20% tổng chi ngân sách nhà nước dành cho giáo dục là 'chưa đột phá'

Do vậy, các đại biểu nhấn mạnh sự cần thiết phải phân bổ ngân sách hiệu quả hơn, đặc biệt ưu tiên các vùng khó khăn, giáo dục mầm non và phổ thông.

Sáng ngày 20/11, Quốc hội thảo luận dự thảo Nghị quyết về cơ chế, chính sách đặc thù nhằm thực hiện Nghị quyết số 71-NQ/TW ngày 22/8/2025 của Bộ Chính về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo.

Toàn cảnh phiên họp.

Cần mạnh dạn bổ sung các cơ chế về tài chính cho ngành giáo dục

Tại dự thảo Nghị quyết về cơ chế, chính sách đặc thù nhằm thực hiện Nghị quyết số 71-NQ/TW ngày 22/8/2025 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo, nhóm chính sách về tài chính và đầu tư cho giáo dục và đào tạo (Điều 8 dự thảo Nghị quyết) được xây dựng nhằm giải quyết tình trạng đầu tư cho giáo dục chưa tương xứng, ngăn chặn sụt giảm ngân sách đầu tư cho giáo dục đại học và tăng cường huy động nguồn lực xã hội.

Trong đó, về tỷ lệ chi ngân sách, quy định tỷ lệ chi tối thiểu 20% tổng chi ngân sách Nhà nước cho giáo dục, trong đó chi đầu tư phát triển không thấp hơn 5% và chi cho giáo dục đại học không thấp hơn 3% tổng chi ngân sách Nhà nước.

Chính sách nhằm chấm dứt tình trạng phân bổ ngân sách không đạt mục tiêu, đảo ngược xu thế suy giảm đầu tư cho giáo dục đại học, tạo nguồn lực tài chính ổn định và nền tảng để các trường đại học nâng cao chất lượng, đẩy mạnh nghiên cứu khoa học.

Theo đại biểu Nguyễn Thị Tuyết Nga (đoàn Quảng Trị), tỷ lệ 20% ngân sách dành cho giáo dục chưa thật sự đột phá, tuy nhiên là mức tối thiểu để bảo đảm chi lương và đầu tư cơ bản cho ngành. Bà Nga băn khoăn khi giáo dục trong thời gian tới có nhiều nhiệm vụ cấp bách, đòi hỏi nguồn lực rất lớn, trong khi "chiếc bánh ngân sách chỉ có 20% - đã là nỗ lực lớn".

Vì vậy, bà đề nghị dự thảo phải làm rõ cơ chế tài chính, cơ chế đầu tư và cách sử dụng nguồn lực hiệu quả; đồng thời nhấn mạnh Nhà nước không thể chỉ dựa vào ngân sách mà cần huy động xã hội hóa, đa dạng hóa nguồn lực. Bà cho rằng khung pháp lý về hợp tác công tư trong giáo dục hiện chưa hoàn chỉnh, khiến doanh nghiệp đầu tư vào trường công có thể gặp rủi ro pháp lý. Do đó, dự thảo cần mạnh dạn sửa đổi và bổ sung các cơ chế vượt trội để thu hút nguồn lực tư nhân.

"Nguồn lực quan trọng nhất vẫn là con người, quản trị và thể chế", bà nói. Cho rằng tự chủ được xem là lợi thế và cũng là nguồn lực lớn, có thể đem lại hiệu quả nhanh và mạnh hơn cả đầu tư tài chính trực tiếp, bà đề nghị dự thảo Nghị quyết bổ sung các chính sách cụ thể về tài chính, đầu tư, xã hội hóa và cơ chế đặc thù cho tự chủ giáo dục, tự chủ đại học.

Phụ cấp cho thầy cô ở vùng khó khăn cần trên 70%

Theo khoản 3, Điều 4, Dự thảo Nghị quyết, Nhà nước thực hiện chính sách ưu đãi đặc thù, vượt trội đối với đội ngũ nhà giáo và nhân viên trong các cơ sở giáo dục mầm non và phổ thông, nhằm tạo động lực, thu hút và giữ chân người có năng lực, tâm huyết với nghề.

