Khó cân đối chi phí kinh doanh ngắn hạn và đầu tư dài hạn cho văn hóa doanh nghiệp

Ông Lê Quang Vũ, CEO Blue C, chuyên gia tư vấn Văn hóa doanh nghiệp.

Hôm nay (4/12), Viện Phát triển Doanh nghiệp (VCCI) và Blue C công bố Báo cáo “Mức độ Trưởng thành Văn hóa doanh nghiệp và Đổi mới Sáng tạo 2025 & Xu hướng 2026".

Kết quả khảo sát 505 doanh nghiệp của hai đơn vị này cho thấy, sau hai năm đi ngang, điểm trung bình mức độ trưởng thành thực thi VHDN năm 2025 đạt 43,84 (tương đương cấp độ 4/6 - cấp độ quản lý), tăng 4,12 điểm so với năm 2024 và cao hơn mức trung bình của 3 năm gần nhất (đo lường theo bộ công cụ CCMM). Tỷ lệ doanh nghiệp ở cấp độ cao (5-6) tăng gần gấp đôi, cho thấy mặt bằng văn hóa doanh nghiệp đã được nâng lên một cách đồng đều, không chỉ ở một số doanh nghiệp tiên phong.

Kết quả này cho thấy văn hóa đã trở lại đúng vai trò nền tảng của tổ chức, gắn chặt với vận hành, nhân sự và chiến lược. Nhiều doanh nghiệp đầu tư trở lại vào hệ giá trị, chuẩn hành vi, cơ chế đo lường và quy trình quản trị nhằm mở ra năng lực tổ chức bền vững, thay vì dựa hoàn toàn vào tốc độ tăng trưởng hay cải tiến công nghệ.

Khảo sát cũng cho thấy, chuẩn hành vi được áp dụng thực tế, câu chuyện nội bộ trở thành “vũ khí mềm” xây dựng bản sắc văn hóa. Cụ thể, có 26,94% doanh nghiệp cho biết đã áp dụng chuẩn hành vi trong công việc hàng ngày, tăng gấp đôi so với năm 2024, cho thấy doanh nghiệp đang nỗ lực đưa giá trị cốt lõi vào thực tế, thông qua cơ chế ra quyết định, cách ứng xử và phong cách làm việc hàng ngày.

Đồng thời, có 52,67% doanh nghiệp có ghi chép và lưu truyền câu chuyện nội bộ, trong khi chỉ 17,82% chưa quan tâm tới hình thức này. Câu chuyện văn hóa gắn liền với con người thật, trải nghiệm thật được xem là công cụ hiệu quả giúp truyền tải giá trị doanh nghiệp, vun đắp sự tự hào. Trong bối cảnh thị trường cạnh tranh ngày càng mạnh, câu chuyện nội bộ giúp tổ chức “định danh” bản sắc riêng, trở thành nền tảng truyền thông cả bên trong lẫn bên ngoài.

Đáng chú ý, tỷ lệ doanh nghiệp thực hiện đo lường văn hóa định kỳ tăng gần gấp đôi, đạt 29,31%, trong khi nhóm chưa từng đo lường giảm còn 27,13%. Sự cải thiện này phản ánh xu hướng quản trị bằng dữ liệu đang lan rộng. Nhiều doanh nghiệp bắt đầu coi văn hóa là “chỉ số sức khỏe tổ chức”, cần theo dõi và đánh giá tương tự như năng suất lao động, tài chính hoặc hiệu quả vận hành.

Ông Lê Quang Vũ, CEO Blue C, chuyên gia tư vấn Văn hóa doanh nghiệp nhận định, kết quả đo lường năm 2025 cho thấy văn hóa doanh nghiệp Việt Nam đang bước vào giai đoạn trưởng thành mới, nơi các giá trị văn hóa, hành vi và quy trình tổ chức liên kết chặt chẽ hơn.

Điểm trưởng thành tăng trở lại cấp độ Quản lý phản ánh nỗ lực của doanh nghiệp trong việc quản trị văn hóa một cách bài bản, không còn dựa vào các hoạt động rời rạc hay mang tính phong trào. Tuy vậy, báo cáo cũng chỉ ra khoảng cách đáng kể giữa kỳ vọng và thực thi, đặc biệt ở các yếu tố như đo lường, khen thưởng theo văn hóa và bộ máy VHDN. Đây là những yếu tố mà doanh nghiệp cần tiếp tục củng cố để văn hóa thực sự trở thành động lực phát triển dài hạn.

