Thị trường carbon nội địa: Động lực mới cho tăng trưởng xanh

Đặt nền móng cho hành lang thị trường carbon

Sau thời gian dài chuẩn bị, Việt Nam đang tiến gần hơn tới việc hình thành thị trường carbon nội địa, dự kiến chính thức vận hành vào năm 2026 theo đúng lộ trình đã công bố trong Luật Bảo vệ môi trường. Đây được xem là một bước ngoặt lớn, đặt nền tảng cho việc thương mại hóa quyền phát thải khí nhà kính – một cơ chế thị trường vốn đã quen thuộc ở nhiều quốc gia phát triển.

Theo kế hoạch, giai đoạn từ nay đến hết 2027 là thời kỳ thiết lập và vận hành thí điểm. Bộ Tài nguyên và Môi trường đang xây dựng các quy định kỹ thuật liên quan đến phân bổ hạn ngạch phát thải, đăng ký tín chỉ carbon, và tổ chức hệ thống giao dịch. Trên thực tế, một số cơ sở phát thải lớn tại Việt Nam đã bắt đầu được yêu cầu kiểm kê khí nhà kính từ năm 2022, tạo cơ sở dữ liệu ban đầu cho việc phân bổ hạn ngạch trong tương lai.

Việc hình thành thị trường carbon nội địa sẽ mở ra một sân chơi mới, nơi các doanh nghiệp không chỉ bị buộc phải kiểm soát phát thải mà còn có cơ hội trao đổi, mua bán tín chỉ carbon để bù đắp cho phần vượt ngưỡng cho phép. Đây là công cụ kinh tế mạnh mẽ giúp chuyển đổi hành vi phát thải, đồng thời khuyến khích đầu tư vào công nghệ sạch, tiết kiệm năng lượng và năng lượng tái tạo.

Thúc đẩy chuyển đổi xanh, tiếp cận đầu tư bền vững

Việc tham gia thị trường carbon không đơn thuần chỉ là nghĩa vụ tuân thủ môi trường. Đối với doanh nghiệp, đây là cơ hội thể hiện trách nhiệm xã hội và khả năng thích ứng với các chuẩn mực quốc tế – đặc biệt trong bối cảnh ngày càng nhiều đối tác thương mại áp dụng cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM), đòi hỏi minh bạch phát thải trong chuỗi cung ứng.

Hiện nhiều doanh nghiệp xuất khẩu thuộc ngành thép, xi măng, hóa chất, phân bón… đã bắt đầu tìm hiểu cơ chế carbon, trong đó một số đang triển khai thử nghiệm mô hình đo đếm phát thải theo chuẩn quốc tế để sẵn sàng tham gia thị trường. Với xu hướng hội nhập xanh ngày càng mạnh, thị trường carbon sẽ dần trở thành một phần thiết yếu trong chiến lược cạnh tranh của doanh nghiệp Việt.

Ở cấp độ quốc gia, thị trường carbon không chỉ là công cụ cắt giảm phát thải mà còn tạo ra nguồn lực tài chính để tái đầu tư vào các dự án môi trường. Nếu vận hành hiệu quả, Việt Nam có thể thu hút dòng vốn carbon tín dụng từ quốc tế – vốn được định giá hàng tỷ USD mỗi năm, mở rộng nguồn thu phi thuế và góp phần đạt mục tiêu trung hòa phát thải vào năm 2050.

Thách thức phía trước: Hành lang pháp lý và năng lực thực thi

Dù tiềm năng rõ ràng, hành trình xây dựng thị trường carbon tại Việt Nam vẫn còn nhiều chông gai. Trở ngại lớn nhất hiện nay là thiếu đồng bộ trong hành lang pháp lý và năng lực kỹ thuật của các bên liên quan, đặc biệt ở cấp doanh nghiệp. Nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ chưa có công cụ đo lường phát thải, còn lúng túng với khái niệm tín chỉ carbon và phân bổ hạn ngạch.

Bên cạnh đó, cần có cơ chế giám sát minh bạch, hệ thống giao dịch hiệu quả và chính sách hỗ trợ chuyển đổi công nghệ cho các ngành phát thải cao. Nếu không được thiết kế và quản lý chặt chẽ, thị trường carbon có thể đối mặt với rủi ro thao túng giá, gian lận tín chỉ hoặc không tạo ra hiệu quả cắt giảm thực sự.

Tuy nhiên, với cam kết mạnh mẽ của Chính phủ về phát triển bền vững và hành lang chính sách đang từng bước hoàn thiện, thị trường carbon nội địa vẫn được kỳ vọng sẽ trở thành động lực mới cho nền kinh tế, thúc đẩy tăng trưởng xanh thực chất trong thập kỷ tới.

Duy Khánh