Phụ cấp ưu đãi nghề được quy định tối thiểu 70% đối với giáo viên, 30% đối với nhân viên và 100% đối với giáo viên công tác tại vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn, biên giới, hải đảo, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi và trường chuyên biệt.

Đại biểu Hoàng Văn Cường (đoàn Hà Nội) - nguyên Phó hiệu trưởng Đại học Kinh tế Quốc dân cho rằng, việc này thể hiện rất rõ sự nhất quán trong chủ trương, đường lối của Đảng và pháp luật của Quốc hội đã ban hành, như Luật Nhà giáo đã quy định là: “Lương của nhà giáo được xếp cao nhất trong hệ thống thang bậc lương hành chính sự nghiệp”.

GS. Hoàng Văn Cường (đoàn Hà Nội) - nguyên Phó Hiệu trưởng Đại học Kinh tế Quốc dân.

“Nghề dạy học rất đặc biệt và có những yêu cầu với người làm thầy phải đặc biệt gìn giữ bản thân, thanh danh để làm gương cho người học. Thậm chí ngay làm thêm đúng nghề là dạy thêm cũng không phải muốn dạy thêm thế nào cũng được. Do vậy, việc có chế độ phụ cấp cao hơn, sẽ giúp giáo viên có thu nhập tốt hơn, đặc biệt sẽ ý thức được trách nhiệm của mình với xã hội và người học cao hơn, sẽ dồn toàn tâm toàn ý chăm lo cho việc dạy và học của học trò. Việc tăng chế độ đãi ngộ đối với giáo viên chỉ là một phần đầu tư nhỏ cho một người, nhưng mang lại hưởng lợi cho hàng trăm người học, do vậy vậy mang lại hiệu quả xã hội rất cao", đại biểu Hoàng Văn Cường nêu ý kiến.

Theo ông Hoàng Văn Cường, khi thầy cô được xã hội quan tâm hơn thì yêu cầu của xã hội đối với người thầy cũng phải cao hơn và giám sát của xã hội với việc thực hiện chức trách, nhiệm vụ của thầy cũng phải chặt chẽ sâu sát hơn. Cơ chế đó, sẽ giúp cho chúng ta hình thành được đội ngũ người thầy chuẩn chỉ là nhân tố quyết định sự thành công của nền giáo dục nước nhà.

Cùng quan điểm, đại biểu Phạm Hùng Thắng (đoàn Ninh Bình) cho biết, người làm chuyên môn y tế trực tiếp tại trạm y tế ở vùng kinh tế - xã hội khó khăn và đặc biệt khó khăn được hưởng phụ cấp ưu đãi nghề 100%, trong khi trong ngành giáo dục, giáo viên công tác tại vùng đặc biệt khó khăn mới được hưởng 100%, còn giáo viên ở vùng khó khăn thì hưởng thấp hơn. Quy định như vậy chưa tương xứng, chưa công bằng và chưa thể hiện tính vượt trội.

Đại biểu Phạm Hùng Thắng (Phó đoàn Ninh Bình).

Vì vậy, đại biểu đề nghị, cơ quan soạn thảo nghiên cứu, xem xét mở rộng đối tượng giáo viên mầm non, phổ thông công tác tại vùng có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn được hưởng phụ cấp ưu đãi nghề cao hơn hoặc nếu không thì cũng cần quy định mức cao hơn 70% để tránh thiệt thòi cho họ.

Ngoài ra, dự thảo quy định mức phụ cấp ưu đãi nghề 30% cho tất cả nhân viên công tác tại các cơ sở giáo dục mầm non và phổ thông công lập, không phân biệt vùng phát triển, khó khăn hay đặc biệt khó khăn, kể cả biên giới, hải đảo, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi. Đại biểu đoàn Ninh Bình cho rằng, quy định này chưa hợp lý nên đề nghị nghiên cứu để quy định mức phụ cấp cao hơn đối với nhân viên làm việc tại vùng khó khăn và đặc biệt khó khăn so với vùng phát triển.

Quốc hội sẽ xem xét thông qua dự thảo Nghị quyết này vào ngày 11/12.

Khiếu Hương