5 dự án đường sắt đô thị tại Hà Nội và TPHCM xin lùi thời hạn hoàn thành

Báo cáo Quốc hội về tình hình triển khai thực hiện các dự án đường sắt đô thị trên địa bàn Hà Nội và TPHCM, Chính phủ cho biết có sáu tuyến đường sắt đô thị đang được đang triển khai đầu tư tại hai địa phương, gồm Cát Linh – Hà Đông và tuyến Yên Viên – Ngọc Hồi do Bộ Giao thông Vận tải (GTVT) làm chủ đầu tư; tuyến số 1 Bến Thành – Suối Tiên và tuyến số 2 Bến Thành – Tham Lương do UBND TPHCM làm chủ đầu tư; tuyến Nhổn – ga Hà Nội và đoạn Nam Thăng Long – Trần Hưng Đạo do UBND thành phố Hà Nội làm chủ đầu tư.

Tổng số tiền ngân sách đã đầu tư cho các dự án đường sắt đô thị là 66.011 tỉ đồng tính đến năm 2022. Trong đó, Hà Nội đầu tư 36.602 tỉ đồng, TPHCM đầu tư 29.408 tỉ đồng.

Tuy nhiên, hiện chỉ có 13 km thuộc tuyến đường sắt Cát Linh – Hà Đông được đưa vào khai thác, tương ứng hơn 10% tổng chiều dài mạng lưới cần đầu tư trước năm 2020. Các dự án còn lại đều chậm, phải điều chỉnh thời gian nhiều lần và tăng tổng mức đầu tư.

Dự án đường sắt đô thị Nhổn – ga Hà Nội và ga Hà Nội – Hoàng Mai sử dụng vốn và công nghệ Pháp. Ảnh: Bộ GTVT

Với dự án xây dựng tuyến đường sắt đô thị Hà Nội, tuyến số 1 đoạn Yên Viên – Ngọc Hồi, Chính phủ cho biết giai đoạn I của dự án được Bộ GTVT phê duyệt đầu tư năm 2008, điều chỉnh dự án đầu tư năm 2017 với tổng mức đầu tư 19.046 tỉ đồng.

Dự án có quy mô lớn, tiêu chuẩn kỹ thuật phức tạp nên quá trình triển khai đầu tư gặp nhiều khó khăn, vướng mắc liên quan đến vị trí, phương án kiến trúc cầu đường sắt mới vượt sông Hồng, hướng tuyến đoạn ga Gia Lâm đến ga Nam Long Biên. Ngoài ra, công tác giải phóng mặt bằng (GPMB), di dời hạ tầng kỹ thuật khó khăn.

Trong quá trình thực hiện cũng phát sinh tiêu chí dự án quan trọng quốc gia gặp nhiều khó khăn nên có nhiều ý kiến băn khoăn về thủ tục, thẩm quyền điều chỉnh chủ trương đầu tư, điều chỉnh dự án và đề nghị cần rà soát kỹ lưỡng để báo cáo Quốc hội tương tự như các dự án đường sắt đô thị tại Hà Nội, TPHCM.

Bên cạnh đó, đây là dự án đường sắt đô thị trên địa bàn Hà Nội nên còn có ý kiến đề nghị làm rõ cơ quan chủ quản đầu tư là Bộ GTVT hay UBND thành phố Hà Nội để bảo đảm phù hợp với quy định của Luật Đường sắt. Đồng thời, đề nghị làm rõ cơ chế tài chính của dự án, nhất là cơ quan vay lại để hạn chế các vướng mắc theo quy định của Luật Ngân sách nhà nước, Luật Quản lý nợ công.

Xem xét điều chỉnh công năng các ga đường sắt trong khu đầu mối thành phố Hà Nội.

Với các vướng mắc trên, Thủ tướng đã thống nhất không gia hạn Hiệp định vay VN12-P4 với Chính phủ Nhật Bản. Đồng thời chỉ đạo Bộ GTVT phối hợp với Hà Nội nghiên cứu, thống nhất về quy hoạch mạng lưới đường sắt, quy hoạch có tính chất kỹ thuật chuyên ngành trong lĩnh vực đường sắt đoạn qua địa bàn thành phố Hà Nội. Trong đó có định hướng phát triển tuyến đường sắt đô thị số 1: Ngọc Hồi – Yên Viên.

