Tín chỉ carbon: Chìa khóa phát triển rừng bền vững

Rừng là “lá chắn xanh” trước thiên tai

Việt Nam có lợi thế về cây trồng nông nghiệp và đang đẩy mạnh phát triển rừng để giảm thiểu phát thải, tuy nhiên đến nay vẫn chưa có một dự án tín chỉ carbon từ rừng nào được triển khai quy mô lớn, trong khi đây được coi là công cụ hữu hiệu vừa giúp bảo vệ rừng, vừa mang lại nguồn lực tài chính bền vững.

Việt Nam vẫn chưa có một dự án tín chỉ carbon từ rừng nào được triển khai quy mô lớn

Các chuyên gia khí hậu cho rằng, rừng phòng hộ và rừng đầu nguồn chính là “lá chắn xanh” tự nhiên, góp phần giữ đất, điều tiết dòng chảy, giảm tốc độ nước lũ và hạn chế thiệt hại do sạt lở. Bên cạnh đó, rừng còn là “kho chứa carbon” khổng lồ, đóng vai trò quan trọng trong việc hấp thụ khí CO là nguyên nhân chính gây biến đổi khí hậu.

PGS.TS. Nguyễn Văn Hùng (Trường Đại học Lâm nghiệp) nhận định, nếu diện tích rừng bị suy giảm, thiên tai sẽ ngày càng khốc liệt. Ngược lại, nếu bảo vệ và mở rộng diện tích rừng, chúng ta vừa bảo toàn đa dạng sinh học, vừa giảm nhẹ tác động biến đổi khí hậu. Đây là vấn đề sống còn cho an ninh môi trường quốc gia.

Tuy vậy, tình trạng phá rừng, cháy rừng và khai thác trái phép vẫn diễn ra ở nhiều nơi. Trong khi đó, nguồn lực cho công tác bảo vệ và trồng rừng còn hạn chế. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết phải tìm kiếm cơ chế tài chính mới, và thị trường tín chỉ carbon chính là một trong những hướng đi đầy tiềm năng.

Theo các tổ chức quốc tế, một hecta rừng tự nhiên có thể hấp thụ hàng chục tấn CO₂ mỗi năm. Nếu được định giá và đưa vào giao dịch, lượng hấp thụ này có thể chuyển đổi thành tín chỉ carbon để bán cho các doanh nghiệp trong và ngoài nước nhằm bù đắp phát thải.

Đại diện nhà máy chế biến gỗ Tân Đại Phú chia sẻ, các nước trong khu vực đã có dự án REDD+ và bán tín chỉ carbon, mang lại nguồn thu đáng kể cho cộng đồng giữ rừng. Việt Nam lại chưa có cơ chế cụ thể, trong khi tiềm năng thì rất lớn. Nếu có hành lang pháp lý rõ ràng, doanh nghiệp chúng tôi sẵn sàng tham gia trồng rừng và bảo vệ rừng để vừa phát triển kinh tế, vừa tạo tín chỉ carbon.

Hiện nay, cơ chế chi trả dịch vụ môi trường rừng (PFES) đã mang lại khoảng 2.000 tỷ đồng mỗi năm, nhưng mới dừng ở mức nội địa. Nếu mở rộng sang tín chỉ carbon quốc tế, con số này có thể tăng gấp nhiều lần, trở thành nguồn lực quan trọng để bảo vệ rừng và phát triển sinh kế cho người dân miền núi.

Thiếu hành lang pháp lý và hạ tầng giám sát

Điểm nghẽn lớn nhất hiện nay chính là thiếu hành lang pháp lý cụ thể. Việt Nam đã đưa nội dung tín chỉ carbon vào Chiến lược quốc gia về biến đổi khí hậu, nhưng vẫn thiếu quy định chi tiết về: Cách đo đếm, giám sát, báo cáo và thẩm định (MRV) lượng carbon rừng; Cơ chế phân chia lợi ích giữa Nhà nước - doanh nghiệp - cộng đồng; Quy trình kết nối với thị trường tín chỉ carbon quốc tế.

Ông Lê Quang Minh, chuyên gia của một tổ chức quốc tế về khí hậu nhận xét, muốn tham gia thị trường toàn cầu, Việt Nam phải xây dựng hệ thống giám sát rừng bằng công nghệ vệ tinh, AI và blockchain để dữ liệu minh bạch, có thể kiểm chứng. Đây là yêu cầu bắt buộc nếu muốn tín chỉ carbon của Việt Nam được công nhận quốc tế.

Trong khi đó, nhiều doanh nghiệp bày tỏ lo ngại về việc đầu tư trồng rừng sẽ rủi ro nếu chưa rõ cơ chế phân bổ lợi ích. Các doanh nghiệp sẵn sàng tham gia, nhưng phải có khung pháp lý để đảm bảo quyền lợi lâu dài.

Nhà nước cần sớm ban hành hành lang pháp lý rõ ràng để mở đường cho tín chỉ carbon từ rừng

Trước thực tế trên, nhiều chuyên gia đề xuất Nhà nước cần sớm ban hành hành lang pháp lý rõ ràng để mở đường cho tín chỉ carbon từ rừng. Cụ thể, cần xây dựng quy định chuẩn hóa MRV để đo đếm và xác nhận tín chỉ; Ban hành cơ chế phân chia lợi ích công bằng, khuyến khích cộng đồng địa phương tham gia bảo vệ rừng; Thành lập sàn giao dịch carbon trong nước, kết nối với thị trường quốc tế; Khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào trồng rừng thông qua ưu đãi về thuế, tín dụng xanh.

Thiên tai năm 2025 đã cho thấy cái giá phải trả khi thiên nhiên bị tổn thương. Giữ và phát triển rừng không chỉ là giải pháp phòng chống thiên tai mà còn là chìa khóa để Việt Nam tham gia thị trường carbon toàn cầu đang là một xu hướng tất yếu trong kinh tế xanh.

Muốn làm được điều đó, cần sự quyết tâm mạnh mẽ từ Nhà nước trong việc ban hành hành lang pháp lý, đồng thời có sự đồng hành của doanh nghiệp và cộng đồng địa phương. Khi đó, rừng không chỉ là “lá chắn xanh” bảo vệ môi trường, mà còn trở thành “nguồn vốn xanh” cho phát triển bền vững của đất nước.

Đức Hiền