy mô dự án gồm 23 ga, trong đó có 5 ga hàng hóa. Nhu cầu sử dụng đất sơ bộ khoảng 10.827ha. Dự kiến, khoảng 120.836 hộ dân phải tái định cư.

Thứ trưởng Bùi Xuân Dũng cho biết, Bộ Xây dựng đã bàn giao hồ sơ thiết kế sơ bộ và ranh giới giải phóng mặt bằng để các địa phương xây dựng kế hoạch, triển khai tái định cư và công tác bồi thường. (Ảnh: VGP/Minh Khôi)

Theo Nghị quyết số 106/NQ-CP ngày 23/4/2025 về Kế hoạch triển khai chủ trương của Quốc hội đầu tư dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam, Chính phủ giao Bộ Xây dựng rà soát, bàn giao hồ sơ thiết kế sơ bộ và ranh giới giải phóng mặt bằng để địa phương xây dựng kế hoạch, triển khai tái định cư và công tác bồi thường. Tính đến nay, Bộ đã bàn giao hồ sơ cho 20 địa phương có dự án đi qua.

Các địa phương nơi dự án đi qua phải khẩn trương lập kế hoạch chi tiết, chủ động ứng vốn ngân sách địa phương để thực hiện công tác giải phóng mặt bằng, lập Ban chỉ đạo giải phóng mặt bằng trước ngày 1/7/2025.

Tính đến ngày 12/6/2025, UBND các tỉnh, thành phố đã giao nhiệm vụ cụ thể cho các đơn vị phụ trách giải phóng mặt bằng. Tuy nhiên, hiện nay mới có 1/20 địa phương lập Ban chỉ đạo giải phóng mặt bằng; 5/20 địa phương hoàn thành rà soát sơ bộ nhu cầu tái định cư và 1/20 địa phương lập kế hoạch triển khai.

Chính vì vậy, Bộ Xây dựng đề nghị các địa phương tập trung rà soát, điều chỉnh quy hoạch đô thị – nông thôn, kế hoạch sử dụng đất, xác định vị trí và lập dự án xây dựng khu tái định cư…

Theo kế hoạch, các địa phương được yêu cầu hoàn thành công tác bồi thường, hỗ trợ tái định cư cơ bản trước tháng 12/2026 để bàn giao mặt bằng cho nhà thầu thi công.

Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) chủ trì thực hiện tiểu dự án di dời các công trình điện từ 110kV trở lên, hoàn thành trước tháng 12/2026.

Tại cuộc họp, các địa phương đã báo cáo tiến độ chuẩn bị và kiến nghị tháo gỡ hàng loạt vướng mắc nhằm đẩy nhanh quá trình giải phóng mặt bằng và tái định cư.

Tỉnh Bình Định đề nghị Bộ Xây dựng và đơn vị tư vấn làm việc cụ thể để xác định hướng tuyến chính thức, tránh các khu dân cư mới tái định cư và di tích lịch sử; đồng thời kiến nghị áp dụng cơ chế bồi thường theo quy định địa phương và được Trung ương hỗ trợ vốn.

Tỉnh Thanh Hóa đã chuẩn bị 39 khu tái định cư, trong đó nhiều khu đã hoàn tất thiết kế hoặc quy hoạch chi tiết. Tỉnh đề xuất được phép ứng vốn giải phóng mặt bằng để làm hạ tầng tái định cư, sau đó hoàn trả bằng chi phí đền bù.

Trong khi đó, TP Hà Nội sẵn sàng ứng ngân sách để triển khai sớm dự án giải phóng mặt bằng, bồi thường và tái định cư. Thành phố đề xuất chọn các nhà ga lớn như Ngọc Hồi hay Thường Tín là những nơi có điều kiện giải phóng mặt bằng thuận lợi, để khởi động dự án vào ngày 19/8/2025.

Trong khi đó, TP.HCM đã khảo sát khoảng 200 trường hợp cần tái định cư và bố trí tại các nền, căn hộ sẵn có. Thành phố kiến nghị tích hợp mô hình phát triển đô thị theo định hướng giao thông (TOD) tại ga Thủ Thiêm và bãi đậu tàu 60,5ha để khai thác hiệu quả hạ tầng đường sắt.

Trao đổi về những vấn đề đặt ra trong công tác giải phóng mặt bằng tại địa phương, lãnh đạo các Bộ, ngành thống nhất, công tác tái định cư phải đi trước một bước để bảo đảm an sinh cho người dân và tiến độ dự án.

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà ghi nhận các ý kiến đóng góp và nhấn mạnh tinh thần chủ động, phân cấp cho các địa phương là hoàn toàn đúng theo Luật và Nghị quyết số 172/2024/QH15. Mỗi địa phương phải thành lập Ban chỉ đạo, chuẩn bị kỹ phương án tái định cư, rà soát lại quy hoạch, xác định quỹ đất, vị trí và lập dự án cụ thể.

Kết luận cuộc họp, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà giao Bộ Xây dựng làm việc trực tiếp với từng địa phương để rà soát thực địa, đặc biệt lưu ý những tuyến đi qua vùng lõi rừng tự nhiên, di sản văn hóa, khu vực quốc phòng - an ninh hay vùng có dân cư đông đúc.

Dù mới ở bước xác định hướng tuyến trên bản đồ, các địa phương vẫn phải chủ động nắm bắt nhu cầu, xác định chính xác diện tích đất, phương án tái định cư, để lập phương án cụ thể.

Bộ Xây dựng cần phối hợp với Bộ Tư pháp để sớm hoàn thiện Nghị quyết của Chính phủ, tháo gỡ vướng mắc về quy hoạch phát sinh sau sáp nhập đơn vị hành chính cấp tỉnh.

Phó Thủ tướng cũng lưu ý, song song với việc Chính phủ thực hiện điều chỉnh quy hoạch tổng thể, các địa phương phải tiến hành điều chỉnh quy hoạch tỉnh, quy hoạch phân khu, quy hoạch chi tiết quanh các nhà ga nhằm tối ưu hóa kết nối giao thông, thương mại, dịch vụ, tạo không gian phát triển đô thị hiện đại, đa tầng, tích hợp.

Về nguồn lực tài chính, Phó Thủ tướng khẳng định, dự án giải phóng mặt bằng và tái định cư phục vụ Dự án đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam là một dự án độc lập, sử dụng ngân sách Trung ương. Bộ Tài chính phải có hướng dẫn cụ thể, gửi các tỉnh, thành phố có liên quan để triển khai.

Trong bối cảnh chưa hoàn chỉnh hồ sơ chi tiết, các địa phương được phép tạm thời gửi đề xuất phần tái định cư trước để được cấp vốn, đồng thời chủ động ứng vốn triển khai. Bộ Tài chính và Bộ Xây dựng phối hợp chặt chẽ, tiếp nhận đề xuất từ các địa phương, không để xảy ra tình trạng "đùn đẩy trách nhiệm" giữa các Bộ.

Đối với các địa phương, Phó Thủ tướng nêu rõ, toàn bộ trách nhiệm tổ chức thực hiện phải giao cho cấp tỉnh, với sự tham gia trực tiếp của các Sở, ngành. Mỗi tỉnh, thành phố phải thành lập Ban Chỉ đạo cấp tỉnh và tổ giúp việc, trực tiếp điều hành triển khai dự án.

Trong quá trình thực hiện, tỉnh có thể phân cấp cho xã làm việc cụ thể, nhưng phải chịu trách nhiệm trước Trung ương.

Linh Đan