Doanh nghiệp thận trọng hơn đối với ngân sách dành cho văn hóa

Dù quan tâm hơn tới xây dựng văn hóa doanh nghiệp, song khảo sát cũng cho thấy, 45,54% doanh nghiệp dự định vẫn duy trì ngân sách thường xuyên cho hoạt động văn hóa. Tuy nhiên, tỷ lệ doanh nghiệp gặp khó khăn trong xin ngân sách tăng 12,18% so với năm 2024. Điều này phản ánh áp lực cân đối giữa phục hồi kinh doanh ngắn hạn và đầu tư dài hạn cho nền tảng văn hóa.

Triển vọng năm 2026 cho thấy xu hướng duy trì thay vì mở rộng. Có hơn 70% doanh nghiệp dự kiến giữ nguyên hoặc chưa có kế hoạch tăng ngân sách.

Ngoài việc ngân sách dành cho văn hóa doanh nghiệp chưa được đầu tư thỏa đáng, một vấn đề đáng chú ý nữa là tinh thần đổi mới sáng tạo đã xuất hiện trong giá trị và hành vi nhưng chưa trở thành một năng lực sâu rộng trong tổ chức.

Mặc dù người lao động trong các doanh nghiệp được đánh giá cao ở tinh thần học hỏi, tuy nhiên hiện nay các chương trình đào tạo hỗ trợ họ trong việc phát triển tư duy sáng tạo vẫn còn hạn chế, các doanh nghiệp vẫn chưa mạnh dạn đầu tư vào việc phát triển các kỹ năng đổi mới sáng tạo cho nhân viên.

Mặt khác, Đổi mới sáng tạo luôn đòi hỏi sự mạo hiểm và có tỷ lệ rủi ro cao. Vì vậy, nếu mức độ chấp nhận rủi ro từ lãnh đạo không cao, thì sẽ rất khó khuyến khích văn hóa đổi mới sáng tạo trong doanh nghiệp.

Ông Lương Minh Huân, Viện trưởng Viện Phát triển Doanh nghiệp (VCCI).

Ông Lương Minh Huân, Viện trưởng Viện Phát triển Doanh nghiệp (VCCI) cho rằng, kết quả đo lường năm 2025 cho thấy tinh thần Đổi mới sáng tạo bước đầu đã hình thành khá rõ tại các doanh nghiệp, đặc biệt trong giá trị văn hóa và hành vi nhân viên. Tuy nhiên, tinh thần đó vẫn chưa chuyển hóa thành năng lực vận hành thực sự mạnh mẽ, khi mức độ chấp nhận rủi ro và đầu tư phát triển năng lực cho Đổi mới sáng tạo còn thấp. Điều này cũng cho thấy, thách thức lớn nhất hiện nay không nằm ở con người, mà ở môi trường tổ chức và hệ thống khuyến khích đổi mới mà doanh nghiệp cần tiếp tục củng cố.

Theo nhận định của Blue C, năm 2026 sẽ có 4 xu hướng chính dẫn dắt văn hóa doanh nghiệp. Thứ nhất là thúc đẩy học tập chủ động để đáp ứng nhịp độ thay đổi của thị trường. Thứ hai là văn hóa đề cao chuẩn mực khi sử dụng AI. Ba là cân bằng giữa ổn định và linh hoạt trong tổ chức. Bốn là đổi mới sáng tạo đã trở thành ý thức và thói quen trong văn hóa doanh nghiệp.

Báo cáo mới công bố của KPMG chỉ ra rằng có tới 66% nhân viên căn cứ vào kết quả đầu ra của AI mà không kiểm chứng thông tin. Điều này cho thấy, khi con người ngày càng sử dụng AI nhiều hơn, nhanh hơn và lệ thuộc nhiều hơn vào AI, việc thiết lập các nguyên tắc về trách nhiệm và giải trình càng trở nên cấp thiết. Đối với các doanh nghiệp đề cao uy tín và sự minh bạch, điều này đồng nghĩa với việc mỗi nhân sự cần sử dụng công nghệ sao cho phù hợp với giá trị cốt lõi của tổ chức.

Trong khi đó, nền kinh tế Việt Nam cũng đang bước vào giai đoạn tăng trưởng nhanh, điều này đặt ra nhu cầu cấp bách về nâng cao năng suất, hiệu quả công việc, buộc các doanh nghiệp phải thúc đẩy và biến đổi mới sáng tạo trở thành ý thức và thói quen trong thực tế công việc hàng ngày.

Trần Mạnh