Ngành dệt may trước áp lực và giải pháp cho phát triển bền vững

Áp lực từ thị trường và tiêu chuẩn quốc tế

Ông Trương Văn Cẩm, Phó Chủ tịch VITAS cho biết, khách hàng quốc tế ngày càng đòi hỏi khắt khe hơn, vừa yêu cầu giá thấp, vừa ép tiến độ, lại phải đáp ứng các tiêu chuẩn xanh, giảm phát thải CO2. Đây là thách thức rất lớn, nhất là các doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Ngoài ra, việc phụ thuộc phần lớn nguyên phụ liệu từ Trung Quốc khiến nhiều doanh nghiệp bị động trước nguy cơ đứt gãy chuỗi cung ứng. Trong khi đó, các đối thủ cạnh tranh như Bangladesh, Ấn Độ, Indonesia đang khai thác lợi thế nhân công giá rẻ và chính sách nội địa ưu đãi, đẩy áp lực cạnh tranh lên cao.

Đại diện Tổng công ty May 10 chia sẻ, đơn hàng không hẳn thiếu, nhưng khách hàng chỉ chấp nhận giá rất thấp. Trong khi đó, chi phí sản xuất trong nước tăng mạnh. Nếu không đầu tư công nghệ tiết kiệm năng lượng, đáp ứng tiêu chuẩn môi trường thì nguy cơ mất khách hàng là rất lớn.

Thực tế cho thấy, nhiều tập đoàn quốc tế hiện chỉ ký hợp đồng với những nhà cung ứng có chứng chỉ xanh như OEKO-TEX, WRAP, BSCI. Điều này buộc doanh nghiệp phải đầu tư hệ thống xử lý nước thải, sử dụng sợi tái chế, áp dụng mô hình sản xuất tuần hoàn. Còn nếu tiếp tục đi theo mô hình gia công giá rẻ, lợi thế sẽ sớm mất. Song, không ít doanh nghiệp vừa và nhỏ gặp khó vì vốn hạn hẹp, khó tiếp cận tín dụng xanh.

Ngành dệt may Việt Nam đang đứng trước thách thức cùng cơ hội

Hướng đi dài hạn cho phát triển bền vững

Để giải bài toán áp lực - cơ hội, nhiều chuyên gia và doanh nghiệp cho rằng, cần một chiến lược tổng thể đầu tư cho công nghệ xanh, khuyến khích doanh nghiệp sử dụng năng lượng tái tạo, cải tiến quy trình nhuộm đến hoàn tất nhằm tiết kiệm nước và giảm phát thải. Đây là điều kiện bắt buộc để đáp ứng tiêu chuẩn nhập khẩu tại Mỹ và EU. Cùng với đó, xây dựng trung tâm dệt, nhuộm trong nước để giảm phụ thuộc nhập khẩu, tạo điều kiện tận dụng ưu đãi từ các FTA; Chuyển từ gia công (CMT) sang ODM/OBM – tự thiết kế, xây dựng thương hiệu. Điều này không chỉ giúp tăng giá trị gia tăng mà còn khẳng định vị thế dệt may Việt Nam trên thị trường quốc tế; Ứng dụng blockchain để truy xuất nguồn gốc, ERP để tối ưu quản lý sản xuất, đáp ứng yêu cầu “minh bạch - xanh - sạch” của khách hàng toàn cầu. Bên cạnh lao động kỹ thuật, ngành dệt may rất cần đội ngũ thiết kế, quản trị chuỗi cung ứng và thương mại quốc tế để nâng tầm năng lực cạnh tranh.

Để hỗ trợ doanh nghiệp, còn là chính sách đồng bộ từ Nhà nước. Ông Vũ Đức Giang, Chủ tịch VITAS nhấn mạnh, doanh nghiệp rất cần tín dụng ưu đãi cho đầu tư công nghệ xanh, cùng với đó là chính sách khuyến khích phát triển công nghiệp phụ trợ.

Một số chuyên gia cũng đề xuất, Nhà nước cần đẩy mạnh ngoại giao kinh tế, đàm phán các cơ chế công nhận chứng chỉ xanh lẫn nhau, tạo điều kiện thuận lợi hơn cho hàng dệt may Việt Nam tiếp cận các thị trường lớn. Đồng thời, cần xây dựng cụm công nghiệp dệt nhuộm tập trung, vừa đáp ứng nhu cầu nguyên liệu, vừa đảm bảo xử lý môi trường.

Ngành dệt may Việt Nam đang đối diện với áp lực chưa từng có. Nhưng nhìn ở chiều ngược lại, đây cũng là cơ hội để tái cơ cấu, nâng cấp vị thế trong chuỗi giá trị toàn cầu, xây dựng nền tảng phát triển bền vững trong tương lai.

Đức Hiền