Bên cạnh đó, Quy hoạch mạng lưới đường sắt thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 đã xác định đường sắt quốc gia không đi vào khu vực trung tâm thành phố Hà Nội, ở phía Nam sẽ dừng tại Ngọc Hồi, ở phía Bắc dừng tại Yên Viên và tuyến đường sắt đô thị số 1 Ngọc Hồi – Yên Viên chuyển thành đường sắt đô thị do UBND thành phố Hà Nội chủ trì tổ chức thực hiện.

Ngay sau khi quy hoạch được duyệt, Bộ GTVT đã làm việc và chỉ đạo các cơ quan liên quan bàn giao hồ sơ dự án tuyến đường sắt đô thị số 1 đoạn Yên Viên – Ngọc Hồi cho UBND thành phố Hà Nội nghiên cứu để tiếp tục triển khai đầu tư đảm bảo tính đồng bộ với các tuyến đường sắt đô thị khác, tạo thuận lợi trong việc điều hành, kết nối với hệ thống giao thông trên địa bàn thành phố và phù hợp với quy định của Luật Đường sắt, Luật Ngân sách, Luật Quản lý nợ công.

Dự án đường sắt đô thị Hà Nội, tuyến Cát Linh – Hà Đông được Bộ GTVT phê duyệt năm 2008, sau đó điều chỉnh tổng mức đầu tư lên 18.001,5 tỉ đồng.

Hiện dự án đã hoàn thành công tác nghiệm thu công trình xây dựng, Bộ GTVT đã bàn giao cho UBND thành phố Hà Nội đưa vào vận hành khai thác tháng 11-2021.

Theo báo cáo của đơn vị vận hành khai thác cho thấy hiệu quả khai thác vận tải hành khách khu vực được nâng cao. Cụ thể, sau 10 tháng vận hành khai thác 6 đoàn tàu với thời gian giãn cách chạy tàu là 10 phút, tuyến đã vận chuyển được 5,45 triệu hành khách – bình quân 18.300 hành khách một ngày. Tỷ lệ sử dụng vé tháng bình quân trong ngày chiếm tỷ trọng 55-60%, giờ cao điểm tỷ trọng 75-80%.

Để tiếp tục nâng cao hiệu quả vận hành khai thác tuyến đường sắt, đơn vị khai thác đã triển khai điều chỉnh biểu đồ chạy tàu từ ngày 1-9-2022 để vận hành khai thác 9 đoàn tàu với thời gian giãn cách chạy tàu là 6 phút.

Dự án tuyến đường sắt đô thị thí điểm thành phố Hà Nội, đoạn Nhổn – ga Hà Nội được UBND thành phố Hà Nội phê duyệt đầu tư dự án năm 2009, phê duyệt điều chỉnh dự án năm 2019, 2020 với tổng mức đầu tư lên tới 1.176 triệu euro.

Dự án có 10 gói thầu chính, gồm 9 gói thầu về xây lắp, thiết bị, gồm 5 gói thầu xây lắp, 4 gói thầu thiết bị và 1 gói thầu tư vấn thực hiện dự án.

Hiện dự án đã hoàn thành công tác ký hợp đồng và triển khai thi công 9/9 gói thầu chính về xây lắp và thiết bị. Trong đó, gói thầu CP01 và CP04 đã thi công xong, hiện đang hoàn thiện hồ sơ hoàn công. Tiến độ chung dự án đạt khoảng 75,28%, tiến độ tổng thể đoạn trên cao đạt 96,8%.

Đến nay 9/10 hợp đồng các gói thầu cần phải ký kết các phụ lục hợp đồng gia hạn thời gian thực hiện và bổ sung các chi phí do kéo dài thời gian thực hiện hợp đồng.

Hiện UBND thành phố Hà Nội đang triển khai rà soát, hoàn thiện báo cáo đề xuất để trình Thủ tướng phê duyệt điều chỉnh kéo thời gian thực hiện dự án đến năm 2027, gồm khai thác, vận hành đoạn trên cao từ cuối năm 2022; khai thác, vận hành toàn tuyến từ năm 2027; điều chỉnh tổng mức đầu tư dự án tăng từ 32.910 tỉ đồng lên 34.826 tỉ đồng (tăng thêm 1.916 tỉ đồng – PV) gồm vốn ngân sách thành phố tăng 3.895,9 tỉ đồng phần và vốn vay ODA giảm 1.979,9 tỉ đồng.

Dự án đầu tư xây dựng tuyến đường sắt đô thị thành phố Hà Nội tuyến 2, đoạn Nam Thăng Long – Trần Hưng Đạo do UBND thành phố Hà Nội phê duyệt dự án đầu tư năm 2008 với tổng mức đầu tư lên tới 19.555 tỉ đồng. Lũy kế giải ngân kế hoạch vốn của dự án năm 2022 là 20 tỉ đồng tính đến 31-8-2022, lũy kế giải ngân từ đầu dự án là 890,9 tỉ đồng tính đến 31-8-2022.

Hiện UBND thành phố Hà Nội đang triển khai rà soát, hoàn thiện báo cáo đề xuất để trình Thủ tướng phê duyệt điều chỉnh chủ trương đầu tư dự án gồm điều chỉnh phương án vị trí, tổng mặt bằng ga ngầm C9 khỏi vùng bảo vệ II để giảm thiểu ảnh hưởng đến di tích Hồ Hoàn Kiếm; điều chỉnh tổng mức đầu tư của dự án tăng từ 19.555 tỉ đồng lên 35.678 tỉ đồng (tăng thêm 16.123 tỉ đồng – PV).

Dự án đầu tư xây dựng tuyến đường sắt đô thị số 1 TPHCM, tuyến Bến Thành – Suối Tiên được UBND TPHCM phê duyệt dự án năm 2007, phê duyệt điều chỉnh dự án năm 2008, 2011, 2019, 2021 với tổng mức đầu tư lên tới 43.757,15 tỉ đồng. Lũy kế khối lượng tổng thể của toàn dự án đạt khoảng 92,19%, dự kiến đến cuối năm 2022 đạt khoảng 93%.

UBND TPHCM đang đề nghị Bộ Kế hoạch và Đầu tư báo cáo Thủ tướng chấp thuận chủ trương cho phép tiến hành thủ tục và phê duyệt điều chỉnh thời gian thực hiện dự án. Theo đó, thời gian hoàn thành thi công là cuối quí 4-2023, thời gian kết thúc dự án là từ năm 2024 đến hết năm 2028.

Dự án đầu tư xây dựng tuyến tàu điện ngầm số 2 TPHCM, tuyến Bến Thành – Tham Lương được UBND TPHCM phê duyệt năm 2010, phê duyệt điều chỉnh năm 2013, 2019 với tổng mức đầu tư lên tới 47.890,84 tỉ đồng.

Lũy kế giải ngân vốn ODA từ đầu dự án đến ngày 16-9-2022 là 931,6/37.468 tỉ đồng, đạt 2,5% trên tổng vốn đầu tư. Lũy kế giải ngân từ kế hoạch vốn đối ứng từ đầu dự án đến ngày 16-9-2022 là 4.613,1/10.403,8 tỉ đồng, đạt 35,38% trên tổng vốn đầu tư.

Căn cứ theo tiến độ thực tế của dự án đã được các nhà tài trợ thống nhất theo quy định hiện hành của Việt Nam, UBND TPHCM kiến nghị Bộ Kế hoạch và Đầu tư báo cáo Thủ tướng chấp thuận chủ trương cho phép tiến hành thủ tục và phê duyệt điều chỉnh thời gian thực hiện dự án với thời gian hoàn thành và đưa vào khai thác năm 2030. Hiện Bộ Kế hoạch và Đầu tư đang lấy ý kiến các bộ về điều chỉnh thời gian thực hiện dự án.

Vân Phong